«Արևմուտքն ակնկալում է հայ գերիների ազատ արձակում մինչև COP 29-ը»․ կարծիք Երևանից
Հայ գերիներն ու COP 29-ը
Հայաստանի քաղհասարակության ներկայացուցիչները ՄԱԿ-ի Կլիմայի փոփոխության մասին շրջանակային կոնվենցիայի կողմերին և COP 29 գագաթնաժողովի մասնակիցներին կոչ են անում Ադրբեջանին ներկայացնել մի շարք պահանջներ, այդ թվում՝ մինչև COP 29-ի մեկնարկը պաշտոնապես հաստատված 23 հայ ռազմագերիներին և քաղաքացիական անձանց ազատ արձակման վերաբերյալ։
Հինգ տասնյակից ավելի հայկական ՀԿ-ների կոչն ուղարկվել է ՄԱԿ-ի Կլիմայի փոփոխության մասին շրջանակային կոնվենցիայի քարտուղարություն, «Կլիմայի գործողությունների ցանց Արևելյան Եվրոպա, Կովկաս և Կենտրոնական Ասիա» ՀԿ-ների ցանցին, Cee Bankwatch ցանցին, Մարդու իրավունքների միջազգային ֆեդերացիային, ինչպես նաև ՀՀ-ում գործող դեսպանություններ, միջազգային կազմակերպություններ։
ՀԿ-ներն արձանագրել են՝ Բաքուն հայ գերիներին օգտագործում է որպես մանրադրամ՝ Հայաստանից տարբեր զիջումներ կորզելու համար։ Օրինակ են բերել հենց COP 29-ը Ադրբեջանում կազմակերպելու վերաբերյալ Երևանի համաձայնությունը, որի արդյունքում նախորդ տարեվերջին հայրենիք վերադարձան 32 գերիներ։
Քաղաքագետ Ստեփան Գրիգորյանը չի բացառում, որ ադրբեջանական բանտերում պահվող գերիները կամ նրանց մի մասը նախքան նոյեմբերին կայանալիք ՄԱԿ-ի կլիմայի հարցերով գագաթնաժողովը կվերադարձվեն Հայաստան։
«Ադրբեջանի վրա շատ մեծ ճնշում կա։ Կա շանս, որ մինչև COP 29-ը Ալիևը կլուծի այս երկու հարցերից մեկը՝ կամ խաղաղության պայմանագիր կստորագրի ՀՀ հետ, կամ ազատ կարձակի հայ գերիներին»,- Factor TV-ի եթերում հայտարարել է Գրիգորյանը;
Ի՞նչ է պահանջում Հայաստանի քաղհասարակությունը
ՀԿ ներկայացուցիչները հիշեցրել են՝ մինչ օրս ադրբեջանական բանտերում են պահվում 23 հայ գերիներ, այդ թվում՝ Լեռնային Ղարաբաղի նախկին ղեկավարությունը։ Շեշտել են՝ նրանք «մեղադրվում կամ դատապարտվել են շինծու հանցագործությունների համար՝ արդար դատաքննության իրավունքի կոպտագույն խախտումներով»․
«Ադրբեջանում հայ գերիների նկատմամբ դաժան վերաբերմունքի և խոշտանգման, միջազգային հումանիտար իրավունքի և մարդու իրավունքների կոպիտ ոտնահարումների մասին են վկայում UN Committee against Torture, Human Rights Watch զեկույցները, ուստի հրատապ է նրանց ազատումը և վերադարձը Հայաստան»։
ՄԱԿ-ի Կլիմայի փոփոխության մասին շրջանակային կոնվենցիայի կողմերին և COP 29-ի մասնակիցներին հորդորել են «դատապարտել Ադրբեջանին Լեռնային Ղարաբաղում պատերազմական հանցագործությունների, հումանիտար իրավունքի ոտնահարումների, բնիկ հայերի էթնիկ զտում իրականացնելու, հայկական պատմամշակութային ժառանգության ոչնչացման ու էկոլոգիական հանցագործությունների համար և Ադրբեջանից պահանջել՝
- անմիջապես՝ մինչև COP 29-ի մեկնարկն ազատ արձակել պաշտոնապես հաստատված 23 հայ ռազմագերիներին և քաղաքացիական անձանց,
- ապահովել միջազգային կազմակերպությունների մուտքը փակ հաստատություններ՝ գերեվարված այլ անձանց հայտնաբերելու համար և որոնողական աշխատանքների իրականացումը Լեռնային Ղարաբաղում՝ զոհված անձանց աճյունները հարազատներին վերադարձնելու նպատակով,
- ազատ արձակել Ադրբեջանի այլախոհ խղճի ու քաղաքական բանտարկյալներին»։
Իրավապաշտպանների տվյալների համաձայն՝ 2020-2023 թթ․ զինված ընդհարումների ընթացքում Ադրբեջանում գերեվարվել է ևս առնվազն 80 հայ, որոնց գտնվելու մասին ադրբեջանական իշխանությունները տեղեկություն չեն տրամադրում։ Մոտ 200 անձ էլ անհետ կորել է, սակայն միջազգային կամ հայաստանյան որոնողական խմբերին չի տրվում հասանելիություն՝ զոհվածների աճյուններն իրենց հարազատներին վերադարձնելու համար։
Կոչում անդրադարձ կա նաև Հայաստան-Ադրբեջան խաղաղության պայմանագրին։ Նշվում է, որ Բաքուն ամիսներ շարունակ Երևանին առաջադրում է նորանոր պահանջներ՝ որպես խաղաղության պայմանագրի կնքման նախապայման։ Քաղհասարակության ներկայացուցիչները հիշեցնում են՝ վերջերս Ադրբեջանը հրաժարվեց համաձայնեցված կետերով պայմանագիր կնքելու ՀՀ առաջարկից։
«Միաժամանակ ակտիվացրեց Եվրամիության դիտորդական առաքելությունը Հայաստանից դուրս հանելու իր պահանջը, ինչն, ըստ էության, հաստատում է, որ տվյալ երկիրը խաղաղության հասնելու որևէ մտադրություն չունի, որ «խաղաղության COP» կոչվածը կեղծ էր, և որ COP 29-ին կարող է հետևել նոր պատերազմ տարածաշրջանում»,- ասված է հաղորդագրությունում։
Փորձագիտական կարծիք
Քաղաքագետ Ստեփան Գրիգորյանի խոսքով՝ եթե Ադրբեջանի իշխանություններն ուզում են, որ գագաթնաժողովը նորմալ անցնի, պետք է իրականացնեն այս երկու քայլերից մեկը՝ ստորագրեն խաղաղության պայմանագիր կամ ազատեն հայ գերիներին։
«Խաղաղության պայմանագրի ստորագրմանը շատ չեմ հավատում, բայց ճնշումը շարունակվում է, Ալիևը մտածում է դրա մասին»,— նկատել է Գրիգորյանը։
Քաղաքագետի գնահատմամբ՝ եթե Ալիևը այդ երկու հարցերից մեկը չլուծի, Եվրամիությունն ու ԱՄՆ-ն կբոյկոտեն գագաթնաժողովը։
«ԵՄ-ն ու ԱՄՆ-ն ասում են՝ ուզո՞ւմ ես, որ առաջին դեմքերով [ներկայացված] լինենք COP 29-ին, պետք է բաց թողնես գերիներին»,- պարզաբանել է նա և հավելել, որ Բաքուն նման հորդորներ է ստանում նաև Եվրախորհրդարանից։
Մինչև Փաշինյան — Ալիև կազանյան հանդիպումը Գրիգորյանը չէր հավատում, որ Բաքուն կանի վերոնշյալ քայլերից որևէ մեկը։ Ասում է՝ բանակցությունների արդյունքները ցույց տվեցին, որ ՀՀ վարչապետը կարողացել էր «ինչ-որ չափով համոզել» Ադրբեջանի նախագահին։
«Կազանի հանդիպումից անմիջապես հետո Ալիևը վերադարձավ Բաքու և ստորագրեց սահմանազատման կանոնակարգը։ Այսինքն՝ ստորագրեց, որ գործընթացում պետք է առաջ շարժվել 1991 թ․ Ալմա Աթայի հռչակագրով [այսինքն ԽՍՀՄ փլուզման պահին առկա սահմանների հիման վրա]։ Այդ հռչակագիրն իդեալական չէ, բայց գոնե տալիս է սահմանների պատկերը»։
Գրիգորյանի դիտարկմամբ՝ եթե պայմանագիր ստորագրվի, բայց առանց երաշխավորների, այն կարող է խախտվել։
«Բայց դա չի նշանակում, որ պետք չէ գնալ այդ ճանապարհով։ Ստորագրել պետք է, բանակցություններ պետք են։ Այդպիսով սահմանափակում ես իր [Ալիևի գործելու] ազատության շրջանակը»,- ամփոփել է նա։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Հայ գերիներն ու COP 29-ը
