Այսօր Հայաստանն ու Եվրամիությունը երկրորդ փորձից ամրագրեցին հարաբերությունների ընթացքն ու դրանց զարգացման ուղենիշները: Բրյուսելում տեղի ունեցած Արևելյան գործընկերության (ԱլԳ) 5-րդ գագաթնաժողովի ժամանակ Հայաստանն ու Եվրամիությունը ստորագրեցին համապարփակ և ընդլայնված համագործակցության մասին համաձայնագիր,որով Հայաստանը պարտավորվում է բարեփոխումներ իրականացնել, իսկ Եվրամիությունը՝ օժանդակել դրանց իրականացմանը:
Ստորագրված համաձայնագիրը, ըստ ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանի, արտացոլում է երկկողմ փոխգործակցության վերջին շրջանի նշանակալի զարգացումները և սահմանում դրանց խորացման ուղենիշները: Ավելին, Սերժ Սարգսյանը նշել է, որ համաձայնագիրը Հայաստանի և Եվրամիության հարաբերությունների քառորդդարյա պատմության կարևոր հանգրվաններից մեկն էր:
«Այսհամաձայնագիրըսոսկնորիրավականփաստաթուղթչէ, այլմարդուիրավունքներիևհիմնարարազատություններիվրախարսխվածայնարժեհամակարգիարտացոլումնէ, որըմենքդավանումենք։Համաձայնագրիհիմքումընկածենժողովրդավարությանարմատավորմանայնպիսիկարևորդրույթներ, ինչպիսիքենիրավունքիգերակայությունը, արդարադատությանամրապնդումը, պետականևհասարակականինստիտուտներիզարգացումը, լավկառավարումը»,- նշել է Հայաստանի ղեկավարը:
Հայաստանում Ռուսաստանի Դաշնության արտակարգ և լիազոր դեսպան Իվան Վոլինկինը ևս խոսել է այդ թեմայով և ասել, որ Հայաստանն ինքնիշխան պետություն է և իրավունք ունի մասնակցելու ցանկացած պայմանագրի և միավորման, որոնք չեն հակասում Եվրասիական տնտեսական միության շրջանակներում Հայաստանի ստանձնած պարտավորություններին:
Սակայն ռուսաստանցի դիվանագետը միևնույն ժամանակ կարծիք է հայտնել, թե Հայաստանի անվտանգությունն ապահովելու հարցում Եվրամիությունը չի կարող փոխարինել Ռուսաստանին:
Ստորագրված փաստաթուղթը ուժի մեջ կմտնի այն ժամանակ, երբ Հայաստանի ու Եվրամիության անդամ բոլոր պետությունների խորհրդարանները վավերացնեն այն: Ինչպես տեղեկացրել է ՀՀ արտաքին գործերի փոխնախարար Կարեն Նազարյանը, փաստաթղթի առանձին որոշ դրույթներ կարող են ուժի մեջ մտնել ստորագրումից հետո՝ չսպասելով բոլոր անդամների խորհրդարանների վավերացմանը:
Հայաստանում ուշի ուշով հետևում են Բրյուսելում մեկնարկած Արևելյան գործընկերության (ԱլԳ) 5-րդ գագաթնաժողովի ընթացքին, որի ժամանակ նախատեսվում է Հայաստանի և Եվրամիության միջև ստորագրել համապարփակ և ընդլայնված համագործակցության համաձայնագիրը:
Հայաստանի նախագահ Սերժ Սարգսյանը քիչ առաջ ժամանել է գագաթնաժողովի ացկացմանը վայրը և միջոցառման մեկնարկից առաջ լուսանկարվել է Եվրոպական խորհրդի նախագահ Դոնալդ Տուսկի, Եվրոպական հանձնաժողովի նախագահ Ժան-Կլոդ Յունկերի հետ:
Մինչև գագաթաժողովի մեկնարկը Սերժ Սարգսյանը «Ազատություն» ռադիոկայանին տված հարցազրույցում ասել է, որ փաստաթուղթը շատ կարևոր է Հայաստանի համար:
«Եթեկարևորչլիներ, մենքչէինքստորագրիայն»,— նշել է Ս. Սարգսյանը:
Պատասխանելով այն հարցին, թե ի՞նչ է ստանալու շարքային քաղաքացին այս պայմանագրի ստորագրումից, Հայաստանի նախագահը պատասխանել է.
Փաստաթղթի մշակման շուրջ 2 տարի բանակցություններ են անցկացվել, համաձայնագիրը նախաստորագրվել է 2017 թ.-ի մարտին: Սակայն, նախաստորագրված համաձայնագրի տեքստի հրապարակումից թե՛ առաջ, թե՛ դրանից հետո հայաստանյան փորձագիտական շրջանակների կողմից կասկածներ էին հնչում, որ, հնարավոր է, դրա ստորագրումն այդպես էլ տեղի չունենա: Պատճառը՝ 2013թ.-ի սեպտեմբերի 3-ն էր:
Այդ օրը նախագահ Սերժ Սարգսյանը հայտարարեց, որ Հայաստանն ընտրելու է եվրասիական տնտեսական գոտու հետ ինտեգրման ուղին: Արդյունքում Եվրամիության հետ Ասոցացման և Խորը ու համապարփակ ազատ աևտրի ստեղծման մասին համաձայնագրերը, որոնց շուրջ 3.5 տարի շարունակ բանակցություններ էին ծավալվել, չստորագրվեցին: 2015թ.-ից Հայաստանը Եվրասիական տնտեսական միության անդամ է:
Փորձագետների կարծիքով՝ 4 տարի առաջ տեղի ունեցածը ճնշում էր Ռուսաստանի կողմից և չի բացառվում, որ պատմությունը նորից կրկնվի, այսինքն Ռուսաստանը չի համակերպվի Հայաստանի բազմակողմանի արտաքին քաղաքականության հետ:
Միաժամանակ պաշտոնական Երևանը՝ ի դեմս Սերժ Սարգսյանի հավաստիացնում է, որ իր 10 տարիների նախագահության ընթացքում ճնշում չի եղել.
Ինչ վերաբերում բուն համաձայնագրին, թե՛ ԵՄ, թե՛ ՀՀ փորձագետները նշում են, որ ստորագրվելիք փաստաթուղթը զիջում է Ասոցացման համաձայնագրին, բայց, այնուամենայնիվ, այն բավականին լուրջ բարեփոխումների սկիզբ է դնելու Հայաստանում, եթե ՀՀ իշխանությունները քաղաքական կամք դրսևորեն կյանքի կոչելու այն:
Նրանք նշում են, որ ներկայիս համաձայնագիրը պարունակում է Ասոցացման համաձայնագրի քաղաքական հատվածները և չի նախատեսում խորը ու համապարփակ ազատ աևտրի գոտու ստեղծումը, ինչը թույլ կտար Հայաստանին ԵՄ տարածք առանց խոչընդոտների ապրանքներ արտահանել կամ ներմուծել:
