«Հայաստանն Ուկրաինայի հարցով նախընտրում է չեզոքություն պահպանել»․ իրավիճակի վերլուծություն
Հայաստանի արձագանքն Ուկրաինայում ստեղծված իրավիճակին
Պաշտոնական Երևանը չեզոք դիրքորոշում է դրսևորում «ուկրաինական ճգնաժամի» հարցում։ Հայաստանի կառավարությունը միայն «հույս է հայտնում, որ երկու բարեկամ պետությունների միջև խնդիրները կլուծվեն դիվանագիտական երկխոսության ճանապարհով», և հայտարարում փախստականներին ընդունելու պատրաստակամության մասին։
Ի տարբերություն իշխանության՝ հայ հասարակությունն Ուկրաինայում ընթացող պատերազմին արձագանքում է ծայրահեղ էմոցիոնալ, և կարծիքները խիստ բևեռացված են։ Կտրուկ արտահայտություններ կարելի է լսել ինչպես Ռուսաստանի հասցեին՝ ռազմական գործողություններ սկսելու համար, այնպես էլ՝ Ուկրաինայի։ Շատերը հիշեցնում են Ուկրաինայի Ադրբեջանին ցուցաբերած աջակցությունը 2020 թ-ի Արցախյան պատերազմի օրերին։
Զանգվածային ցույցեր ընդդեմ Ուկրաինայում ընթացող պատերազմի, ինչպես դա տեղի է ունենում այլ երկրներում, Հայաստանում չեն կազմակերպվում։ Այնուամենայնիվ, բողոքի ակցիաներ տեղի են ունեցել, որոնց ընթացքում մարդիկ համերաշխություն են հայտնել Ուկրաինային։
Այն մասին, թե որքանով են օբյեկտիվ Հայաստանի իշխանության և հայ հասարակության դիքորոշումները, ինչ ռիսկեր է Հայաստանի համար պարունակում պատերազմն Ուկրաինայում, քաղաքական մեկնաբան Հակոբ Բադալյանի կարծիքը։
- Ռազմական գործողություններ Ուկրաինայում, օր հինգերորդ։ Թարմացվող
- «Զգայուն տեկտոնական»․ Փաշինյանը՝ աշխարհաքաղաքական ներկայիս իրավիճակի մասին
- Հայաստանի արձագանքը Ուկրաինայի դեպքերին. մեկնաբանում են քաղաքագետները
Չեզոքության խախտումը կհանգեցնի անկանխատեսելի հետևանքների
«Ուկրաինայի վերաբերյալ Հայաստանի չեզոք դիրքորոշումը կապված է երկրի անվտանգության հարցերի և սեփական շահերի հետ։ Հայաստանի խնդիրը որևէ մեկի կողմից չլինելն է՝ ոչ քաղաքական, ոչ ռազմական առումով։
Հայաստանը պետք է առավելագույնս չեզոք լինի։ Անվտանգության հարցում նրա ներկայիս դրությամբ սա ամենաօպտիմալ դիրքորոշումն է։ Հակառակ դեպքում՝ հետևանքները կարող են անկանխատեսելի լինել։
Եթե Հայաստանը Ռուսաստանի կողմը բռնի, անպայման խնդիրներ կունենա Արևմուտքի հետ։ Եվ ընդհակառակը, եթե Արևմուտքի կողքին լինի, Մոսկվայի հետ խնդիրներ կառաջանան։
Հայաստանի չեզոքությունն այս դեպքում, կարծում եմ, լիովին հասկանալի է և՛ Ռուսաստանի, և՛ Ուկրաինայի, և՛ Արևմուտքի համար։ Սակայն դեռևս դժվար է ասել, թե որքան երկար կկարողանա Հայաստանը պահպանել այդ չեզոքությունն այն դեպքում, եթե պարտադրանք լինի Ուկրաինայի հարցում կողմնորոշում հայտնելու։
Շատ բան կախված է իրադարձությունների զարգացումից՝ սկսած պատերազմում ուժերի հարաբերակցությունից, ավարտած քաղաքական բանակցային գործընթացում և Արևմուտք-Ռուսաստան հարաբերություններում տիրող իրավիճակով։
Այդ պատճառով էլ Հայաստանը պետք է պատրաստ լինի ցանկացած մարտահրավերների և փորձի ոչ մի դեպքում որևէ մեկի կողմը չբռնել՝ ո՛չ հայտարարությունների, ո՛չ քաղաքական կամ ռազմաքաղաքական որոշումների առումով»։
Հասարակությունում կարծիքները կիսվել են
«Ի տարբերություն իշխանության՝ մարդիկ ավելի էմոցիոնալ են արձագանքում ուկրաինական ճգնաժամին, և դրա պատճառները լիովին բացատրելի են։
Որևէ հարցով միասնական հասարակական կարծիք Հայաստանում չկա։ Այն միշտ բազմազան է և հիմնականում՝ բևեռացված։
Հայ հասարակութան համար սա նորմա է։
Այլ հարց է, թե որտեղից է գալիս այս միտումը։ Ընդհանուր առմամբ, հետխորհրդային տարածքում դեռևս առկա է խորհրդային ժառանգություն, ռուսամետ ուղղվածություն։ Նույն Ուկրաինայում, որը Ռուսաստանի ազդեցության տակ չէ, ռուսամետ դիրքորոշումներ կան։
Ռուսաստանն էլ այս 30 տաիների ընթնացքում ջանք չի խնայել, որպեսզի հետխորհրդային երկրների հասարակություններում իր նկատմամբ հավատարիմ վերաբերմունք ձևավորի։ Այստեղ ազդեցության համար պայքար միշտ է մղվել, և այդ պայքարում Ռուսաստանի հետ մրցակցում էր Արևմուտքը՝ տարբեր մեթոդներով և տեխնոլոգիաներով։
Իսկ Հայաստանի հասարակությունն, իր անկախության ողջ ընթացքում չունենալով պետական արժեքային համակարգի գիտակցությամբ էլիտաներ, ընկել է մերթ այս, մերթ այն արտաքին ուժերի ազդեցության տակ։ Դա հանգեցրել է հասարակության բևեռացման։ Եվ այսօր ուկրաինական ճգնաժամի վերաբերյալ այն ազատորեն իր կարծիքն է արտահայտում, որը, սակայն, բևեռացված է։ Ոմանք ռուսամետ դիրքորոշում ունեն, մյուսները՝ ակնհայտ ուկրաինամետ։
Հայ հասարակության արձագանքում հուզական բաղադիրչը նույնպես մեծ է, և այն հիմնականում կապված է Լեռնային Ղարաբաղի հարցում Ուկրաինայի և Ռուսաստանի դիրքորոշման հետ։
Մարդիկ հիշում են Ադրբեջանին ու Թուրքիային Ուկրաինայի անվերապահ աջակցությունն ինչպես երկրի ղեկավարության, այնպես էլ հասարակ քաղաքացիների մակարդակում, երբ ամենավառ արտահայտություններով նրանք ադրբեջանցիներին հաղթանակ էին մաղթում Ղարաբաղյան պատերազմում։
Իսկ Ռուսաստանին քննադատում են վերջին 20-25 տարում Հայաստանի նկատմամբ իր քաղաքականության համար։ Մի կողմից՝ նորմալ է, որ հասարակությունը բացարձակ ազատ մտածողություն ունենա, մյուս կողմից՝ մենք կրկին բախվում ենք հասարակական ուղենիշների բացակայության»։
Ռուսաստանի դեմ պատժամիջոցները հարվածելու են նաև Հայաստանին
«Ռուսաստանի դեմ կիրառված պատժամիջոցներն, անկասկած, ազդելու են նաև Հայաստանի, հատկապես դրա տնտեսության վրա։ Չգիտեմ, թե որքանով են ռուսները պատրաստվել դրանց՝ ցավոտ անկումից խուսափելու համար, սակայն հայկական տնտեսության համար հետևանքները զգալի են լինելու ռուսական շուկայի գերիշխող դիրքի պատճառով։
Ռուսաստանը Հայաստանի համար ամենամեծ շուկան է։ Տրանսֆերտների հիմնական աղբյուրը, որոնք զգալի դեր են խաղում երկրի տնտեսության համար, նույնպես Ռուսաստանն է։ Այս առումով շատ դժվար է լինելու, և Հայաստանը ստիպված է լինելու այլ ուղիներ գտնել։
Քաղաքական տեսանկյունից՝ Ուկրաինայում պատերազմի երկարաձգումը կարող է բերել հետխորհրդային երկրներում ռուսական դիրքորոշման էլ ավելի խստացման։ Հայաստանում լրացուցիչ խնդիրներ կառաջանան Արևմուտքի հետ հարաբերություններում։ Հաշվի առնելով այն, որ Ռուսաստանի նախագահը հրահանգել է զսպող ուժերը մարտական հերթապահության հատուկ ռեժիմի բերել, նման սցենարը գրեթե անխուսափելի է դառնում։
Անվտանգության հարցը Կովկասում կրկին դառնում է առավել քան արդիական։ Եվ հարց է առաջանում․ արդյո՞ք Կովկասը կրկին ռազմական գործողությունների թատերաբեմ կդառնա։
Ռուսաստանը որոշակի առումով քայլեր է ձեռնարկել այդպիսի ռիսկերի չեզոքացման համար, և Ադրբեջանի հետ դաշնակցային համագործակցության մասին հռչակագիրը դրանցից մեկն է։
Հսկայական նշանակություն է ունենալու նաև հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացը։ Եթե Հայաստանը կարողանա պահպանել գործընթացը, դա անվտանգության ռիսկերի չեզոքացման լրացուցիչ գործոն կդառնա»։
