Հայաստանի վարչապետը հայտարարել է Ադրբեջանի հետ բանակցություններ վերսկսելու պատրաստակամության մասին
«Հայաստանն առաջարկների է սպասում Ադրբեջանի հետ խաղաղ բանակցությունների վերսկսման ուղղությամբ», — այս հայտարարությամբ է օգոստոսի 12-ի առավոտյան վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը սկսել կառավարության նիստը։ Այն հնչել է հայ-ադրբեջանական սահմանին հաճախակի դարձած միջադեպերի ֆոնին։ Եվ եթե վերջին օրերին հաղորդագրություններ են ստացվում միայն դիրքերի գնդակոծության մասին, ապա հուլիսի 28-ին փոխհրաձգության հետևանքով երեք հայ զինծառայող էր զոհվել։
Այս միջադեպից հետո պաշտպանության նախարարը հրահանգել էր «ոչնչացնել Հայաստանի սահմանը հատելու փորձ անող ադրբեջանցի զինծառայողներին»։ Ավելի վաղ հայկական մեդիայում չհաստատված տեղեկություն էր տարածվել, որ հայկական ստորաբաժանումներին հրաման է տրվել չկրակել սահմանը խախտողների վրա, իսկ սոցցանցերում տեսանյութեր էին հրապարակվում երկու երկրների զինվորականների միջև ձեռնամարտի կադրերով։
Եվ այժմ փորձագետները ենթադրում են, որ Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարության նպատակը Երևանի վերջին օրերի կտրուկ հռետորաբանությունը բալանսի բերելն է։
- Այց՝ կտրուկ քննադատության ֆոնին․ ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարը Հայաստանում է
- Արցախ․ «Իմ կյանքում ամեն ինչ փոխվել է ոչ թե պատերազմի ժամանակ, այլ հրադադարից մեկ շաբաթ անց
- Փոխհրաձգություն Արախում, Բաքուն մեղադրում է խաղաղապահներին, Իրանին նոտա է հղվել։ Ի՞նչ է կատարվում
«Թշնամանքի հետագա խորացումը տարածաշրջանում անթույլատրելի է»
«Ուզում եմ ընդգծել, որ Հայաստանը պատրաստ է բանակցային գործընթացում ներգրավվել թե՛ բարձր, թե՛ բարձրագույն մակարդակում, և մենք սպասում ենք կոնկրետ առաջարկների», — հայտարարել է վարչապետը՝ դիմելով կառավարության անդամներին և երկրի բոլոր բնակիչներին կառավարության նիստին, որն, ինչպես միշտ, հեռարձակվում էր ուղիղ եթերով։
Նա հիշեցրել է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հուլիսի 29-ի վերջին հայտարարությունը, որի հիմնական ուղերձը հայ-ադրբեջանական սահմանին լարվածության նվազեցման համար միջոցներ ձեռնարկելն էր։ ՄԽ համանախագահները Հայաստանին և Ադրբեջանին նաև կոչ էին արել վերսկսել բանակցություններն առանց նախապայմանների։
Փաշինյանը հիշեցրել է, որ հուլիսի 30-ին Հայաստանի ԱԳՆ-ն ողջունել էր ՄԽ համանախագահների հայտարարությունը՝ խաղաղ բանակցությունների վերսկսմանը Հայաստանի հանձնառությունն արտահայտելով։
Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմանին չդադարող փոխհրաձգության մասին խոսելիս վարչապետն ընդգծել է․
«Մենք տարածքներ նվաճելու որևէ մտադրություն չունենք: Մեր մտադրությունը մեր ինքնիշխանությունը և տարածքային ամբողջականությունը պաշտպանելն է: Մենք ագրեսիվ որևէ մտադրություն չունենք։ Մենք պատրաստ ենք ակտիվ երկխոսություն սկսել այս օրակարգի շուրջ, միջազգային մեր գործընկերների աջակցությամբ, ըստ անհրաժեշտության՝ նաև ուղիղ շփումների միջոցով»։
Եվ Փաշինյանը կարծում է, որ այս փուլում հրադադարի խախտումների նախաձեռնող կողմի նույնականացումը և սադրիչ գործողությունների հասցեական դատապարտումը էական նշանակություն ունի իրադրության կայունացման համար: Սակայն այս գործառույթը դժվար է պատկերացնել առանց միջազգային մոնիթորինգի մեխանիզմի գործարկման, ինչի առթիվ նա հիշեցրել է, որ առաջարկել է ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահ երկրներ Ռուսաստանին, ԱՄՆ-ին և Ֆրանսիային ստանձնել այս դերը։
Տարածաշրջանի ապաարգելափակում և սահմանագծում
Վարչապետը խոսել է նաև Հայաստանի, Ռուսաստանի և Ադրբեջանի փոխվարչապետների ձևաչափով եռակողմ աշխատանքային խմբի գործունեության վերսկսման անհրաժեշտության մասին, որի պարտականությունն Արցախում հրադադարի մասին փաստաթղթի կետերից մեկի իրականացումն է։ Խոսքը տարածաշրջանում տնտեսական և տրանսպորտային կապերի բացման մասին է, և այս հարցի շուրջ կողմերը զգալի տարաձայնություններ ունեն։
Սակայն այսօր վարչապետը խոսել է այն մասին, որ հարևան պետությունների հետ բնականոն հարաբերությունների զարգացումը տարածաշրջանում հիմնարար խաղաղության բանալին է։
Կառավարության ղեկավարը նշել է նաև, որ Հայաստանի դիրքորոշումն անփոփոխ է հայ-ադրբեջանական սահմանի դեմարկացիայի հարցում․ այդ աշխատանքը նույնպես պետք է ակտիվացնել։
«Թշնամության և թշնամանքի մթնոլորտի հետագա խորացումը մեր տարածաշրջանում անթույլատրելի է: Դա սպառնալիք է ոչ միայն ողջ տարածաշրջանի, այլև միջազգային անվտանգության համար», — նշել է Փաշինյանը։
Փորձագետի կարծիք
Քաղաքական մեկնաբան Հակոբ Բադալյանը կարծում է, որ Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարությունների նպատակը Երևանի վերջին օրերի կտրուկ հռետորաբանությունը բալանսի բերելն է․
«Ցույց տալու համար, որ Հայաստանը առաջնորդվում է ոչ թե ագրեսիվ օրակարգով, այլ կոշտ հայտարարությունները դիտարկում է որպես խաղաղության օրակարգը առաջ մղելու անհրաժեշտ գործիք, որի անհրաժեշտությունը թելադրվում է Ադրբեջանի ապակառուցողականությամբ և ագրեսիվությամբ»։
Ըստ փորձագետի՝ սահմանազատման և սահմանագծման հարցում ակնհայտ է Երևանի և Բաքվի դիրքորոշումների սկզբունքային տարբերությունը․
«Բաքվի համար այդ գործընթացի բուն նպատակը Արցախի կարգավիճակի հարցը փակելն է, իսկ Երևանը, կողմ արտահայտվելով սահմանազատման և սահմանագծման գործընթացին, այդուհանդերձ նշում է, որ այն որևէ կերպ չի կարող կապակցվել Արցախյան հարցին:
Այդ իրարամերժ դիրքորոշումների առկայությունը քիչ հավանական է դարձնում բուն գործընթացի արագ մեկնարկը, և ակնհայտ է, որ կողմերը այժմ զբաղված են իրենց օրակարգերի եւ դիրքերի ամրացման գործողություններով: Այդ իմաստով կարևոր է, թե հարցի շուրջ ինչպիսին է Մինսկի խմբի համանախագահ երկրների [Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման խաղաղ բանակցությունների միջնորդներ․ դրանք դադարեցվել են 2020 թ-ի աշնանը տեղի ունեցած պատերազմից հետո — JAMnews] դիրքորոշումը:
Վերջին հայտարարությամբ համանախագահները կողմերին առաջարկում էին սկսել ուղիղ երկխոսություն համանախագահության հովանու ներքո, յուրաքանչյուրն իր օրակարգն ու առաջնահերթությունները բերելով սեղանին:
Երևանը փաստորեն դրական է արձագանքում համանախագահների առաջարկին, իսկ Բաքվի համար դա խնդիր է, որովհետեւ կարող է սահմանափակել ռազմական շանտաժի գործիքի կիրառման հնարավորությունը»։
Վերջերս աշխատանքային այցով Հայաստանում էր Ռուսաստանի հովանու ներքո գործող ՀԱՊԿ ռազմական դաշինքի գլխավոր քարտուղարը։ Հայաստանն անդամակցում է այս ռազմական դաշինքին և նրա օգնությանն էր դիմել դեռ մայիսին, երբ ադրբեջանական ԶՈՒ-ն ներխուժել և դիրքավորվել էր Հայաստանի ինքնիշխան տարածքում։ Սակայն կազմակերպությունը մինչ օրս օգնություն չի տրամադրել իր անդամին։
Հայաստան ժամանած Ստանիսլավ Զասը շարունակում էր խոսել «մտահոգության» և իրավիճակի «մշտադիտարկման» մասին։ Հայաստանի որոշ փորձագետներ վարչապետի հայտարարությունները կապում են ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի հետ հանդիպման արդյունքների հետ, սակայն Հակոբ Բադալյանն այլ կարծիքի է․
«Կարծում եմ, այցի հանգամանքի նշանակությունը առանցքային չէ, կամ նշանակալի է թերեւս այն իմաստով, որ Փաշինյանը փաստորեն կրկնեց ՀԱՊԿ ուժերով մշտադիտարկման առաջարկը, ասելով, որ եթե ՀԱՊԿ-ն համաձայն չէ, ապա մոնիթորինգը պետք է իրականացնեն Մինսկի խմբի համանախագահ երկրները:
Զասի երևանյան այցը ևս մեկ անգամ դրսևորեց կազմակերպության և Հայաստանի կարծիքների ու մոտեցումների տարբերությունը՝ ըստ այդմ Երևանին տալով մոնիթորինգի առաջարկով Մինսկի խմբի համանախագահության ձևաչափին դիմելու հնարավորություն»։
