7 փաստ «Հայաստանի՝ ՌԴ-ից հեռանալու մասին». ինչպե՞ս են դրանք տեսնում Մոսկվայում և Երևանում
Հայաստանը փոխո՞ւմ է կուրսը ՌԴ-ից դեպի Արևմուտք
Հայաստանի իշխանությունները վերջին օրերին արել են հայտարարություններ, որոնք ակտիվորեն քննարկվում են Ռուսաստանում։ ՌԴ ԱԳՆ-ից անանուն աղբյուրը ՏԱՍՍ-ին տված հարցազրույցում ասել է, որ «Մոսկվան չափազանց դժգոհ է Հայաստանի ղեկավարության հայտարարություններից»։ Դրանք դիտվում են որպես Արևմուտքի միջամտության հետևանք, «Ռուսաստանին Հարավային Կովկասից դուրս մղելու փորձ՝ Երևանի՝ որպես այդ նպատակին հասնելու համար միջոց օգտագործելով»։ Մինչդեռ «Ռուսաստանի Դաշնությունը մտադիր չէ լքել տարածաշրջանը»։
Տևական ժամանակ է, ինչ Հայաստանի բարձրագույն ղեկավարությունը բացահայտ և կոշտ քննադատության է ենթարկում Ռուսաստանին իր ստանձնած պարտավորությունները չկատարելու համար։
Հայկական կողմի դժգոհության պատճառը Ադրբեջանի հետ սահմանին տեղի ունեցած միջադեպերն էին, երբ Ռուսաստանի Դաշնությունը և ռուսական ՀԱՊԿ ռազմական դաշինքը հրաժարվեցին կատարել դաշնակցի ինքնիշխան տարածքը պաշտպանելու իրենց պարտավորությունը։ Հայաստանի համար մեկ այլ ցավոտ կետ է ռուսական խաղաղապահ զորախմբի անգործությունը, որը տեղակայված է Լեռնային Ղարաբաղի տարածքում հայ բնակչությանը պաշտպանելու առաքելությամբ։
Հայաստանի հասարակության, քաղաքական գործիչների և վերլուծաբանների մի զգալի հատված Ռուսաստանի դիրքորոշումն անհամատեղելի է համարում ռազմավարական դաշնակցի կարգավիճակի հետ։ Եվ այդ տեսակետն են հենց արտահայտում երկրի իշխանությունները, ինչը Ռուսաստանում ընկալվում է որպես «փախուստ դեպի Արևմուտք»։ Սակայն հայ քաղաքագետների մեծամասնությունը չի կիսում այդ կարծիքը և համաձայն չէ այն բանի հետ, թե Հայաստանը փոխում է արտաքին քաղաքականության վեկտորը։
Ներկայացնում ենք վերջին իրադարձությունները, որոնք գնահատվում են որպես Հայաստանի՝ Ռուսաստանից հրաժարում, ինչպես նաև հայ քաղաքագետի մեկնաբանություն
- Փաշինյանը՝ Հայաստանի խնդիրների և «միջազգային իրավակարգի ճգնաժամի» մասին
- «Հայաստանի անվտանգության երաշխավոր ՌԴ-ն սպառնալիք է դարձել». կարծիք
- «Սեղանին դրված զավեշտ ԼՂ հարցի շուրջ»․ Լավրովին վերագրվող առաջարկի մասին
«Հակառուսական միջադեպեր»
1
Փաշինյանի կնոջ ուղևորությունը Կիև
Սեպտեմբերի 6-ին Հայաստանի վարչապետի կինը՝ Աննա Հակոբյանը, մեկնել է Կիև։ Նա Ուկրաինայի մայրաքաղաքում մասնակցում է «Առաջին տիկնանց և ամուսինների երրորդ գագաթնաժողովին»։ Այս միջոցառումն առաջին անգամ կազմակերպել է Ուկրաինայի առաջին տիկին Օլենա Զելենսկան 2021 թվականին։ Դրա նպատակն է միավորել աշխարհի առաջին դեմքերի ամուսիններին՝ փորձի, կարծիքների փոխանակման և համատեղ նախագծերի իրականացման համար։
Մեծ Բրիտանիայի վարչապետի և Ավստրիայի նախագահի տիկնոջ, Ալբանիայի, Կիպրոսի և Չեխիայի առաջին տիկնանց հետ գագաթնաժողովի բանախոսներից էր նաև Աննա Հակոբյանը։
Աննկատ չմնաց նաև այն, որ նա Ուկրաինա է ժամանել մարդասիրական բեռով։ Իսկ ժամանելուց հետո նա ֆեյսբուքյան իր էջում գրել է, որ այցելել է պատերազմի հետևանքով զոհված երեխաների հիշատակին նվիրված ցուցահանդես. «Պատերազմներում նահատակվող երեխաները մեր բոլորի՝ մեծերիս ձախողումն են. աններելի, անուղղելի, անվերականգնելի ձախողումը»:
2
Հայաստանը կարող է վավերացնել Հռոմի ստատուտը
Նույն օրը Հայաստանի խորհրդարանի նախագահ Ալեն Սիմոնյանը հայտարարեց.
«Ամենայն հավանականությամբ, Հռոմի ստատուտը կվավերացվի: Մենք կքննարկենք և կհասկանանք, թե ինչ օգուտներ կան, և դրանք շատ են, քանի որ մեր երկրի դեմ ռազմական հանցագործություններ են կատարվել և կատարվում։ Դա մեզ, մեր երկրին է պետք»:
Հռոմի ստատուտը միջազգային պայմանագիր է, որի հիման վրա ստեղծվել է Միջազգային քրեական դատարանը: Դրա ստեղծումը բացատրվում էր ցեղասպանության, ռազմական հանցագործությունների և մարդկության դեմ հանցագործությունների հետ կապված գործերը քննելու համար անկախ դատարանի անհրաժեշտությամբ։
Մարտի 17-ին ՄՔԴ-ն ձերբակալության օրդեր է տվել Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինին՝ որպես ուկրաինացի երեխաների անօրինական արտաքսման մեջ կասկածվողի։ Բոլոր երկրները, որոնք վավերացրել են պայմանագիրը, պարտավոր են նրան դատարան հանձնել, եթե գտնվի իրենց տարածքում:
ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան հայտարարել է, որ Մոսկվան արդեն պարզաբանումներ է խնդրել Հայաստանից Հռոմի ստատուտի վավերացման վերաբերյալ. «Մենք կորոշենք մեր հաջորդ քայլերը՝ ելնելով Երևանի պատասխանի բովանդակությունից»։
Մինչդեռ Հայաստանի արձագանքը մեկ անգամ չէ, որ հնչել է։ Մոտ մեկ ամիս առաջ խորհրդարանի փոխնախագահ Հակոբ Արշակյանը կրկին ասել էր, որ փաստաթղթի վավերացումը «ոչ մի կերպ ուղղված չէ Ռուսաստանի դեմ, այլ ծառայելու է Հայաստանի ինքնիշխան տարածքի նկատմամբ ադրբեջանական ոտնձգությունների կանխմանը»։
- Պուտինին ձերբակալելու որոշում Հաագայի դատարանում. որքանո՞վ է հավանական իրականացումը
- Հռոմի ստատուտի վավերացում. Հայաստանի իշխանությունները դեմ կգնա՞ն Ռուսաստանին
3
Խաղաղապահները չեն կատարում իրենց պարտավորությունները
Սեպտեմբերի 2-ին Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը իտալական La Repubblica թերթին տված հարցազրույցում հայտարարել է, որ «Ռուսաստանի Դաշնության խաղաղապահ ուժերը չեն կատարում եռակողմ հայտարարությամբ [Ղարաբաղում ռազմական գործողությունների դադարեցման մասին] իրենց վստահված առաքելությունը»:
Սա պատասխան էր այն հարցին, թե արդյոք նա կարող է բացատրել, թե ինչն է խանգարում Ռուսաստանին կատարել 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի պայմանավորվածությունները, որոնց համաձայն՝ պետք է երաշխավորի Լաչինի միջանցքով տեղաշարժերը։ Այն ԼՂ-ը Հայաստանի հետ կապող միակ ճանապարհն է։ Անցյալ տարվա դեկտեմբերից ադրբեջանցիները արգելափակել են միջանցքը։ Հայ փորձագետներն ասում են՝ ռուս խաղաղապահները «չկարողացան կամ չցանկացան բացել ճանապարհը»։
4
Նույն թեմայով «խայթոցների» փոխանակում
Հայաստանի խորհրդարանի նախագահ Ալեն Սիմոնյանը Փաշինյանի հարցազրույցից հետո նույնպես խոսեց այն մասին, որ 2020 թվականի նոյեմբերի պայմանավորվածությունների համաձայն՝ Լաչինի միջանցքը պետք է գտնվի ռուս խաղաղապահների իրավասության ներքո։
Այս առնչությամբ ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան հայտարարեց, որ Լաչինի միջանցքի հետ կապված հայկական կողմի հրապարակային հռետորաբանությունը «բռիության եզրին է»։
Ալեն Սիմոնյանը, ի պատասխան՝ Զախարովայի խոսքերը մեկնաբանելու հայ լրագրողների խնդրանքին, ասաց. «Չեմ պատրաստվում արձագանքել ինչ-որ գերատեսչության ինչ-որ քարտուղարուհու։ Ռուսաստանն ինքն իր անգործությամբ փաստացի շրջափակման մեջ է պահում Արցախը»։
5
«Ռուսաստանը լքո՞ւմ է տարածաշրջանը», թե՞ դրա «անբաժանելի մասն է»
Իտալական «La Repubblica» թերթին տված նույն հարցազրույցում Հայաստանի վարչապետը ռազմավարական սխալ է համարել այն, որ Հայաստանի անվտանգային ճարտարապետությունը «99,999%-ով կապված է եղել Ռուսաստանի հետ»: Եվ նա դա պարզաբանել է. «Մենք տեսնում ենք, որ Ռուսաստանը հենց իր կողմից ձեռնարկվող կամ չձեռնարկվող քայլերի բերումով ինքն է հեռանում տարածաշրջանից։ Մի օր ուղղակի կարթնանանք և կտեսնենք, որ Ռուսաստանն այստեղ չէ»:
Այս հայտարարությանը պատասխանել է ՌԴ նախագահի մամուլի քարտուղար Դմիտրի Պեսկովը. «Ռուսաստանը այս տարածաշրջանի անբաժանելի մասն է, հետևաբար այն չի կարող որևէ տեղ գնալ։ Ռուսաստանը չի կարող հեռանալ Հայաստանից»։
Նա ոչինչ չի ասել ՌԴ՝ իր պարտավորությունները չկատարելու մասին՝ ո՛չ Հայաստանի սահմաններին, ո՛չ Լաչինի միջանցքում։ Միայն նշել է, որ իրավիճակը փոխվել է. «Բայց դա չի նշանակում, որ Ռուսաստանը պատրաստվում է ինչ-որ կերպ սահմանափակել իր գործունեությունը»։
6
ՀԱՊԿ-ում Հայաստանի ներկայացուցչի հետկանչում
Սեպտեմբերի 5-ին ռուսական բազմաթիվ լրատվամիջոցներ տեղեկություն հրապարակեցին, որ «Հայաստանը հետ է կանչել Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպությունում իր մշտական և լիազոր ներկայացուցչին»։
Վիկտոր Բիյագովը անմիջապես նշանակվեց Նիդեռլանդներում Հայաստանի դեսպան և Քիմիական զենքի արգելման կազմակերպությունում երկրի մշտական ներկայացուցիչ։
Ռուս փորձագետները, սակայն, այս հանգամանքը հաշվի չեն առել և հետկանչը կապել են ռազմական դաշինքի դիրքորոշման հետ կապված Հայաստանի դժգոհության հետ։
ՀԱՊԿ-ի հետ կապված խնդիրները բացատրվում են Հայաստանի ինքնիշխան տարածք ադրբեջանական զինուժի ներխուժման վերաբերյալ կառույցի հստակ դիրքորոշման բացակայությամբ։
«2021 թվականի մայիսի 11-ից Ադրբեջանը երեք անգամ ռազմական ուժ է կիրառել և օկուպացրել Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան տարածքի մոտ 140 քառ. կմ տարածք։ Ի՞նչ ակնկալիքներ ունենք ՀԱՊԿ-ից այս առումով։ Այս փաստի հավաստում՝ հստակ ձևակերպված քաղաքական գնահատականի տեսքով։ Զերծ մնալ նման գնահատականից՝ ասելով, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև սահման չկա, նշանակում է պնդել, որ չկա Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության պատասխանատվության գոտի, իսկ եթե պատասխանատվության գոտի չկա, ապա կառույցն ինքն էլ չկա»,- 2022 թվականի նոյեմբերի 23-ին Երևանում ՀԱՊԿ Հավաքական անվտանգության խորհրդի նիստի ժամանակ հայտարարել էր Հայաստանի վարչապետը։
7
Հայ-ամերիկյան զորավարժություններ
Սեպտեմբերի 11-ին Հայաստանում կմեկնարկեն “Eagle partner 2023” (Արծիվ գործընկեր 2023) հայ-ամերիկյան համատեղ զորավարժությունները։ Դրանք կտևեն 10 օր։
«Զորավարժության նպատակն է բարձրացնել միջազգային խաղաղապահ առաքելությունների մասնակցող ստորաբաժանման փոխգործակցելիության մակարդակը խաղաղապահ գործողությունների շրջանակում, իրականացնել կառավարման և մարտավարական հաղորդակցման լավագույն փորձի փոխանակում, ինչպես նաև բարձրացնել հայկական ստորաբաժանման պատրաստվածությունը ՆԱՏՕ/ ԳՀԽ «Օպերատիվ կարողությունների հայեցակարգ»-ի պլանային գնահատման համար»,- ասված է ՀՀ պաշտպանության նախարարության հաղորդագրության մեջ։
Մոսկվայում այս տեղեկությունը մտահոգություն է առաջացրել։ ՌԴ նախագահի մամուլի քարտուղար Դմիտրի Պեսկովը հայտարարել է.
«Դա զգուշավորության տեղիք է տալիս, հատկապես ներկայիս իրավիճակում։ Ուստի մենք խորապես կվերլուծենք այս լուրերը և կհետևենք իրադրությանը»։
Մեկնաբանություն
Անվտանգային քաղաքականության հետազոտական կենտրոնի նախագահ, քաղաքագետ Արեգ Քոչինյանը չի կարծում, որ այս պահի դրությամբ խոսք է գնում կուրսի փոփոխության մասին կամ Հայաստանում կա հակառուսական հռետորաբանություն: Ասում է՝ երկրի իշխանությունները պարզապես բացահայտ արտահայտում են իրենց անհամաձայնությունը կամ անբավարարվածությունը ՌԴ վարած քաղաքականության վերաբերյալ, մասնավորապես՝ ԼՂ-ի հարցով, ինչը բացարձակապես չի նշանակում հակառուսական քաղաքականություն:
«Հայաստանի վարչապետը բացեիբաց հայտարարում է, որ Ռուսաստանի կողմից իրականացվող քաղաքականությունն ու գործողությունները չեն բավարարում հայ ժողովրդին, և դա շատ օբյեկտիվ իրականություն է: Փաստացի 120 հազար հայեր այսօրվա դրությամբ Արցախում գտնվում են սովի և շրջափակման վտանգավոր միջավայրում»,- JAMnews-ի հետ զրույցում նշել է նա:
Քաղաքագետի գնահատմամբ՝ հատկապես վերջին օրերին ռուսական ԶԼՄ-ների կողմից «եփվում, ուռճացվում և մատուցվում է ինչ-որ հիստերիա»: Օրինակ է բերում ՀԱՊԿ-ում Հայաստանի մշտական և լիազոր ներկայացուցչի հետկանչման վերաբերյալ տեղեկության տարատեսակ քննարկումները:
«Հետ կանչելը դիվանագիտական պրոցեդուրա է, որը կոչվում է դեսպանին հետ կանչել խորհրդակցությունների: Իսկ Հայաստանը հետ չի կանչել, այլ նրան արդեն իսկ դեսպան է նշանակել Նիդեռլանդներում: Որքանով հասկանում եմ, շուտով ՀԱՊԿ-ում նշանակվելու է նոր ներկայացուցիչ»:
Քոչինյանի խոսքով՝ ՌԴ-ն արհեստական կերպով հիստերիա է կազմակերպում, որպեսզի վաղը դրանով կերակրի ինչպես իր, այնպես էլ հայ հասարակությանը, թե ինչու չի արձագանքում Հայաստանի ինքնիշխան տարածքի վրա հարձակումներին:
Ըստ նրա՝ ելնելով առկա նախանշաններից՝ Ադրբեջանը պատրաստվում է լայնածավալ ռազմական գործողությունների.
«Հայաստանը փորձում է հնարավորինս միջազգայնացնել հարցը, այդ թվում՝ նաև ուկրաինական թեմայի մեջ Ռուսաստանի հակառակ կողմում գտնվող, ըստ էության, գրեթե ամբողջ քաղաքակիրթ մարդկության հետ փորձում է նույն էջի մեջ գտնվել՝ դրանով իսկ իր համար ստեղծելով որոշակի հավելյալ անվտանգային երաշխիքներ»:
Վերադառնալով Ուկրաինա հումանիտար օգնություն տրամադրելուն՝ նկատել է՝ ուղարկելուց առաջ պետք էր ՌԴ հետ աշխատել և հույս հայտնել, որ նման աշխատանք հայկական կողմը տարել է:
Խոսելով Հայաստանի անվտանգային ճարտարապետության կառուցման վերաբերյալ վարչապետ Փաշինյանի հնչեցրած մտքերի մասին՝ ասել է՝ մեղադրանքն ուղղված էր Հայաստանի քաղաքական էլիտային, ոչ թե Մոսկվային:
Նշել է՝ ցանկացած պետության պարագայում ռազմավարական սխալ է անվտանգությունը կառուցել մեկ պետության հետ հարաբերություններ ունենալու տրամաբանության մեջ:
Կարծում է՝ նույն տրամաբանության մեջ է պետք դիտարկել նաև հաջորդ շաբաթ կայանալիք հայ-ամերիկյան զորավարժությունները: Նրա դիտարկմամբ՝ Հայաստանը գիտակցում է, որ միայն ՌԴ կողմից տրվող երաշխիքները բավարար չեն:
Կեղծ նարատիվ է որակել նաև Հռոմի ստատուտի վավերացման քննարկումներն ու հիշեցրել՝ գործընթացը մեկնարկել է մինչև ՌԴ նախագահի ձերբակալության օրդերը․
«Հայկական կողմը միշտ և բաց կոմունիկացրել է ՌԴ-ի հետ, որ դա պետք է ՀՀ-ին, պետք է Ադրբեջանի ռազմաքաղաքական ղեկավարությանը պատասխանատվության կանչելու գործընթացի տրամաբանության մեջ: Իսկ Պուտինը, բնականաբար, չի ձերբակալվելու, եթե Հայաստան գա: Դրա ուղղությամբ հնարավոր է աշխատանք տանել: Հայաստանը կարող է վերապահումներով միանալ Հռոմի ստատուտին»։
Քոչինյանի համոզմամբ՝ պետք է բարձրացնել Հայաստանի դիմադրողունակությունը, այդ ճանապարհին աշխատել այն գործընկերների հետ, որոնց հետ իր շահերը համընկնում են:
«Չեմ կարծում, թե ինչ-որ մեկը մեզ ինչ-որ երաշխիք է տալու, պարտավոր է տալ կամ կտա երբևէ»,- Արևմուտքից կամ ԱՄՆ-ից աջակցության ազդակներ ստանալու մասին հայտարարել է նա:
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Հայաստանը փոխո՞ւմ է կուրսը ՌԴ-ից դեպի Արևմուտք
