«Մոտիվները պետք է փնտրել Մերձավոր Արևելքում»․ կարծիք Բաքվի քայլերի մասին
Կրակոցներ Հայաստանի սահմանին
«Բրյուսելում Հայաստան-Եվրամիություն-ԱՄՆ ձևաչափով կայանալիք բարձր մակարդակի հանդիպման՝ Բաքվի համար մտահոգիչ լինելու հանգամանքը չափազանցված է»,- կարծում է քաղաքական մեկնաբան Հակոբ Բադալյանը։
Նրա խոսքով՝ վերջին օրերին Ադրբեջանից հնչող սադրիչ հայտարարությունների ու հայկական դիրքերի ուղղությամբ կրակոցների մոտիվները պետք է փնտրել մեկ այլ տեղ՝ Մերձավոր Արևելքի զարգացումներում։
«Պատահական չէ, որ այս երկու-երեք օրվա հայտարարություններից հետո Ադրբեջանը կրակոցներ է արձակում Կութ և Տեղ գյուղերի հայկական դիրքերի ուղղությամբ Իսրայելի կողմից Դամասկոսում Իրանի դեսպանատան թիրախավորումից ժամեր անց»,- JAMnews-ի հետ զրույցում նկատել է նա։
Բադալյանի հետ զրուցել ենք Բաքվի հռետորաբանության սրման, էսկալացիայի հավանականության մասին և ոչ միայն։
Նախապատմություն
Հայաստանի պաշտպանության նախարարության հաղորդմամբ՝ Ադրբեջանի ԶՈՒ ստորաբաժանումները ապրիլի 1-ին՝ ժամը 22:00-ին, Կութի (Գեղարքունիքի մարզ), ապրիլի 2-ին՝ ժամը 00:40-ին, Տեղի (Սյունիքի մարզ) հատվածում կրակ են բացել հայկական դիրքերի ուղղությամբ: Ադրբեջանական կողմը մինչդեռ պնդում էր, թե նույն ժամանակահատվածում հայկական ուժերն են կրակ բացել սահմանագոտու հարավարևմտյան հատվածում տեղակայված ադրբեջանական դիրքերի ուղղությամբ։ Պաշտոնական Երևանը հերքել է այս տեղեկությունը։
Տեղեկատվական դաշտում իրադրությունը լարված էր նաև նախորդ երկու օրերին։ Բաքուն հայտարարում էր, թե, իբր, Հայաստանի զինված ուժերը սահմանագոտու տարբեր ուղղություններում անձնակազմի, զրահատեխնիկայի, հրետանային և կրակային այլ միջոցների կուտակումներ, ակտիվ տեղաշարժեր են իրականացնում, տեսանյութեր հրապարակում։
Երևանից հերքում էին տարածվող լուրերն ու շեշտում՝ տարածվել են պաշտպանական բնույթի ու նշանակության ենթակառուցվածքների շինաշխատանքների տեսամոնտաժված կադրեր։
«Հայաստանի սուվերեն տարածքում ինժեներական աշխատանքների իրականացումը ՀՀ ինքնիշխան իրավունքն է»,- հայտարարել էր գերատեսչությունը։
Հայկական զինված ուժերը տեղաշարժերի մասին Ադրբեջանի հաղորդագրությունը հերքել էր նաև Հայաստանում Եվրոպական Միության դիտորդական առաքելությունը։
«Առաքելությունն ամբողջ օրվա ընթացքում պարեկություն է իրականացրել հայ-ադրբեջանական սահմանի երկայնքով։ Ամեն ինչ հանգիստ է, անսովոր տեղաշարժեր չեն նկատվել»,- ասված էր առաքելության X-ի էջում կատարած գրառման մեջ։
«Իսրայելը որպես ռեսուրս է օգտագործում նաև Ադրբեջանը»
Քաղաքական մեկնաբան Հակոբ Բադալյանի դիտարկմամբ՝ վերջին գրեթե 6 ամսվա ընթացքում Իսրայելին չի հաջողվել լուծել ՀԱՄԱՍ-ի հարցը, քաղաքական իրավիճակը երկրի շուրջ բարդացել է։
«Ռազմաքաղաքական ճահճից դուրս գալու, մեկուսացումը որոշակիորեն հաղթահարելու միակ տարբերակը Իրանին լայնածավալ և բաց առճակատման մեջ ներքաշելն է։ Ուստի Իսրայելը փորձում է գործի դնել իր բոլոր ռեսուրսները, այդ թվում՝ Ադրբեջանին՝ Իրանին առնվազն լարվածության մեջ պահելու համար»,- պարզաբանել է նա։
Վերլուծաբանը կարծում է՝ Իսրայելը տասնամյակներ շարունակ աշխատանքներ է տարել Ադրբեջանը նման ռեսուրս դարձնելու համար։ Չի բացառում, որ այս հարցում գտնվեն նաև այլ գործընկերներ։ Ասում է՝ պետք է հաշվի առնել նաև այն հանգամանքը, որ «Իրանի, Իրան-Ռուսաստան դաշնակցության վերաբերյալ մտահոգություններ են արտահայտում նաև արևմտյան որոշ դերակատարներ»։ Մոսկվայի և Թեհրանի միջև գործակցությունն, ըստ նրա, բավականին լուրջ է։
«ՌԴ-ն Իրանին փոխանցում է ՍՈՒ-35 օդանավեր։ Այս գործարքն ունի մի առանձնահատկություն, ՍՈՒ-35 օդանավերը ի վիճակի են միջուկային սպառազինություն կրել։ Հենց սա է այդ գործարքի մեխը»,- մանրամասնել է նա։
«Բաքուն չունի Բրյուսելի հանդիպումը խափանելու մտադրություն»
Ապրիլի 5-ին Բրյուսելում նախատեսվում է անցկացնել Բլինքեն-ֆոն դեր Լայեն-Փաշինյան համատեղ հանդիպումը, քննարկել «եռակողմ համագործակցության ուղիները, որոնք կնպաստեն Հայաստանի զարգացմանը»։ Բաքվից և Մոսկվայից այս հանդիպումը քննադատել են։ Չնայած դրան՝ քաղաքական մեկնաբան Հակոբ Բադալյանը կարծում է՝ չկա օրակարգային այնպիսի հարց, որն Ադրբեջանի մոտ առաջացնի այն խափանելու մտադրություն․
«Ադրբեջանը կարող է փորձել իրականացվող շանտաժով իր համար ապահովել անուղղակի մասնակցություն, անուղղակի ներկայություն։ Ըստ իս՝ դրան դեմ չեն լինի նաև Վաշինգտոնն ու Բրյուսելը»։
Ասում է՝ կասկածից վեր է, որ չնայած ՀՀ հետ հարաբերությունները խորացնելու մասին հայտարարություններին՝ ԱՄՆ-ն ու ԵՄ-ն չունեն Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև մեծ տարբերություն առաջացնելու նպատակ։ Միաժամանակ նկատում է՝ դա կենթադրեր նաև տարբերակված մոտեցում, այդ թվում՝ անվտանգային հարցերում։ Նման պատրաստակամություն նույնպես, ըստ Բադալյանի, նկատելի չէ։
«Հակառակը՝ բաց տեքստով նշում են, որ ՀՀ համար անվտանգության երաշխիք են տեսնում Ադրբեջանի հետ խաղաղության պայմանագրի կնքումն ու հայ-թուրքական կարգավորումը»,- ասել է նա։
«ԱՄՆ-ն և ԵՄ-ն պատրաստ են աջակցել, բայց ոչ պատասխանատվություն ստանձնել»
Քաղաքական մեկնաբանի խոսքով՝ այդ մասին է վկայում նաև պետքարտուղարության խոսնակ Մեթյու Միլլերի հայտարարությունը, թե Բրյուսելում կայանալիք հանդիպման «առանցքը հայ-ադրբեջանական խաղաղության գործընթացը չէ»։
«Սեփական պատասխանատվությունը նվազեցնելուն միտված քայլ է, այսինքն՝ պատասխանատվություն չստանձնել որևէ զարգացման համար, որը անուղղակի կարող է կապվել բրյուսելյան հանդիպման հետ։ Այսինքն՝ մենք չենք քննարկել, չենք քննարկում խաղաղության հարցը, հետևաբար, ՀՀ-Ադրբեջան տիրույթում որևէ զարգացման պատասխանատվություն չի կարող դրվել բրյուսելյան հանդիպման վրա»,- նկատել է նա։
Ասում է՝ սպասվող հանդիպմանն, իհարկե, քննարկվելու են հայ-ադրբեջանական օրակարգին առնչվող հարցեր։ Բադալյանի կարծիքով՝ Հայաստանի հետ հարաբերությունների խորացումն ու համատեղ ծրագրերը Արևմուտքը կապում է Ադրբեջանի հետ խաղաղության գործընթացի առաջընթացի հետ․
«Սրա անուղղակի վկայություն է այն, որ բրյուսելյան հանդիպումից առաջ Երևանը իր հայտարարություններով լեգիտիմացնում է Ադրբեջանի քաղաքական պահանջները [նկատի ունի 4 ոչ անկլավային գյուղերի վերադարձի շուրջ քննարկումները]»։
«Էսկալացիայի ռիսկն իսկապես բավականին բարձր է»
Անդրադառնալով Բաքվից հնչող հայտարարություններին և սահմանային լարվածությանը՝ փորձագետը շեշտում է, որ Էսկալացիայի ռիսկը բավականին բարձր է։ Հակոբ Բադալյանի խոսքով՝ հենց այդ ռիսկով է պայմանավորված նաև այն, որ «Վաշինգտոնն ու Բրյուսելը չեն ուզում անել քայլեր կամ խոսել թեմաների մասին, որոնք պատասխանատվություն են ենթադրելու»։
«Իրավիճակը բավականին լուրջ է։ Աշխարհաքաղաքական խաղադրույքներն էլ են բավականին բարձր։ Ռիսկը, սակայն, չի նշանակում անխուսափելիություն, այդ ռիսկը [էսկալացիայի] կարող է ակտիվ ռեժիմի մեջ մտնել մեկ օր կամ մեկ տարի անց»,- ընդգծել է նա։
Վերլուծաբանի դիտարկմամբ՝ Ադրբեջանը ոչ թե այդ ռիսկի ակտիվացման պահը որոշողն է, այլ գործիք․
«Բայց այդ որոշումը մեկ դերակատարով չէ, որ կայացվելու է։ Այսինքն՝ ինչ-որ մեկի ձեռքի շարժումով չէ, որ Ադրբեջանը պետք է անցնի գործողությունների։ Առնվազն որոշակի ուժային կենտրոնների միջև պետք է լինի փոխհամաձայնություն, թեկուզ լռելյայն»։
Խոսքն, ըստ նրա, այն սցենարի մասին, է երբ մի քանի դերակատարներ ապակայունացումը սկսում են դիտարկել որպես իրենց խնդիրները լուծելու հնարավորություն և «կանաչ լույս» են վառում այդ ճանապարհին։
«Այս պահին համաձայնություն՝ այն աստիճան, որ բերի այդպիսի վտանգի, մենք չենք տեսնում։ Բայց այն, որ կա դրան տանող միտում, ակնհայտ է»,- նշել է նա։
Ընդ որում, ըստ Բադալյանի, «էսկալացիան կարող է դիտարկվել որպես Կովկասում իրավիճակ փոխելու ռազմաքաղաքական գործիք»։ Նկատում է՝ այսօր աշխարհում հենց այդ գործիքն է ամենաշատը կիրառվում որևէ քաղաքական հարց լուծելու համար։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Կրակոցներ Հայաստանի սահմանին
