«Թուրքիան և Ադրբեջանը՝ քաղաքական, տնտեսական ու անվտանգային սպառնալիք». ՀՀ քաղաքացիների կարծիքը
Հայաստանը Թուրքիայի հետ երկկողմ հարաբերություններ պետք է հաստատի՝ որպես նախապայման առաջ քաշելով Լեռնային Ղարաբաղի խաղաղությանը չխոչընդոտելը: Միջազգային հանրապետական ինստիտուտի (IRI) անցկացրած հարցման մասնակիցներից 48%-ի կարծիքն է:
47%-ն էլ մտածում է, որ երկխոսություն կարելի է սկսել միայն Հայոց ցեղասպանության ճանաչման օրակարգին հետամուտ լինելով:
JAMnews-ը ներկայացնում է հատվածներ ուսումնասիրությունից, ինչպես նաև փորձագիտական կարծիք:
Ուսումնասիրության տվյալները հավաքագրվել են Հայաստանի ողջ տարածքում 2021 թ. նոյեմբերի 22-ից դեկտեմբերի 5-ը հեռախոսային հարցազրույցների միջոցով: Հարցումներին մասնակցել է 1512 ՀՀ քաղաքացի: Հարցվածների 54%-ը կանայք են, 46%-ը՝ տղամարդիկ: 5%-ը նշել է, որ հանդիսանում է որևէ քաղաքական կուսակցության անդամ:
ՀՀ քաղաքացիների 46%-ը կարծիք է հայտնել, որ երկիրը շարժվում է սխալ ուղղությամբ, 34%-ը հակառակ կարծիքին է, 20%-ն էլ դժվարացել է հարցին պատասխանել:
Հարցման մասնակիցների 61%-ի համոզմամբ՝ Հայաստանն առաջնորդվում է ոչ թե մեծամասնության, այլ որոշ խմբերի շահերով:
Որպես Հայաստանի ամենակարևոր խնդիր՝ երկրի բնակիչների 28%-ը մատնանշել է տարածքային և սահմանային խնդիրները:
Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ հարաբերությունների մասին
Հայաստանի և Թուրքիայի հարաբերությունների ներկա վիճակը շատ վատ է գնահատել հարցվածների 80%-ը, 90%-ը կարծում է, որ շատ վատ վիճակում են նաև Հայաստան-Ադրբեջան հարաբերությունները:
Ըստ ուսումնասիրության արդյունքների՝ Հայաստանի բնակիչները Թուրքիան ու Ադրբեջանն ընկալում են որպես քաղաքական, տնտեսական ու անվտանգային սպառնալիք:
Թուրքիան քաղաքական սպառնալիք է հարցվածների 90%, Ադրբեջանը՝ 77%-ի համար: Հարցվածների կարծիքով՝ Թուրքիան (68%) ու Ադրբեջանն (52%) իրենցից ներկայացնում են նաև տնտեսական վտանգներ: 88%-ը որպես անվտանգային սպառնալիք է դիտարկում Թուրքիան, 81%-ը՝ Ադրբեջանը:
Հարցվածների 48%-ը կարծում է, որ Հայաստանը պետք է երկկողմ հարաբերություններ հաստատի Թուրքիայի հետ՝ առաջ քաշելով Լեռնային Ղարաբաղի խաղաղությանը չխոչընդոտելը՝ որպես նախապայման:
47%-ի համոզմամբ՝ Թուրքիայի հետ երկխոսություն կարելի է սկսել Հայոց ցեղասպանության ճանաչման օրակարգին հետամուտ լինելով միայն:
Թուրքիայի հետ հարաբերություններ հաստատելու հայ ժողովրդի ցանկությունը ՄՀԻ Եվրասիայի տարածաշրջանային տնօրեն Սթիվեն Նիքսը որակել է որպես «շատ դրական զարգացում»՝ հիշեցնելով պատմությունն ու Հայաստան-Թուրքիա բարդ հարաբերությունները:
«Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության և տարածաշրջանում ռազմական առճակատման պատմության հետ կապված՝ հայերը հասկանալիորեն մտահոգված են ազգային անվտանգության և սահմանի երկայնքով առկա սպառնալիքներով», — նշել է Նիքսն ու հավելել, որ ուզում են տեսնել «այս երկար տևող» խնդիրների լուծումը։
Պաշտպանունակության մասին
Հարցվածների 29%-ը կարծում է, որ Հայաստանն Ադրբեջանի հետ սահմանը միանշանակ կարող է ինքնուրույն պաշտպանել, նույնքան մարդ էլ հակառակ կարծիքին է:
56%-ի խոսքով՝ խաղաղության հասնելու համար Հայաստանը պետք է հզորացնի իր ռազմական կարողությունները: Երկրի սահմանների պաշտպանության գործում բնակիչները ակնկալում են, առաջին հերթին, Ռուսաստանի (64%), ապա Ֆրանսիայի (32%), Իրանի (31%) և Միացյալ Նահանգների (26%) աջակցությունը:
Հարցվածները (82%) Հայաստանի ապագայի, մասնավորապես՝ առաջիկա 10 տարիների համար կարևոր են համարում Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորումը:
Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի մասին
Հակամարտության ընդունելի լուծումն, ըստ մեծամասնության, Լեռնային Ղարաբաղի անկախության ճանաչումն է (35%) կամ միացումը Հայաստանին (34%):
Հայաստանի կազմում ինքնավար մարզ լինելուն կողմ է եղել հարցվածների 16%-ը, 11%-ն էլ նշել է, որ դեմ չէ Ռուսաստանի կազմում ԼՂ կարգավիճակի հաստատմանը:
Սահմանագծման և սահմանազատման մասին
Հայաստանի բնակիչների համոզմամբ՝ գործընթացը պետք է մեկնարկել Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության վերջնական կարգավորումից և Ադրբեջանի հետ խաղաղության պայմանագրի ստորագրումից հետո:
Այս կարծիքն է արտահայտել հարցվածների 25%-ը:
16%-ը մտածում է, որ գործընթացը պետք է սկսել ՀՀ Զինված ուժերի վերականգնվելուց հետո, նույնքան քաղաքացիներ էլ վստահ են, որ ներկա պահին Հայաստանի և Արցախի շահերից չի բխում սահմանագծման և սահմանազատման գործընթացի նախաձեռնումը:
Հնարավորինս շուտ սահմանագծում իրականացնելուն կողմ է արտահայտվել 15%-ը, 14%-ն էլ տեսակետ է հայտնել, որ քայլ պետք է անել միայն գործընթացի սկզբունքների հստակեցումից հետո:
Տրանսպորտային ուղիների բացման մասին
45%-ը կարծում է, որ Ադրբեջանի հետ տրանսպորտային ուղիների բացումը բացասական ազդեցություն կունենա Հայաստանի տնտեսական զարգացման վրա: Դրական ակնկալիքներ ունի միայն 5%-ը:
Նույն հարցը մասնակիցներին տրվել է Թուրքիայի առնչությամբ: Դրական ազդեցության մասին խոսել է 6%-ը, բացասական ազդեցության մասին՝ 36%-ը:
Փորձագիտական կարծիք
Թուրքագետ Վարուժան Գեղամյանի գնահատմամբ՝ հարցման արդյունքները փաստում են, որ Հայաստանի բնակչությունը չի տրվել խաղաղության դարաշրջանի օրակարգին և հասկանում է Թուրքիայի ու Ադրբեջանի նպատակները:
«Չնայած ՀՀ դե ֆակտո իշխանությունների ու տարատեսակ մարգինալ խմբերի կողմից արդյունաբերական ծավալներով իրականացվող պրոթուրքական քարոզին («խաղաղության դարաշրջանի» կեղծ օրակարգի անվան տակ), ՀՀ բնակչության մեծամասնությունը, բարեբախտաբար, հասկանում է, որ Թուրքիան և Ադրբեջանը նպատակ ունեն ոչնչացնել Հայաստանը որպես քաղաքական ինքնուրույն գործոն, և իրական խաղաղության մասին որևէ խոսք չկա», — գրել է Գեղամյանը:
Թուրքագետը հույս է հայտնել, որ հասարակության մեջ առկա այս տրամադրությունները կօգնեն խաթարել հակահայկական օրակարգի զարգացումը՝ Արցախից հրաժարումը կամ միջանցքի տրամադրումը:
Քաղաքագետ Սուրեն Սուրենյանցի խոսքով՝ հարցման արդյունքները խոսում են այն մասին, որ հասարակությունն այլևս չի վստահում կառավարությանը։
Որպես ուսումնասիրության ամենակարևոր արձանագրում՝ Սուրենյանցը մատնանշում է այն, որ բնակչության 46%-ի կարծիքով երկիրը գնում է սխալ ուղղությամբ:
«Նման իրավիճակում կառավարությունն ունի երկու ճանապարհ` խմբագրել իր քաղաքականությունը կամ գնալ ավտորիտարիզմի ճանապարհով», — գրել է Սուրենյանցն ու կարծիք հայտնել, թե Հայաստանի վարչապետն ընտրել է երկրորդ ճանապարհը:
Ըստ քաղաքագետի՝ դա կխորացնի վստահության ճգնաժամը, կլինեն նաև ֆորսմաժորային զարգացումներ։
