Կարծիք․ ո՞վ է փոխարինելու Հայաստանի վարչապետ Փաշինյանին

Թոռնիկե Շարաշենիձե

Թբիլիսի

Վրացի փորձագետ, միջազգային հարաբերությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Թոռնիկե Շարաշենիձեն՝ այն մասին, թե ինչ է փոխվել Հարավային Կովկասի երեք երկրների՝ Հայաստանի, Ադրբեջանի և Վրաստանի համար 45-օրյա արցախյան երկրորդ պատերազմից հետո։

Ղարաբաղյան հակամարտության գոտում մարտական գործողությունները սկսվել են 2020 թ-ի սեպտեմբերի 27-ին և ավարտվել նոյեմբերի 10-ին՝ Ռուսաստանի մասնակցությամբ եռակողմ համաձայնագրի ստորագրմամբ։

Ըստ այս համաձայնագրի՝ Ադրբեջանի վերահսկողության տակ են վերադառնում Արցախի հարակից շրջաններն, այնտեղ են վերադառնում ադրբեջանցի փախստականները, շրջանում ռուս խաղաղապահներ են տեղակայվում։

Ստորագրումից անմիջապես հետո՝ նոյեմբերի 10-ի գիշերը, Հայաստանում ցույցեր սկսվեցին, որոնք շարունակվում են այս հոդվածի հրապարակման պահին նույնպես։ Ընդդիմությունը, որին սատարում է հասարակության զգալի մասը, հայտարարել է Ադրբեջանին Արցախի փաստացի հանձնման մասին, առանց խորհրդարանի և քաղաքական ուժերի հետ համաձայնեցման։

Ի՞նչ տեղի ունեցավ Արցախում և ինչպե՞ս փոխվեց տարածաշրջանը

Ես չէի սպասում, որ ամեն ինչ այսքան հեռուն կգնա։

Կարծում էի, որ Ռուսաստանը կմատակարարի Հայաստանին, սակայն, կարծես դրոններն ամեն ինչ փոխեցին։ Ադրբեջանը ոչնչացրեց Հայաստանի տեխնիկան, որը նա մեծ քանակությամբ ուներ։

Դրոնները ցույց տվեցին, որ ռազմական ոլորտում հեղափոխություն է եղել։ Կարծում եմ, որ Ռուսաստանի համար, համենայնդեպս, որոշ առումով, այս ամենն անսպասելի էր։

Այժմ ամենագլխավորը․ ի՞նչ է լինելու Հայաստանում, և ո՞վ է փոխարինելու Փաշինյանին, որի օրերը վարչապետի պաշտոնում հաշվված են։

Արդյո՞ք իշխանության կվերադառնա ռուսամետ հին կլանը, թե՞ ավելի արևմտամետ կառավարություն։

Սակայն որտեղի՞ց պետք է հայտնվի այդ արևմտամետ կառավարությունը։ Արդյո՞ք առաջնորդ պետք է լինի։ Մեկը հայտնվեց, և բոլորը տեսան, թե ինչ ստացվեց դրանից։ Հետևաբար, Փաշինյանից հետո ոչ ոք չի համարձակվի հավակնել նման տիպի առաջնորդության։

Այս երկիրն այժմ շոկային վիճակում է։

Ինչը չես ասի Ադրբեջանի մասին։ Այսօր Ադրբեջանը շատ ավելի ուժեղ է, քան կար, և շատ բան է փոխում տարածաշրջանում։

Այո, Ադրբեջանը մեր գործընկերն է, սակայն մի բան է մոտ գործընկերը, որը մեզ հավասար է, այլ բան է մոտ գործընկերը, որը շատ ավելի ուժեղ է բոլոր առումներով։ Վրաստանը պետք է հաշվի առնի այս իրողությունը։

Ինչ վերաբերում է Թուրքիային ու Ռուսաստանին, հավանաբար, այս փուլում նրանք ինչ-որ գործարք են կնքել։ Ռուսաստանը միջամտել է Սիրիայի իրավիճակին, որը թուրքական ազդեցության գոտի էր համարվում, և դրա փոխարեն Ռուսաստանը Թուրքիային թույլ է տվել որոշակի առումով միջամտել Կովկասի իրավիճակին։

Ի՞նչ է փոխվում Վրաստանի համար

Վրաստանն ակնհայտորեն խուսափել է վատթարագույն սցենարից։ Նրանք, ովքր հետևում էին այս իրավիճակին, մտավախություն ունեին, որ հակամարտության սրման դեպքում Ռուսաստանը Վրաստանի տարածքով միջանցք կպահանջի զորք տեղափոխելու համար։

Դա տեղի չունեցավ, և դա լավ է մեզ համար։

Վրաստանի շահերից է բխում, որ այս համաձայնագիրը խաղաղություն հաստատի տարածաշրջանում։ Մեզ համար դա կարևոր է տնտեսական տեսանկյունից գոնե այն պատճառով, որ մենք կախված ենք տարանցումից։

Ես համաձայն չեմ այն կարծիքին, որ Վրաստանի տարանցման ներուժին որևէ բան է սպառնում։ Ընդհակառակը։ Իմ կարծիքով, այն լրացուցիչ կուժեղանա։

Այժմ Ադրբեջանն իր նախագծերն իրացնելու ավելի մեծ շանսեր ունի։ Օրինակ՝ Տրանսկասպյան նախագիծը՝ Կասպից ծովով Թուրքմենստանից գազատարի շինարարությունը, որն էլ ավելի կբեռնի Շահ Դենիզ գազատարն ու կուժեղացնի մեր գործառույթն ավելի շատ գազի տեղափոխմանը զուգահեռ։

Այսպիսով, մենք կարող ենք հասնել այն կետին, երբ Շահ-Դենիզն ամբողջությամբ բեռնված կլինի, և մեզ մոտ գազն ընդհանրապես անվճար կլինի։

Ինչ վերաբերում է Կովկասում Ռուսաստանի ներկայությանն, ապա դա արդեն կատարված իրողություն է։

Կրեմլը տարածաշրջանում արդեն ուներ ազդեցություն․ նա այստեղ արդեն ունի ռազմաբազաներ, այդ թվում՝ մեր տարածքում, Թբիլիսիից 40 կմ հեռավորության վրա։

Այնպես որ, Ղարաբաղում ռազմական կոնտինգենտ տեղակայելով, իմ կարծիքով, Ռուսաստանն ավելի ուժեղ չի դառնում։

Էլ ավելի հատկանշական է այն փաստը, որ Ղարաբաղը տարածաշրջանում նախադեպ ստեղծեց, որի համաձայն՝ պատերազմում կորցրած տարածքները կարելի է հետ վերադարձնել պատերազմով։ Այս նախադեպը պետք է Սուխումի և Ցխինվալի (Աբխազիայի և Հարավային Օսիայի) անհանգստությունն առաջացնի։