Ժողովուրդներին խաղաղության պատրաստել։ Մաս 2

Ի՞նչ են Ադրբեջանում սպասում Սոչիի և Բրյուսելի խաղաղ բանակցություններից

Նոյեմբերի 26-ին կայացան Հայաստանի և Ադրբեջանի առաջնորդների խաղաղ բանակցությունները Ռուսաստանի միջնորդությամբ։ Դեկտեմբերի 15-ին նրանք պատրաստվում են «երկրորդ փուլ» անցկացնել, սակայն արդեն Բրյուսելի գագաթնաժողովի շրջանակում՝ Եվրամիության նախագահի միջնորդությամբ։

Այս բանակցություններին նախորդել է հրադադարի ռեժիմի ամենալուրջ խախտումը 2020 թ․ 44-օրյա պատերազմում հրադադար հաստատելու և ապագա խաղաղ կարգավորման ուրվագծերի մասին հայ-ադրբեջանառուսական եռակողմ հայտարարության ստորագրումից ի վեր։ Նոյեմբերի 16-ին վեց ժամ շարունակ տեղային մարտեր են ընթացել հայ-ադրբեջանական սահմանին, երկու կողմերն էլ մարդկային կորուստներ են կրել։

Ինչո՞ւ կողմերը չեն կարողնում պայմանավորվել։ Կարծում եմ՝ երկու կողմերն էլ ի սկզբանե հայտարարել են «առավելագույն նպատակի» մասին դեռ պատերազմից առաջ։ Ոչ մի զիջման մասին այն ժամանակ չի խոսել ո՛չ պաշտոնական Բաքուն, ո՛չ պաշտոնական Երևանը։  

Պատերազմից հետո Ադրբեջանի նախագահը շարունակել է միևնույն հռետորաբանությունը՝ հայտարարելով, որ Հայաստանը նոյեմբերի 10-ին կապիտուլյացիա է ստորագրել 44-օրյա պատերազմից հետո։ Սակայն ի՞նչ կապիտուլյացիա, եթե Ադրբեջանի միջազգայնորեն ճանաչված տարածքներում երեք պետությունների՝ Ռուսաստանի, Հայաստանի և Թուրքիայի զորքերն են գտնվում։

Բացի այդ, այժմ Ադրբեջանի ղեկավարությունն, այնուամենայնիվ, ստիպված է զիջել։ 

Սոչիի հանդիպումից առաջ ազատ է արձակվել Հայաստանի մի քանի կալանավորված քաղաքացի, դա նորմալ է և լավ է։ Ինձ նաև զարմացրեց, որ Ռազմավարի պուրակից հանեցին հայ զինյալների «խրտվիլակները», և քաղաքային ավտոբուսների վրայից հանվեցին «Զանգեզուրը մերն է» տիպի գովազդները։ Դա ուրախացնում է։

Ադրբեջանի առավելապաշտական դիրքորոշման մյուս մեղմացումը կարելի է համարել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի նկատմամբ վերաբերմունքի փոփոխությունը, որը հակամարտությունում որպես միջնորդ հանդես գալու մանդատ ունի։ Եթե պատերազմի ավարտից մեկ ամիս անց ՄԽ համանախագահները Բաքվում սառը ընդունելության արժանացան («Ես ձեզ չեմ հրավիրել»), ապա մեկ տարի անց Մինսկի խումբը վերսկսեց իր միջնորդական առաքելությունը, ճիշտ է, դեռևս արտգործնախարարների մակարդակում։

Երկրորդ պատերազմից մեկ տարի է անցել։ Էյֆորիան աստիճանաբար անցնում է։ Ադրբեջանի հասարակությունը հասկանում է, որ խոստացված «կապիտուլյացիան» տեղի չունեցավ։ Ի՞նչ է լինելու։

Առաջին տարբերակ․ գոտիները պետք է ձգել։ Աճում են գները, մանր ու միջին բիզնեսի հարկերը։ Սա հասկանալի է։ Վստահ եմ, որ բնակչության մեծ մասը կողմ է այդ միջոցներին․ «Կարելի է նաև դիմանալ։ Կսպասենք և աստիճանաբար «կվռնդենք» հայերին՝ ռուս «խաղաղապահների» հետ միասին»։

Երկրորդ տարբերակ․ իսկ եթե իշխանությունը որոշի մեկընդմիշտ ազատվել Ղարաբաղյան խնդրի՞ց։ Այսինքն՝ ՌԴ խաղաղապահների վերահսկողության տակ գտնվող տարածքները փոխանակել Զանգեզուրի միջանցքի հետ։

Սա հնչում է որպես ֆանտաստիկա։ Նախ՝ որքան կարող եմ դատել հայկական սոցցանցերից և մեդիայի հրապարակումներից, Հայաստանի բնակչության մեծ մասը դրան կտրականապես դեմ է։ Սակայն, հիշեցնեմ, որ Հեյդար Ալիևը դա քննարկել է Քի Վեսթում։ Մենք նրանից ավելի խելացի չենք։

Ադրբեջանում ամենաշատը սպասում են Նախիջևանի հետ ցամաքային տրանսպորտային «միջանցքի» (կամ այլ կերպ անվանենք) բացմանը։ Եթե մի կողմ թողնենք քաղաքականությունը, դա շատ շահեկան է տնտեսական առումով, պետք չէ տուրքեր վճարել և Իրան մեկնել։ Դե իհարկե, նաև քաղաքական տեսակետից՝ ելք դեպի Թուրքիա։ Սակայն հասարակ վարորդին դա չի հետաքրքրում։

Դա շահեկան է Իրանին, կսկսի աշխատել Ջուլֆայի «տրանսպորտային հանգույցը»։ Իրանական ապրանքն ավելի արագ Երևան կհասնի։

Դա շահեկան է Հայաստանին, կբացվի, վստահ եմ, հայ-թուրքական սահմանը։

Դա շահեկան է Ռուսաստանին, այն կսկսի վերահսկել ամեն ինչ և Հայաստանի հետ երկաթուղային հաղորդակցություն կունենա՝ շրջանցելով Վրաստանը։

Դա շահեկան է Թուրքիային։ Այն պաշտոնապես կդառնա Հարավային Կովկասի տարածաշրջանային տերություն։ Բացի այդ, թուրքական մանր ու միջին բիզնեսը շուկա կունանա Հայաստանում։

Վրաստանին սա շահեկան չէ, նա կկորցնի տարանցումից ստացվող գումարները։

Բրյուսելյան հանդիպումից հետո կրկին օրակարգում կհայտնվի «Փի-Փի-Փի»-ն՝ 

Preparation people for Peace (արևմտյան դիվանագետները դա անվանում են PPP)։ Հուսով եմ՝ այդտեղ պետք կգա քաղաքացիական հասարակության օգնությունը, փորձառու մարդկանց օգնությունը։ Ցավոք, մեզ հետ չեն լինի Գեորգի Վանյանն ու Ավազ Հասանովը։

Այս պատմությունը «Հետագծեր» մեդիա նախագծի մասնիկն է: Այն պատմում է մարդկանց մասին, ում կյանքի վրա ազդեցություն են թողել Հարավային Կովկասի հակամարտությունները: Նախագծի մեջ ներգրավված են հեղինակներ և խմբագիրներ ողջ Հարավային Կովկասից, այն չի սատարում ոչ մի հակամարտության ոչ մի կողմի: Նախագիծն իրականացվում է GoGroup Media և International Alert կազմակերպությունների կողմից` Եվրամիության աջակցությամբ։