Էլեկտրամոբիլները Հայաստանում շատացել են․ դրանք գնելու 4 պատճառ

Վերջին 2.5 տարիների ընթացքում զգալիորեն ավելացել է էլեկտրամոբիլների թիվը Հայաստանում։ Եթե 2018-ին ներկրվել է էլեկտրական շարժիչով ընդամենը 12 մեքենա, ապա 2021-ին դրանց թիվն արդեն հասել է 5200-ի:  

Ինչ արտոնությունների շնորհիվ է դա հնարավոր դարձել, վերջին տարիներին ինչ հարմարություններ են ստեղծվել էլեկտրամոբիլ վարողների համար, ոլորտի փորձագետների կարծիքը, թե ինչ բացթողումներ կան և ինչպես դրանք հաղթահարել։ Վերջում՝ ամփոփում․ էլեկտրական շարժիչով մեքենա գնելու 4 պատճառ։

• Ինչպես փոխել գյուղի կյանքը․ SMART-մոտեցում, որն աշխատեց Հայաստանում
• «Երևանը կլինի հետիոտների և էլեկտրամոբիլների քաղաք». քաղաքապետարան
• Հանքերն ընդդեմ տուրիզմի, մարդիկ ընդդեմ հանքերի

Զրոյական մաքսատուրք և ավելացված արժեքի հարկ

էլեկտրամոբիլների թվի աճը հնարավոր է դարձել երկու արտոնությունների կիրառման շնորհիվ.

• 2019 թ.-ին հարկային օրենսգրքում Ազգային ժողովի կողմից ընդունված լրացման արդյունքում, էլեկտրամոբիլների ներմուծումը և օտարումը ազատվել է ավելացված արժեքի հարկից,
• 2020 թ.-ին Եվրասիական տնտեսական միության երկրներում, որոնց թվում է նաև Հայաստանը, զրոյացվել են էլեկտրական շարժիչով մեքենաների ներմուծման մաքսատուրքի դրույքաչափերը:

Այս արտոնությունների շնորհիվ էլեկտրամոբիլների սեփականատերերը կարողացել են խնայել ներկրվող մեքենայի արժեքի 35 %-ի չափով՝ 20% ԱԱՀ, 15% մաքսատուրք:

Նշված երկու արտոնությունների վերջնաժամկետ էր սահմանված 2022թ.-ի հունվարի 1-ը: Սակայն 2021-ի տարեվերջին Ազգային ժողովը ԱԱՀ-ից ազատման ժամկետը երկարաձգեց ևս 2 տարով: ԵԱՏՄ-ից՝ մաքսատուրքի ժամկետի երկարաձգման մասին դեռևս լուր չկա:

Հարմարություններ էլեկտրամոբիլ վարողների համար

• 2018-2021թթ.-երին տարբեր ծրագրերի շրջանակներում Հայաստանի  համայնքներում տեղադրվել են շուրջ 80 լիցքավորման կայաններ: Դրանցից 25-ը հայտնվել են «Plug.am` էլեկտրական մեքենաների խթանումը Հայաստանում» դրամաշնորհային ծրագրի շրջանակներում և գործում են անվճար:
• Plug.am ծրագրի շրջանակում մշակվել է Հայաստանում լիցքավորման կայանների տեղակայման քարտեզ, ինչը վարորդներին հնարավորություն է տալիս օնլայն արագ գտնել մոտակա լցակայանը։
• էլեկտրամոբիլների համար արտոնություններ են կիրառվել նաև ՏԻՄ մակարդակում: Մասնավորապես, Երևանի ավագանու որոշմամբ,   բացառապես էլեկտրաէներգիա օգտագործող ավտոմեքենաների սեփականատերերը 2021 թվականին ազատվել են կայանատեղերի համար սահմանված վճարից։
• Էլեկտրական շարժիչով մեքենաների որակյալ սպասարկումն ապահովելու համար 2021-2022թթ. միջին մասնագիտական պետական ուսումնական հաստատությունների մասնագիտությունների շարքում ընդգրկվել է էլեկտրոմոբիլների սպասարկման և նորոգման տեխնիկ մասնագիտությունը։

Փորձագետներն ավելին են ակնկալում

Կիրառված արտոնությունները դրական գնահատելով՝ ոլորտի փորձագետներն, այնուամենայնիվ, որոշակի բացթողումներ են նկատում։

«Պետության կողմից կիրառվող արտոնությունները,  իհարկե, խթանել են ներմուծումը: Շատ կարևոր էր, որ ավելացված արժեքի հարկից ազատելու արտոնության ժամկետը երկարաձգվեց: Կառավարության այդ քայլը, բնականաբար, դրական եմ գնահատում, ինչը չէի ասի ՏԻՄ-ի կողմից ցուցաբերվող մոտեցումների մասին», — կարծիք է հայտնում «Ecocars» ընկերության համասեփականատեր Հայկ Հարությունյանը:

ՏԻՄ մակարդակում Երևանի համայնքապետարանի կողմից կիրառվող միակ՝ ավտոկայանատեղերի համար սահմանված տեղական վճարից ազատման արտոնությունը նա համարում է «շատ չնչին», նկատելով, որ դրա արդյունքում էլեկտրամոբիլիստը խնայում է ընդամենը 12.000 դրամ:

Իսկ ոլորտի շահառուների ակնկալիքները ՏԻՄ-երից շատ ավելին են: Նրանք մատնանշում են այլ երկրներում կիրառվող մոտեցումները, որտեղ էլեկտրամոբիլ օգտագործողներին տրամադրվում է գույքահարկից ազատման կամ տոկոսադրույքի նվազեցման արտոնություն:

Սրան զուգահեռ, ոլորտի ներկայացուցիչները ցանկալի են համարում նաև այլ երկրներում պետական մակարդակով կիրառվող սուբսիդավորման փորձի տեղայնացումը։ Էլեկտրամոբիլ գնելու դեպքում պետությունը համաֆինանսավորում է դրա արժեքի որոշակի տոկոսի չափով:

Այս առաջարկները  6 ամիս առաջ ներկայացվել են կառավարություն և Երևանի քաղաքապետարան, սակայն պետական մամինները դեռևս չեն արձագանքել:

«Հայաստանում մեքենաների գույքահարկը բոլորի համար գանձվում է նույն սկզբունքով՝ ձիաուժի հաշվարկով: Եվ քանի որ էլեկտրամոբիլները շատ ավելի հզոր են մյուս մեքենաների համեմատ, գույքահարկը ավելի բարձր է ստացվում: Արդյունքում, էլեկտրամոբիլ վարողը նպաստում է շրջակա միջավայրի, մթնոլորտային օդի որակի բարելավմանը, էլեկտրաէներգիայի՝ որպես տեղական վառելիքի օգտագործմանը, ապահովում է անաղմուկ տեղաշարժ, բայց պետությունն ասում է՝ գնա վճարի այնքան, որքան այդ ամենը չապահովող, օդն աղտոտող, աղմուկ առաջացնող մեքենաների համար են վճարում», — պարզաբանում է Հայկ Հարությունյանը։

Նա կարծում է՝ եթե իսկապես ուզում ենք ոլորտի գլոբալ զարգացում ապահովել, հայաստանյան ավտոպարկը թարմացնել, անաղմուկ ու անվնաս երթևեկ ունենալ,  հավելյալ արտոնություննների կիրառումը կարող է լուրջ խթան հանդիսանալ:

Վերջին 2.5 տարիների արտոնություններին զուգահեռ Հայաստանում մասնավոր հատվածի ներկայացուցիչները ձեռնարկել են էլեկտրամոբիլների սպասարկման կետերի ավելացման ու մասնագետների վերապատրաստման գործընթաց:

Պետական մակարդակով, սակայն, մասնագետների պատրաստման գործընթացի մեկնարկի մասին հայտարարվեց միայն 2021թ.-ին: Փորձագետները փաստում են. պետության այս քայլն ուշացած է:

«Մասնավոր սեկտորն ավելի ճկուն գտնվեց. և՛ մասնագետներ պատրաստեցին, և՛ սպասարկման կետեր ստեղծեցին: Իհարկե, կարելի էր շատ ավելի կազմակերպված և ավելի արդյունավետ գործել, եթե լուրջ պետական մոտեցում լիներ: Օրինակ, արտոնություններին զուգահեռ, պետական մակարդակով կարելի էր կազմակերպել թրեյնինգներ, ներգրավել որոշակի ուսումնական հաստատություններում սովորող ուսանողների, սովորեցնել, այնինչ այդ մասին խոսում ենք ոչ թե արտոնությունների տրամադրման առաջին տարում, այլ 2021թ.-ին միայն», — ասում էլեկտրամեքենաների լիցքավորման կայանների տեղադրմամբ ու սպասարկմամբ զբաղվող «Chargers» ընկերության հիմնադիր տնօրեն Կարեն Դերձյանը:

Կառավարությունը խրախուսում է, սական օրինակ չի ծառայում

Դեռևս 2019թ.-ից պետական  մակարդակով սկսեց շրջանառվել էլեկտրական շարժիչով ծառայողական մեքենաներ ձեռք բերելու մտադրությունների մասին ծրագիր: Սակայն կառավարությունն ու պետական կառույցները չեն շտապում անել առաջին քայլը:

«Ցավոք սրտի, ծառայողական էլեկտրամոբիլների ձեռք բերման թեման մինչ այժմ միայն խոսակցությունների մակարդակում է: Դրա վառ օրինակը վերջին շրջանում ձեռք բերված պարեկների մեքենաների ահռելի պարկն է, Երևանի քաղաքապետարանի ձեռք բերած գազով կամ դիզելային վառելիքով աշխատող տրանսպորտային միջոցները, ԱԺ-ի համար ձեռք բերվող մեքենաները», — թվարկում է «Ecocars» ընկերության համասեփականատեր Հայկ Հարությունյանը:

Կարծում է՝ պետական գերատեսչությունների կողմից ծառայողական մեքենաների ձեռք բերման հապաղումը կարող է լինել նաև ոլորտի մասին պատկերացումների ու գիտելիքի պակասի հետևանք: Անհրաժեշտության դեպքում առաջարկում է ոլորտի մասնագետների կողմից խորհրդատվություն բոլոր պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններին:

Հայկ Հարությունյանը վստահ է՝ պետական կառույցների կողմից  ծառողական էլեկտրամոբիլների ձեռք բերումը կարող է վարակիչ լինել շատերի համար:

«Պետությունը պետք է օրինակ ծառայեր և պիոներ լիներ այս գործում», — գործընկերոջ տեսակետն է կիսում «Chargers» ընկերության  հիմնադիր տնօրեն Կարեն Դերձյանը։

Նրա դիտարկմամբ՝ հնարավոր է, որ պետական կառույցները նման գնում կատարելուց առաջ փորձում են գնահատել բոլոր ռիսկերը: Հուսով է՝ 2022թ.-ին կունենանք առաջին ծառայողական էլեկտրամոբիլները:

էլեկտրամոբիլ գնելու 4 պատճառ

1. «Վառելիքի» մատչելիություն. այն մոտ 10 անգամ ավելի էժան է,

2. ցածր ծախսատարություն,

3. անաղմուկ վարում,

4. մթնոլորտային օդի աղտոտվածության նվազեցում: Փորձագետների խոսքով՝ էլեկտրական շարժիչով մեքենայի շահագործումը տարեկան միջինում ապահովում է 4.6 տոննա C0₂-ի արտանետումների կրճատում: