Զուգահեռ իրականություն. Հայաստանի մայրաքաղաքը

Հայաստանի քաղաքական գործիչները եւ սոցիալական ցանցերի օգտատերերը լարված են. վերլուծաբանները պնդում են, որ կա նոր պատերազմի վտանգ, իսկ երեւանցիները ճեմում են քաղաքի կենտրոնում ու վայելում իրենց կյանքը սրճարաններում։

Իրականում քաղաքական վիճակը նույնիսկ ավելի բարդ է։ Հայ-ադրբեջանական հակամարտության հերթական ճգնաժամով զբաղվում են Ռուսաստանի եւ Ֆրանսիայի նախագահները, Իրանը զորքեր է կենտրոնացրել Հայաստանի եւ Ադրբեջանի սահմանին, ԱՄՆ պետքարտուղարը ՌԴ արտգործնախարարի հետ հանդիպման ժամանակ քննարկում է տարածաշրջանում ստեղծված իրավիճակը։ 

Մի շարք ընդդիմադիր ուժեր, անհատներ, կազմակերպությունների ու նախաձեռնությունների ղեկավարներ ամեն օր անցկացնում են բողոքի ցույցեր ու ակցիաներ։ Կազմակերպիչների կարծիքով՝ դրանք Հայաստանի ապագայի ու ստեղծված ոչ այնքան պարզ իրավիճակից ելք գտնելու համար են, ու թվում է, թե պիտի մարդաշատ լինեին։ Այնինչ, այդ ցույցերին ու ակցիաներին, տարբեր գնահատականներով, մասնակցում է 1000-3000 մարդ։

2021 թվականի մայիսի 20-ին Հայաստանի Հանրապետության վարչապետի պաշտոնակատար Նիկոլ Փաշինյանը հաստատեց, որ պատրաստվում է ստորագրել մի փաստաթուղթ, որը կհստակեցնի Հայաստան-Ադրբեջան պետական սահմանը։

Այդ հայտարարությանը չեն վստահում ոչ ընդդիմադիր քաղաքական գործիչները, ոչ ակտիվիստները, ոչ էլ սոցիալական ցանցերի օգտատերերի զգալի մասը։

Այսպիսի պայմաններում, թվում է, թե Երեւանը պիտի եռար։ Նախորդ տարիներին, երբ, ասենք, սոցիալական դժգոհություն կար, օրինակ՝ այն ժամանակ, երբ ուզում էին երթուղայինների գինը բարձրացնել, կամ էլեկտրականության, կամ էլ բնապահպանական հարց կար, տասնյակ հազարավոր մարդիկ դուրս էին գալիս փողոց։

Այս օրերին, ամեն երեկո երեւանցիներն էլի դուրս են գալիս փողոց, բայց ճեմելու կամ սրճարաններում իրենց օրը վայելելու համար։ 

Հասկանալու համար, թե ինչ է կատարվում փողոցներում, ես անցա Երեւանի կենտրոնով։

Այն պահին, երբ Երեւանի գլխավոր՝ Հանրապետության հրապարակում, բողոքի ակցիայի մասնակիցները գոռում էին «Առանց Նիկոլ Հա-յաս-տան» ու պահանջում վարչապետի անհապաղ հրաժարականը, դրանից մի քանի հարյուր մետրի վրա՝ Հյուսիսային պողոտայի՝ մոտ քսանի հասնող սրճարաններում, ասեղ գցելու տեղ չկար։ Քայլողները հիմնականում չեն շտապում, նշան, որ նպատակը հենց զբոսնելն է։ 

Գետնին խաղալիքներ են՝ շներ, որ հաչում են, զինվորներ, որ սողալով կրակում են, բադիկներ, որ լողում են… Դրանք անընդհատ տարբեր ձայներ են հանում ու ընկնում մարդկանց ոտքերի տակ։

«Գնամ հրապարակ կանգնեմ, որ ի՞նչ լինի։ Հենա մի անգամ ժողովուրդը ընտրեց, տեսանք ինչ եղավ», – ասում է խաղալիքներ վաճառող միջին տարիքի կինը։

Մոտակա խաչմերուկին կանգնած մի տղամարդ հորդորում է բոլորին մասնակցել հավաքին. «Երկիր ենք կորցնում, չէ՞»,- ասում է՝ Հայաստանի եռագույնը ձեռքին։

Նրա ասածին, հիմնականում, արձագանքողներ չկային։ 

Հավաքի մասնակիցները երթով շարժվում են դեպի Ազգային ժողովի շենք։ Նրանք այնքան քիչ են, որ Բաղրամյան պողոտայի երթեւեկությունը նույնիսկ չի ընդհատվում։ Կասկադում եւ Հյուսիսային պողոտայում ավելանում են մարդիկ, բայց նրանք, ակնհայտորեն, հավաքի մասնակիցներից չեն։ Մարդիկ խոսում են բարձր՝ հիմնականում իրար չլսելով։ Կանայք խնամված տեսք ունեն, ընկճված չեն ու ժպտում են։ Տղամարդկանց խոսակցությունները եւս բարձրաձայն են։ Թեման, սակայն, քաղաքական է՝ Հայաստանի վիճակը։

Սրճարաններից մեկում, որտեղ էլի բոլոր սեղանները զբաղված են, քաղաքական խոսակցություններ են։ Սեղանին, որին մոտեցա, խոսողները երիտասարդներ էին.

«Չենք պատկերացնում՝ սրանից հետո Երեւանից դուրս ո՞նց ենք գնալու։ Եթե հիմնական բոլոր ճանապարհներն անցնելու են Ադրբեջանի վերահսկողության տակ, էլ ի՞նչ»։

Ասում են՝ հավաքի տեղում չեն, որովհետեւ չունեն զգացողություն, որ իրենք որեւէ բան կարող են փոխել։ 

«Մեր երկրի նախագահն ու մյուս պաշտոնյաները տեղյակ չեն՝ ինչ է ստորագրում Նիկոլը։ Եթե իրենք որեւէ բան անել չեն կարող, մենք ի՞նչ»։

Կասկադի սրճարաններից որեւէ մեկում սուրճ կամ սառը մի բան խմելու համար, հիմնականում անհրաժեշտ է հերթի սպասել։ Երեւանի կենտրոնում երեկոյան ազատ սեղան չի լինում։

«Ինձ համար դա անտարբերության նշան է։ Մարդիկ չեն վստահում քաղաքական գործիչներին եւ քաղաքականությանը, եւ դրանց հանդեպ անվստահությունն այնքան մեծ է, որ շատերի համար դա ավելի կարեւոր ու առաջնային է, քան ադրբեջանցի զինվորների ներկայությունը Հայաստանի տարածքում։ Մարդիկ հոգնել են»,- ասում է լրագրող եւ վերլուծաբան Մարկ Գրիգորյանը։

Երեւանի սրճարաններում նստածները եւ ֆեյսբուքում մտահոգ ու ջղային ստատուս կամ մեկնաբանություններ գրողները, շատ հնարավոր է, որ նույն մարդիկ են։ Ուղղակի, նրանց մտահոգությունն արտահայտվում է ոչ թե քաղաքական գործողություններով, այլ սոցցանցային ակտիվությամբ կամ էլ սրճարանային բուռն խոսակցություններով։

Այս պատմությունը «Հետագիծ» մեդիանախագծի մասնիկն է: Այն պատմում է մարդկանց մասին, որոնց կյանքի վրա ազդեցություն են թողել Հարավային Կովկասի հակամարտությունները: Նախագծի մեջ ներգրավված են հեղինակներ և խմբագիրներ ողջ Հարավային Կովկասից, այն չի սատարում ոչ մի հակամարտության ոչ մի կողմի: Նախագիծն իրականացվում է GoGroup Media և International Alert կազմակերպությունների կողմից՝ Եվրամիության աջակցությամբ։