«Ալիևը պատրաստ չէ ոչ խաղաղության, ոչ էլ ռազմավարական գործարքի ՀՀ հետ»․ կարծիք Երևանից
Երևան-Բաքու «ռազմավարական գործարքի» մասին
«Հայաստանն ու Ադրբեջանը խաղաղ համակեցության համար ունեն ոչ միայն խաղաղության պայմանագիր, այլև ռազմավարական գործարք կնքելու կարիք»,- նախօրեին խորհրդարանում հայտարարել է Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը։
Նա տեղեկացրել է, որ նման միտք է հնչել նաև ԲՐԻԿՍ գագաթնաժողովի շրջանակներում Ադրբեջանի նախագահի հետ ունեցած զրույցների ժամանակ։ Ալիևի հետ շփումներից գոհունակություն է հայտնել, շեշտել․ «Նման երկար խոսակցություն վաղուց կամ ընդհանրապես չէինք ունեցել»։ Թե ինչի շուրջ է լինելու ռազմավարական գործարքը՝ Փաշինյանը չի մանրամասնել։
Քաղաքագետ Լիլիթ Դալլաքյանի խոսքով՝ հայկական կողմը կառուցողական հայտարարություններով և առաջարկներով է հանդես գալիս։ Սակայն Ադրբեջանն իր գործողություններով է ցույց տալիս, որ իրեն պետք չէ ոչ խաղաղության պայմանագիր, ոչ էլ «ռազմավարական գործարք»։
«Պահանջներին զուգահեռ Իլհամ Ալիևը Միլլի մեջլիսում ստեղծում է «Արևմտյան Ադրբեջանի» [նկատի ունեն ՀՀ ինքնիշխան տարածքը] ժողովրդի իրավունքների հանձնախումբ։ Պետք է գիտակցել և ընդունել, որ նա չի պատրաստվում գնալ Հայաստանի հետ խաղաղության»,- JAMnews-ի հետ զրույցում շեշտել է Դալլաքյանը։
Փաշինյանի ելույթի կարևոր դրվագները, ինչպես նաև փորձագիտական կարծիք
Հայաստանն ունի պատկերացում «ռազմավարական գործարքի» մասին
ԲՐԻԿՍ-ի շրջանակներում Ալիևի հետ ունեցած զրույցն, ըստ Փաշինյանի, շատ կարևոր է եղել։
«Ամենակարևոր հատվածը, իմ կարծիքով՝ այն է, որ միտք է հնչել՝ Հայաստանը և Ադրբեջանն ունեն ոչ միայն խաղաղ համակեցության համար խաղաղության և տարբեր պայմանագրերի կարիք, այլ, իմ կարծիքով՝ նաև ունեն ռազմավարական գործարք կնքելու կարիք այն մասին, թե ինչ բանաձևերի շրջանակում ենք մենք առաջիկա հարյուրամյակներում որպես անկախ պետություն պատրաստվում կողք կողքի ապրել։ Դա ամենակարևոր և ֆունդամենտալ հարցն է»,- մանրամասնել է նա։
Վարչապետի փոխանցմամբ՝ հայկական կողմն ունի այդ գործարքի մասին պատկերացումներ․
«Ռազմավարական գործարքի մասին մեր պատկերացումը հենվում է «իրական Հայաստան»-ի [նկատի ունի ՀՀ 29․743 քառ․ կմ տարածքը] հայեցակարգի վրա»։
Փաշինյանը շատ կարևոր է համարում այդ թեմայով խոսակցությունը, բայց նաև ընդգծում՝ այն պետք է ունենա «քաղաքական դրսևորումներ»։
«Կոմունիկացիաների բացման հարցում կարող ենք ունենալ փոխադարձ ընդունելի լուծումներ»
Փաշինյանն անդրադարձել է նաև տարածաշրջանային հաղորդակցությունների բացման թեմային։ Ասել է խորհրդարանականներին, որ Ալիևի հետ քննարկել են նաև այդ հարցը․
«Կազանում տեղի ունեցած կարևորագույն հաջորդ իրադարձությունն այն էր, որ շատ նման է նրան, որ մենք տարածքաշրջանային կոմունիկացիաների բացման հարցում կարող ենք ունենալ լուծում, որը, ըստ էության, կարող է հասցեագրվել և փոխադարձ, լիարժեքորեն լինել ընդունելի»։
Վարչապետի փոխանցմամբ՝ Երևանն ապաշրջափակման իր առաջարկը Բաքվին է ներկայացրել նաև գրավոր։
«Մոտ ենք խաղաղության պայմանագրի տեքստի համաձայնեցմանը»
Հերթական անգամ նման արձանագրում է արել կառավարության ղեկավարը։ Պայմանագրի նախագծի վերաբերյալ ադրբեջանական կողմի պատասխան առաջարկները (նախագծի 11-րդ խմբագրությունը) Երևանը ստացել էր նոյեմբերի 5-ին։
«Խաղաղության պայմանագրի մնացած 2 հոդվածների վերաբերյալ մեր առաջարկները երկուշաբթի օրը փոխանցել ենք Ադրբեջանին»,- հայտնել է նա։
Մինչ այս հայտարարվում էր, որ պայմանագիրն ունի 17 կետ, որից 13-ը համաձայնեցված են ամբողջությամբ, 3-ը՝ մասնակի, իսկ մեկը չհամաձայնեցված է։ Ադրբեջանը վերջերս փորձագիտական մակարդակով գաղտնազերծել էր չհամաձայնեցված կետերը։ Փորձագետ Ֆարիդ Շաֆիևը X-ի իր էջում գրել էր, որ դրանք են՝
- ՀՀ Սահմանադրության փոփոխությունը,
- հայ-ադրբեջանական սահմանին օտար ուժերի բացակայությունը,
- Երևանի կողմից իրավական և դիվանագիտական վեճերի բացառումը։
Հայկական կողմն այս գաղտնազերծումը հրաժարվել է մեկնաբանել, սակայն վարչապետն ու արտգործնախարարը սկսել են խոսել ոչ թե 3, այլ 2 հոդվածների համաձայնեցման անհրաժեշտության մասին։
Կառավարություն-ԱԺ հարցուպատասխանի ժամանակ ՀՀ արտգործնախարար Արարատ Միրզոյանն ասել է, որ մնացել են «վերջին երկու չհամաձայնեցված» հոդվածները, որոնց շուրջ աշխատանքները շարունակվում են։ Նշել է նաև, որ այդ աշխատանքներն ընթանում են «ավելի ինտենսիվ, քան նախորդ շրջանում, ավելի համագործակցային և կառուցողական մթնոլորտում»։
Փորձագիտական կարծիք
Քաղաքագետ Լիլիթ Դալլաքյանի դիտարկմամբ՝ Նիկոլ Փաշինյանն օգտագործել է սխալ տերմինաբանություն։ Ասում է՝ ռազմավարական գործարք կարող են կնքել դաշնակիցները, իսկ ՀՀ և Ադրբեջանի պարագայում խոսք կարող է գնալ «փոխշահավետ պայմանների» մասին, ոչ ավելին։ Դժվարանում է ասել՝ ինչ գործարքի մասին է ակնարկել վարչապետը․
«Գուցե խոսքն այն մասին է, որ պետք է լինեն սպառազինությունների ձեռքբերման հետ կապված փոխադարձ զսպումների մեխանիզմներ։ Կենցաղային լեզվով ասած՝ հասկանալու համար Ադրբեջանը կրկին մեզնից 10 անգամ ավել է զինվում, թե ոչ, և ինչ նպատակներ ունի»։
Դալլաքյանը նկատել է՝ սպառազինությունների վերահսկման, մասնավորապես՝ հրթիռների հետ կապված այդպիսի համաձայնագիր կար նաև ԱՄՆ և ՌԴ միջև։ Դա նորմալ պրակտիկա է։ Մյուս կողմից նշել է՝ Բաքուն նման քայլի չի գնա։ Կարծում է՝ եթե նմանատիպ պայմանավորվածություն երբևէ ձեռք բերվի, դա պետք է լինի հայելային․
«Ոչ թե մեզ ասեն՝ դուք մի զինվեք, կրճատեք ձեր բանակը, իսկ իրենք աշխարհի բոլոր կետերից զենք ձեռք բերեն»։
Քաղաքագետի խոսքով՝ Բաքուն մերժել է ինչպես ՀՀ սուվերենության ներքո, այնպես էլ մասնավոր ընկերության վերահսկողությամբ կոմունիկացիաների բացման առաջարկները։
Չգիտի՝ ինչ նկատի ունի ՀՀ վարչապետը «փոխադարձ ընդունելի լուծումներ» ասելով։ Շեշտում է՝ այդ հարցում դրական տեղաշարժը պայմանավորված է ոչ թե Փաշինյանի, այլ աշխարհաքաղաքական կենտրոնների դիրքորոշումներով, մասնավորապես՝
- Թրամփի քաղաքականությամբ և Չինաստանի դեմ հնարավոր տնտեսական պատժամիջոցներով,
- Ուկրաինայում ՌԴ դիրքերի թուլացմամբ կամ ամրապնդմամբ,
- Ռուսաստանի, Իրանի և Թուրքիայի խաչվող ու հակադրվող շահերով։
Լիլիթ Դալլաքյանից հետաքրքրվել ենք՝ ո՞ր հարցում էր հնարավոր համաձայնության հասնել, ինչո՞ւ է Երևանը խոսում խաղաղության պայմանագրի 2, ոչ թե 3 չհամաձայնեցված հոդվածների մասին։
Ի պատասխան քաղաքագետը չի բացառել, որ Փաշինյանի համար ընդունելի լինի երրորդ երկրների ներկայության բացառման կետը։
«Եթե նման բան լինի, դա կհանգեցնի Հայաստանի կապիտուլյացիայի։ Գոյություն ունեցող հարաբերական, փխրուն խաղաղությունը ոչ թե նոյեմբերի 9-ի փաստաթղթի կամ մեր՝ ՀԱՊԿ անդամակցության, այլ ԵՄ դիտորդների ներկայության արդյունք է»,- ընդգծել է նա։
Կարծում է՝ չնայած հնչող հայտարարություններին՝ խաղաղության գործընթացի վերաբերյալ Երևանի և Բաքվի տեսակետները շարունակում են չհամընկնել․
«Որքան էլ ասեն, թե մենք մոտ ենք պայմանագրի ստորագրմանը, 95 տոկոսը համաձայնեցրել ենք, ժամանակը ցույց է տալիս, որ կարևոր կետերի շուրջ համաձայնություն չկա»։
Ըստ Դալլաքյանի՝ կարիք չկա, որ պաշտոնական Երևանն անընդհատ հայտարարի, թե պատրաստ է խաղաղության, քանի որ դա «խոցում է ՀՀ դիրքերը»։
«Մեկ անգամ ասացինք՝ պատրաստ ենք, հերիք է։ Հակառակ դեպքում ստացվում է՝ խնդրում ենք, մուրում ենք, որ գնանք խաղաղության։ Դրանով խաղաղություն ենք բերո՞ւմ։ Իհարկե, ոչ։ Իշխանությունն ինքը խոստովանում է, որ հնարավոր է՝ COP29-ից հետո Ադրբեջանը հարձակվի»,- ամփոփել է նա։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Երևան-Բաքու «ռազմավարական գործարքի» մասին
