Ելք ճգնաժամից՝ խախտելով Սահմանադրութո՞ւնը։ Կարծիքներ՝ ՀՀ-ում կայանալիք ընտրությունների մասին
Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը մարտի 18-ին հայտարարել է, որ արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունները կայանալու են հունիսի 20-ին։ Շատ քաղաքական գործիչներ և փորձագետներ կարծում են, որ, ընտրությունների օրը նշանակելով, վարչապետն անտեսել է Սահմանադրության պահանջները։
Նրանք խոսում են այն մասին, որ ընտրությունների օրը պետք է որոշի ԿԸՀ-ն, այլ ոչ թե խորհրդարանական կուսակցությունները, որոնց առաջնորդների հետ ժամկետների մասին պայմանավորվել է վարչապետը, և դե յուրե արտահերթ ընտրությունները նշանակվում են նախագահի հրամանով։
Արատահերթ ընտրությունների անցկացումը քաղաքական ճգնաժամից երկիրը դուրս բերելու փորձ է, որն առաջացել է 2020 թ-ի աշնանն Արցախյան պատերազմում հայկական կողմի պարտությունից հետո։
Ընդդիմութունը պահանջում է պետության ղեկավարի հրաժարականը, որն անբարենպաստ պայմանագիր է ստորագրել հրադադարի մասին։ Փաշինյանը հայտարարել է, որ մտադիր չէ հրաժարական տալ ընդդիմության կողմնակիցների պահանջով և կհեռանա միայն «ողջ ժողովրդի կամարտահայտման» արդյունքում։
Ըստ Սահմանադրության՝ խորհրդարանի ցրման և արտահերթ ընտրությունների անցկացման համար վարչապետը պետք է հրաժարական տա, իսկ Ազգային ժողովը՝ երկու անգամ նոր վարչապետ չընտրի։ Վարչապետի հրաժարականից երկու շաբաթ անց՝ 30 օրից ոչ շուտ և 45 օրից ոչ ուշ, նոր ընտրություններ են նշանակվում։
«Լուսավոր Հայաստան» ընդդիմադիր խմբակցության պատգամավոր Տարոն Սիմոնյանի խոսքով՝ մոտավոր հաշվարկներով, վարչապետ Փաշինյանը պետք է հրաժարական տա մինչև ապրիլի երկրորդ կեսը։
Բոլոր մանրամասները․ ինչպե՞ս են ընտրությունների օրվա հրապարակմանն արձագանքել Հայաստանի քաղաքական ուժերն ու փորձագետները, ինչպես նաև ընտրությունների արդյունքների մասին քաղաքագետների կանխատեսումները։
- Օրը հայտարարված է․ Հայաստանում արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունները կանցկացվեն հունիսի 20-ի
- Անկայունություն, գործազրկություն, արցախյան հակամարտություն Հայաստանի երեք հիմնական խնդիրները
- Ինչպիսի՞ն է կյանքը պատերազմից հետո․ հայկական սահմանամերձ գյուղի երիտասարդ համայնքապետի հարցազրույցը
Քաղաքական ուժերի արձագանքը
Նիկոլ Փաշինյանն արտահերթ ընտրությունների անցկացման մասին հայտարարել է խորհրդարանում ներկայացված ընդդիմադիր կուսակցությունների առաջնորդների հետ բանակցություններից հետո։
«Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցության ղեկավար Գագիկ Ծառուկյանը վարչապետի հետ հանդիպումից հետո Facebook-ում գրել է, որ ժողովուրդը պետք է որոշի, թե ում վստահել իշխանությունը, և «դրա համար միակ լեգիտիմ ճանապարհն արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններն են»։
Հունիսի 20-ին արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների անցկացման մասին առաջարկը սատարել է նաև «Լուսավոր Հայաստան» ընդդիմադիր խմբակցությունը։ Թեև ավելի վաղ այդ քաղաքական ուժի ղեկավար Էդմոն Մարուքյանը պահանջում էր ընտրություններն անցկացնել մինչև հունիսի 1-ը։
Այժմ՝ վարչապետի հետ հավելյալ հեռախոսազրույցից հետո նա Facebook-ում գրել է, որ պետք չէ «դրանք մինչև աշուն կամ 2023 թվականը թողնել»։
Գործող Ընտրական օրենսդրության կիրառման պայմաններում ընտրություններին մասնակցելուց արդեն հրաժարվել է Հայ ազգային կոնգրեսը, որը գլխավորում է Հայաստանի առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը։
Ընդդիմադիր «Հայրենիքի փրկության շարժումը», որի կազմում ավելի քան տասնյակ քաղաքական ուժեր կան, այդ թվում՝ նախկին իշխող Հանրապետական կուսակցությունը, վարչապետի հայտարարությանը դեռ չի արձագանքել։
Ավելի վաղ՝ շարժման ներկայացուցիչները պահանջում էին սկզբից գործող իշխանության հրաժարականը, այնուհետև՝ արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների անցկացում՝ դրանց արդյունքների կեղծումից խուսափելու համար։
Փորձագետների կարծիքներն ընտրությունների օրվա վերաբերյալ
«Ի՞նչ է նշանակում՝ ընտրությունները կայանալու են հունիսի 20-ին։ Դա բոլոր պետական ինստիտուտների լիակատար անտեսում է», — կարծում է Lragir.am տեղեկատվական-վերլուծական կայքի քաղաքական մեկնաբան Նաիրա Հայրումյանը։
Ընտրություների օրն, ըստ փորձագետի, որոշում է ԿԸՀ-ն, այլ ոչ թե խորհրդարանական կուսակցությունները, որոնք հաջորդ խորհրդարանում կարող են ներկայացված էլ չլինել․
«Ովքե՞ր են Փաշինյանը, Ծառուկյանն ու Մարուքյանը, որ ընտրությունների օր որոշեն։ Միգուցե նրանք միանգամից արդյունքնե՞րն էլ հայտնեն։ Ընտրությունները կարող են նշանակվել այն ժամանակ, երբ խորհրդարանը վարչապետի հրաժարականից հետո ցրվի։ Եվ այդ օրը պետք է որոշի ԿԸՀ-ն, այլև ոչ թե վարչապետը։
Սա ժողովրդավարության լիակատար աղճատում է։ Էլ չեմ խոսում այն մասին, որ ընտրություններ այս իրավիճակում պետք չեն, պետք է կառավարության հրաժարական, նախագահի կողմից ժամանակավոր կառավարության նշանակում և միայն դրանից հետո՝ ընտրություններ»։
Ընտրությունների օրվա վերաբերյալ վարչապետի հայտարարությունը մեկնաբանել է նաև սահմանադրական իրավունքի փորձագետ Գոհար Մելոյանը։ Նրա խոսքով՝ Ազգային ժողովի ցրումից հետո արտահերթ ընտրությունները նշանակվում են նախագահի դե յուրե հրամանագրով․
«Վարչապետը […] հերթական անգամ հանցավոր ինքնավստահություն է դրսևորում ու մի շարք իրավակարգավորումներ ենթադրող պրոցեսի վերաբերյալ հայտարարություն է անում:
Այս գործընթացում ներգրավված են լինում Աժ խմբակցությունները, ԿԸՀ-ն: Փաստացի, որպես սուբյեկտ, ընտրության օրը նշանակում է ՀՀ նախագահը, փաստորեն, վարչապետը կարողանում է հանցավոր ինքնավստահություն դրսևորել և ընտրության հստակ օրվա մասին բարձրաձայնել»։
Քաղաքագետների կանխատեսումները
Տարածաշրջանային հետազոտությունների կենտրոնի տնօրեն Ռիչարդ Կիրակոսյանը կիսվել է կայանալիք ընտրություններում ընդդիմության շանսերի վերաբերյալ կանխատեսումով․
«Ընդդիմությունը զգալիորեն վարկաբեկված է կոռումպացված նախորդ կառավարության հետ իր կապերի պատճառով, և այն ծայրահեղ ոչ պոպուլյար է։ Սա նշանակում է, որ դրա ներկայացուցիչների մեծ մասը հազիվ թե կարողանա բավականաչափ քանակությամբ ձայներ հավաքել՝ նոր օրենսդիր մտնելու համար»։
Քաղաքագետ Հրանտ Միքայելյանը կարծում է, որ նույնիսկ եթե վարչապետի գլխավորած քաղաքական ուժը կրկին հաղթի ընտրություններում, դա ոչ մի կերպ չի լուծելու հենց Փաշինյանի խնդիրը․
«Եթե նա հաղթի, կկարողանա փորձել շարունակել այն քաղաքականությունը, որը պլանավորում էր․ բացել Ամուլսարի հանքը [բնապահպանները կարծում են, որ այն կարող է վնաս հասցնել ողջ էկոհամակարգին], Հայաստանի տարածքով թուրքական միջանցք բացել, կրճատել բանակն ու փորձել երկրի աշխարհաքաղաքական վերակողմնորոշում իրականացնել։
Սակայն, քանի որ ճգնաժամի բոլոր բաղադրիչները պահպանվում են, հազիվ թե Փաշինյանը կարողանա երբևէ իր քաղաքականությունը լիակատար անվտանգ համարել։ Նա կարողացավ Հայաստանը հասցնել կապիտուլյացիայի և արմատապես թուլացնել այն, և միևնույն է, այդ պարտությունը կապված է լինելու հենց նրա հետ»։
Բացի այդ, փորձագետի խոսքով՝ նա չի կարողանա վերականգնել տնտեսական դինամիկան, բարելավել հարաբերությունները Ռուսաստանի հետ․
«Պետության ղեկավարելիությունը վերականգնել նույնպես չի հաջողվի, եթե հաշվի առնենք, որ հասարակական էլիտայի կողմից իշխանական մեխանիզմն ընկալվում է որպես ոչ լեգիտիմ։ […] Ճգնաժամերը հազիվ թե հաջողվի արագ կարգավորել։ Խնդիրները համակարգային բնույթ են կրում, և ոչ մի քաղաքական կոնստրուկցիա, որը կարող է դրանք հարթել, դեռ չի երևում»։
