«Ինչքան շատ լույս վառվի գյուղում, այնքան ամուր կլինի սահմանը». բնակապահովման ծրագրի ընթացքը
Բնակապահովման ծրագիր ՀՀ սահմանամերձ համայնքներում
Շուրջ 2 տարի է՝ ընթացքի մեջ է Հայաստանի կառավարության կողմից իրականացվող «Սահմանամերձ բնակավայրերում բնակարանային մատչելիության ապահովման աջակցության» ծրագիրը: Մարդիկ հնարավորություն են ստանում բնակություն հաստատել իրենց նախընտրած սահմանամերձ բնակավայրում։ Այդպիսով միաժամանակ լուծվում է նրանց բնակապահովման և սահմանամերձ համայնքների բնակեցման հարցը: Շատերը այլևս ապահով չեն զգում իրենց սահմանային բնակավայրերում՝ ադրբեջանական զինուժի ՀՀ սուվերեն տարածք ներխուժելուց հետո։
«Երբ ծրագիրը մեկնարկում էր, տարբեր լրատվականներ, տարբեր քաղաքական գործիչներ, որոշակի կասկածներ ունեին, որ մարդիկ որոշում չեն կայացնի սահմանամերձ բնավակայրերում բնակարան կառուցել և ապրել: Այս պահին մենք ունենք ավելի քան 1100 հաստատված հայտ, հազարից ավելի բնակարան է կառուցվում սահմանամերձ համայնքներում»,– հայտարարել է աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարար Նարեկ Մկրտչյանը:
Իրականացվող ծրագրի արդյունքներն ու արդյունավետությունը՝ շահագրգիռ տարբեր կողմերի տեսանկյունից:
- Տարածքներ խաղաղության դիմաց. Ադրբեջանը կհրաժարվի՞ նոր պատերազմից
- Վտանգավո՞ր է ՀՀ համար․ սահմանազատման մասին ընդդիմության նախագիծը
- Կյանքը հայկական գյուղում, ուր նախկինում ադրբեջանցիներ էին ապրում
Հնարավորություն՝ ամուր տանիքունենալ
Վայոց ձորի Արենի և Խաչիկ գյուղերը, ի թիվս սահմանամերձ այլ բնակավայրերի, ընդգրկված են կառավարության կողմից իրականացվող ծրագրում:
Դրա շնորհիվ 119 ընտանիք արդեն օգտվել է համայնքի այս երկու բնակավայրերում իր սեփական տունը պետական աջակցությամբ կառուցելու հնարավորությունից: Շատերի համար այն դարձել է բացառիկ հնարավորություն՝ ամուր և ապահով տանիք ունենալու համար:
Խաչիկցի Սմբատ Ներսիսյանը պատմում է, որ ողջ կյանքն ապրել է խարխուլ, 4-րդ կարգի վթարայնության տանը։ Շեշտում է՝ ծրագրի շնորհիվ 7 հոգանոց ընտանիքը վերջապես դուրս կգա այդ տանից:
«Ամբողջ կյանքում վթարային տանն ապրելով, ժամանակ առ ժամանակ նորոգելով, ամրացնելով, միշտ վախեցել ենք, որ ամեն պահի կարող է փլվել: Հիմա մեր սեփական հողում ամուր, անվտանգ տուն կունենանք»,- ասում է 53-ամյա Սմբատը:
Ընտանիքն արդեն ավարտել է փաստաթղթավորման ու վարկավորման գործընթացը: Շուրջ մեկ ամիս է՝ մեկնարկել են բուն շինարարական աշխատանքները: Դրանց մեջ ներգրավված են թե՛ վարպետ շինարարաներ, թե՛ Սմբատի ընտանիքի անդամները: Հույս ունի, որ երկու-երեք ամսվա ընթացքում կավարտեն աշխատանքն ու կտեղափոխվեն նոր տուն:
Արենի համայնքի աշխատակազմի քարտուղար Գևորգ Սիմոնյանի տեղեկացմամբ՝ Արենիում ու Խաչիկում ակտիվ շինարարական աշխատանքներ են ընթանում․
«Ծրագրով հետաքրքրվողները շատ են։ Շատերն են ցանկանում տուն կառուցել այստեղ: Առավել մեծ թիվ են կազմում Արենի համայնքով հետարքրքվածները։ Խաչիկում շահառուների թիվը 33 է, մնացյալ 86-ն իրենց տները կկառուցեն Արենիում: Նրանց մեջ մեծ թիվ են կազմում ոչ միայն տեղացիները, այլև Հայաստանի այլ համայնքներից դիմողները»:
Գևորգ Սիմոնյանի խոսքով՝ ծրագրի շահառուների մեջ քիչ չեն նաև հետագայում իրենց տները բիզնես նպատակով՝ որպես հյուրատուն ծառայեցնելու ցանկություն ունեցողները: Այս մոտեցումը ընդունելի ու ողջունելի է համարում նաև վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը։ Փետրվարի 24-ին անցկացված կառավարության նիստի ընթացքում նա ասել է․
«Մենք դեպքեր ունենք, որ այլ բնակավայրերից գնում և սահմանամերձ բնակավայրերում բնակվում են։ Եվ կարծում եմ, որ սա լավ պրոցես է։ Նույնիսկ նրանք, որ տներ են կառուցում և հետագայում հյուրատան վերածում, այդտեղ էլ խնդիր չենք տեսնում։ Դա գյուղի համար էլ է լավ՝ տնտեսական աշխուժություն կմտցնի»։
Տներկառուցելու հետ մեկտեղ պետք է ապահովել ենթակառուցվածքների առկայությունը
Այս հարցում համակարծիք են բոլորը՝ թե՛ սահմանամերձ համայնքների բնակիչները, թե՛ պաշտոնյաները:
Արենիիում բոլորն ասում են՝ ծրագրի մեկնարկից հետո գյուղում կյանքն ակտիվացել է, մարդիկ սկսել են ավելի երկարաժամկետ պլաններ կապել գյուղի հետ:
«Վերջին 15-20 տարում Արենիում երևի 6-7 տուն է կառուցվել: Հիմա գյուղի տարբեր հատվածներում ակտիվ շինարարական աշխատանքներ են ընթանում։ Համայնքապետարանը հիմա մտածում է ենթակառուցվածքների բարելավման մասին, որպեսզի գյուղացուն գյուղի հետ կապի ոչ միայն սեփական տունը, այլև՝ բարելավված համայնքային կյանքի հնարավորությունը»,- ասում է Արենիի աշխատակազմի քարտուղարը:
«Սեփական տուն ունենալը շատ կարևոր է, սակայն դրա հետ մեկտեղ համայնքը հրատապ լուծման ենթակա մի շարք հարցեր ունի։ Դրանցից գերական ու առաջնայինը համայնքի ջրով ապահովման հարցն է: Դա լուծելի խնդիր է։ Կարևոր է, ծրագիրը կարող է էականորեն նպաստել սահմանի անվտանգությանը։ Ինչքան շատ լույս վառվի գյուղում, այնքան ամուր կլինի սահմանը»,- շեշտում է Խաչիկ գյուղի բնակիչ Սմբատ Ներսիսյանը:
Ծրագրի նախապատմությունը
Սահմանամերձ համայնքներում ընտանիքների բնակարանային մատչելիության ապահովման պետական աջակցության ծրագիր իրականացնելու որոշումը կառավարությունն ընդունել է 2022 թ.-ի հունիսի 9-ին: Նախատեսվում էր այն իրականացնել 2022-2024 թվականներին:
Ծրագիրը տարածվում է ՀՀ 4 մարզերի՝ Տավուշի, Վայոց ձորի, Գեղարքունիքի, Արարատի ու Սյունիքի մարզերի թվով 80 սահմանամերձ համայնքների վրա:
Դրա հիմնական նպատակն է.
• խթանել գյուղական բնակավայրերի համաչափ զարգացումը
• աջակցել ընտանիքների բնակարանային պայմանների բարելավմանը՝ համապատասխան պայմաններ ապահովելով սահմանամերձ բնակավայրերում ընտանիքների կայուն զարգացման համար,
• վարկային բեռը թեթևացնելու միջոցով հնարավորություն ընձեռել շահառուներին՝ բնակություն հաստատելու իրենց կողմից նախընտրած սահմանամերձ բնակավայրում և կառուցել բնակելի տուն:
Ծրագրին մասնակցելու պարտադիր նախապայմանը սահմանամերձ բնակավայրում սեփականության իրավունքով հողատարածք, ամուսնության գրանցում (ամուսններից առնվազն մեկը՝ ՀՀ քաղաքացի) ու դրական վարկային պատմություն ունենալն է։ Պետության աջակցությունը կարելի է ստանալ անկախ փաստացի գրանցման վայրից, երեխա ունենալ-չունենալու հանգամանքից ու տարիքից:
Պետության կողմից տրամադրվող ֆինանսական աջակցության չափը՝ հիփոթեքային վարկի մայր գումարի ու տոկոսների մարման տեսքով կազմում է շուրջ 16 մլն դրամ:
Որոշմամբ նախատեսված էր աջակցություն տրամադրել.
- 2022 թվականին՝ 240 շահառուի,
- 2023 թվականին՝ 400 շահառուի,
- 2024 թվականին՝ 560 շահառուի։
Նախագծի արդյունավետ ընթացքը խոչընդոտող կետերը
2024 թ.-ի փետրվարի 15-ի կառավարության նիստի ընթացքում պարզ դարձավ, որ չի հաջողվել պահպանել ի սկզբանե սահմանված նշաձողը։ 2022-2023 թվականներին ակնկալվող 640 շահառուի փոխարեն շահառուների թիվը կազմել էր 412:
Պաշտոնյաներն այս հանգամանքը բացատրեցին երկու հանգամանքով:
- Ֆինանսական կազմակերպությունների կողմից լրացուցիչ գրավի պահանջ
Ծրագրի սկզբնական տարբերակի կետերից մեկը վերաբերում էր նրան, որ վարկ ստանալու համար քաղաքացիները պետք է ունենային երկրորդ գրավադրվող գույք: Վարչապետ Փաշինյանի դիտարկմամբ՝ երկրորդ գրավի հանգամանքը պատճառներից մեկն էր, որ սկզբնական շրջանում ծրագրին դիմողներ չկային։
Ավելի ուշ վերոնշյալ կետի մասով իրավական ակտերում կատարվեցին համապատասխան փոփոխություններ, ինչը հեշտացրեց գործընթացը: ՀՀ աշխատանքի ու սոցիալական հարցերի նախարարությունից մեր գրավոր հարցմանն ի պատասխան վստահեցրեցին՝ ներկայումս խնդիրը կարգավորված է։
- Ծրագրի իրազեկման մասսայականացման անհրաժեշտություն
«Աննախադեպ ծրագիր է, աննախադեպ աջակցություն՝ 16 մլն դրամով սահմանամերձ գյուղում տան կառուցումը, բայց մենք իրազեկվածության խնդիր ունենք: Մարդիկ իրազեկված չեն։ Կարծում եմ, որ իրազեկման մեխանիզմներն ու իրազեկման ծրագրերը թույլ են։ Ու պետք է բոլոր պետական կառավարման մարմինները մարդկանց բացատրեն, տեղեկացնեն, որպեսզի ծրագիրը արդյունավետ լինի»,- 2023 թ.-ի մայիսին հայտարարել էր ԱԺ պատգամավոր Արմեն Խաչատրյանը: Ընդունելով այս տեսակետը՝ վարչապետը հավելել էր. «Դա իմ ու ձեր թերացումն է։ Պետք է իրազեկել մարդկանց»:
Իրականացման ժամկետը երկարաձգվել է
Կառավարության որոշմամբ ծրագիրը կշարունակվի մինչև 2025 թվականի դեկտեմբերի վերջ:
«Տեսնում ենք, որ երբ մեկ-երկու տեղ իրոք շինարարություն սկսվեց, համատարած հիմա սահմանամերձ գյուղերում այդ շինարարությունները իրականացվում են։ Մենք մինչև 2025 թվականի դեկտեմբերի 31-ը շարունակելու ենք ծրագիրը և համոզված եմ, որ շահառուների թիվը հազարավորները կանցնի»,- ասել է վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը:
Մինչ 2025թ.-ի տարեվերջ ակնկալվում է աջակցություն տրամադրել շուրջ 2000 ընտանիքի։ Այս պահի դրությամբ քաղաքացիների կողմից սեփական տուն կառուցելու ամենապահանջված համայնքներն են Իջևանը, Նոյեմբերյանը և Արենին:
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Բնակապահովման ծրագիր ՀՀ սահմանամերձ համայնքներում
