«Լուսանկարներ», որոնք մնացին հիշողության մեջ
Բաքվի հայեր
«Չկան լուսանկարներ, որտեղ հայրիկն ու մայրիկը միասին են։ Նրանք համատեղ լուսանկարները հավաքել էին մեկ ալբոմում։ Երբ սկսվեց տեղափոխությունների շրջանը, մեր իրերը տարան տատիկիս տուն, որտեղ հետո հրդեհ եղավ, այդ ալբոմն էլ այրվեց կրակների մեջ։
«Լուսանկարները», որտեղ Էմիլի մայրն ու հայրը միասին են, մնացել են միայն նրա հիշողության մեջ։ 42-ամյա Էմիլ Ռահիմովը ծնվել է Բաքվում։ Նրա հայրը հայ է, մայրը՝ ադրբեջանցի։ Նրանք սիրահարվել են՝ լինելով համակուրսեցիներ, և ամուսնացել, ունեցել երկու տղա։ Դա անցած դարի 80-ականների ամենասկզբում էր, երկու ժողովուրդները դեռ ապրում էին հաշտ ու համերաշխ։
Հայրենիքի ու ընտանիքի միջև
Էմիլի հայրն ու մայրը՝ Գենադին և Սոլմազը, եղել են ժողովրդական տնտեսության ինստիտուտի ուսանողներ։ Էմիլը պատմում է, որ երբ որոշել են ամուսնանալ, ծնողներն ու հարազատները դեմ չեն եղել։
Ինստիտուտն ավարտելուց հետո նորապսակները սկսելեն աշխատել BakElectroAvtomat գործարանում։ Աշխատավայրին ավելի մոտ ապրելու համար նրանք տեղափոխվել են Բաքվի ծայրամասում գտնվող Բինա գյուղ։
Այնուհետև սկսվել է Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ հակամարտությունը Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև։ Հայաստանում ապրող ադրբեջանցիները ստիպված են եղել տեղափոխվել Ադրբեջան, իսկ Ադրբեջանի հայերը՝ Հայաստան։
Գենադին նույնպես որոշել է հեռանալ Ադրբեջանից։ Նախ գնացել է Հայաստան, չկարողանալով այնտեղ յոլա գնալ՝ տեղափոխվել է Ռուսաստան, բայց այնտեղ էլ երկար չի մնացել։ Ի վերջո նա տեղափոխվել է Ղազախստան՝ մոր մոտ և բնակություն հաստատել այնտեղ։
Որոշ ժամանակ անց Գենադին իր մոտ է տարել նաև կնոջն ու երեխաներին։ Բայց Սոլմազը չի կարողացել երկար ապրել հայրենիքից ու հարազատներից հեռու, և որդիների հետ վերադարձել է Ադրբեջան։
«Չէր հասկանում, որ մեղավոր չեմ հակամարտության համար»
Էմիլի խոսքով՝ առանց հոր ապրելը շատ դժվար է եղել ինչպես իր, այնպես էլ եղբոր համար։ Բայց ասում է, որ ազգության պատճառով ինքն ու եղբայրը ոչ դպրոցում, ոչ էլ բակում՝ հարևանների հետ խնդիրներ չեն ունեցել։ Թեև նրանք վերցրել են մոր ազգանունը։
«Ես գրեթե երբեք չեմ բախվել խտրականության։ Միայն մեկ անգամ, աշխատում էի Սուրախանիում մի կնոջ բակում, երբ իմացավ, որ կիսով չափ հայ եմ, ինձ դուրս արեց։ Նա չէր հասկանում, որ ես մեղավոր չեմ այս հակամարտության համար։ Ես գրեթե չվիրավորվեցի նրանից, ըմբռնումով մոտեցա։
«15 տարեկանից սկսեցի թափառել»
Մանուկ հասակում Էմիլը երազում էր բժիշկ դառնալ, պատրաստվում էր ընդունվել բժշկական համալսարան։ Բայց ընտանիքը ֆինանսական ծանր վիճակում էր, և նա ստիպված էր աշխատել փոքր տարիքից, այդ պատճառով էլ չկարողացավ լավ կրթություն ստանալ։ Ավագ դպրոցում ընկերների նոր շրջանակը նույնպես նրան հեռացրեց ուսումից։
«Ես պոլիէթիլենային տոպրակների վաճառող էի շուկայում, դա իմ առաջին աշխատանքն էր: 15 տարեկանում առաջին անգամ սկսեցի թափառել։ Ծանոթացա ծխախոտի, օղու հետ։ Սաշան կար՝ «դոներչի», գնում էի նրա մոտ, վճարում 2-3 «մամեդ» (հազար մանեթ), մի բաժակ օղի ու «դոներ» վերցնում, խմում և ուտում, հետո նորից վերադառնում աշխատանքի։ Ձմռան ցրտին այլ կերպ հնարավոր չէր դիմակայել շուկայում։
Բայց, այնուամենայնիվ, ընտանիքի պնդմամբ նա ստացավ էլեկտրիկի կրթություն, և այդ մասնագիտությունը մինչ օրս կերակրում է նրան։
«Կարելի է ասել, որ ես արեցի այն ամենը, ինչ ուզում էի այս կյանքում և հասա այն ամենին, ինչին ուզում էի: Միգուցե իմ ցանկությունները փոքր էին, բայց պետք է կյանքից հաճույք ստանալ։ Ամենամեծ ցանկությունս հավանաբար բանակում ծառայելն էր։ Բարձրահասակ էի, բայց շատ նիհար, ինձ բանակ չէին տանում։ Ես ստիպված էի շատ երկար պայքարել ծառայելու իրավունքի համար, և դա ինձ մոտ ստացվեց։ Ծառայել եմ Նախիջևանում։
«Ոտքով գնացի Ռուսաստան»
Ծառայությունն ավարտելուց հետո Էմիլը որոշել է ապրել Ռուսաստանում։ Եվ այդ գաղափարը նրա գլխում հանկարծակի է ծագել։
«Մտածեցի և պատրաստվեցի, ոչ մեկին ոչինչ չասացի, գնացի սահման, այնտեղից ոտքով անցա Ռուսաստան։ Ընտանիքս իմ վերաբերյալ հետախուզում հայտարարեց։ Ինձ ցույց էին տալիս հեռուստատեսությամբ, լուրերով։ Այնտեղ լավ աշխատանք գտա, լավ փող աշխատեցի, բայց հայրենիքս շատ էի կարոտում։ Մի անգամ տաքսիով տուն էի վերադառնում, վարորդը մուղամ էր լսում։ Երբ լսեցի, սկսեցի լաց լինել։ Ինքս ինձ ասացի. «Էմիլ, ի՞նչ ես անում այստեղ»: Ինչպես եկել էի, այնպես էլ հետ գնացի․ ոչ ոքի ոչինչ չասացի, պարզապես իրերս հավաքեցի և այդ գիշեր տուն վերադարձա։
Էմիլն ասում է, որ երբեք չի ամուսնացել, բայց դա անհաջողություն չի համարում։ Ասում է, որ կարող էր ամուսնանալ Ռուսաստանում, բայց չցանկացավ․ պատրաստ չէր ընտանեկան կյանքին։
Բանտ Գերմանիայում և գրքեր
Հետագայում նա որոշեց իր բախտը փորձել Եվրոպայում։ Որոշ ժամանակ ապրեց Գերմանիայում։ Էմիլի խոսքով՝ իր համար դժվար էր այնտեղ աշխատանք գտնելը։ Պատմում է, որ աշխատանք չի ունեցել, ապրուստի միջոց չի ունեցել, ստիպված է եղել սուպերմարկետներից ուտելիք գողանալ, ինչի համար էլ բռնվել է։ Կյանքը գերմանական բանտում նրան ավելի է մոտեցրել գրքերին։
«Այնտեղ շատ գրքեր կային։ Հոգեբանության, փիլիսոփայության, տրամաբանության, բնական գիտությունների, կրոնի, գեղարվեստական գրականության մասին։ Այդ շրջանն ինձ շատ բան սովորեցրեց։ Սովորեցի առաջին տպավորության հիման վրա որոշումներ չկայացնել, սովորեցի գաղափարախոսություններ, դարձա ավելի շփվող, սկսեցի իմ կյանքում կիրառել այն բոլոր լավ բաները, որ կարդացել եմ։
Էմիլն ասում է, որ պատկերացում չունի իր ապագայի մասին։
«Պարզապես ուզում եմ ապրել մինչև կենսաթոշակի տարիքը, պարապ նստել բակում: Նայել նրանց, ովքեր գալիս են ու գնում: Ու նաև ուզում եմ, որ սոված 90-ականները երբեք չկրկնվեն, ոչ միայն ինձ համար, այլև բոլորի։ Ուզում եմ, որ լինի խաղաղություն ու հանգստություն, բոլորն ապրեն երջանիկ ու բարեկեցիկ»։
Հեղինակ՝ Հուսեյն Գուրբանզադե
Այս պատմությունը «Պատմիր ինձ քո մասին» մեդիա նախագծի մի մասն է, որն իրականացվում է ադրբեջանցի երիտասարդների մասնակցությամբ։ Նրանց ընտանիքները տեղահանվել են Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության արդյունքում։ Այս նյութերի համար պատասխանատու են հեղինակները: Ծրագիրն իրականացվում է International Alert-ի կողմից՝ Եվրամիության աջակցությամբ։
