«Բաքվի և Մոսկվայի շահը խաղաղության գործընթացի վիժեցումն է»․ հայ քաղաքագետ
Բաքուն կվերադառնա՞ արևմտյան հարթակ
Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը պարբերաբար հայտարարում է առաջիկա ամիսներին Ադրբեջանի հետ խաղաղության պայմանագիր կնքելու քաղաքական կամքի առկայության մասին։ Բարձրաստիճան պաշտոնյաները տեսնում են նաև մինչև տարեվերջ փաստաթղթի ստորագրման հնարավորություն։
Սա այն դեպքում, երբ վերջին շրջանում չեղարկվել է հայ-ադրբեջանական երկու հանդիպում՝ Գրանադայում և Բրյուսելում։ Նոյեմբերի 20-ին Վաշինգտոնում պլանավորվում էր արտգործնախարարների մակարդակով հանդիպում, սակայն Բաքուն դրան ևս հրաժարվեց մասնակցել։
Ադրբեջանը, ով ավելի վաղ կողմնակալության մեջ էր մեղադրում Ֆրանսիային, ԱՄՆ կոնգրեսի լսումներից հետո խոսում է Նահանգների «միակողմանի մոտեցման մասին» և հայտարարում, թե այդ պատճառով նա կարող է կորցնել «միջնորդի իր դերը»։
«Ադրբեջանի հետ հարաբերությունները սեպտեմբերի 19-ից [ռազմական գործողություն ԼՂ-ում, որի արդյունքում Արցախը հայաթափվեց] հետո նորմալ չեն լինի, քանի դեռ առաջընթաց չենք տեսել խաղաղության շուրջ բանակցություններում։ Այդ պատճառով չեղարկել ենք մի քանի բարձրաստիճան այցեր, դատապարտել ենք Բաքվի գործողությունները։ Ադրբեջանին ռազմական աջակցության տրամադրումն արգելող 907-րդ լրացումն էլ կմնա ուժի մեջ, քանի դեռ իրավիճակը չի բարելավվել»,- լսումների ժամանակ հայտարարել էր ԱՄՆ պետքարտուղարի օգնական Ջեյմս Օ՛Բրայանը։
Լեռնային Ղարաբաղի ապագային նվիրված լսումների ժամանակ նա ասել էր նաև՝ Վաշինգտոնն ուզում է, որ արցախահայերը անարգել կարողանան վերադառնալ։
Մեկնաբանություն․ ինչո՞ւ է Բաքուն չեղարկում իր մասնակցությունն արևմտյան հարթակներում, որքանո՞վ է հավանական պայմանագրի ստորագրումը մինչև տարեվերջ
Ռոբերտ Ղևոնդյան, քաղաքագետ
Ճանապարհային քարտեզի ստորագրման հավանականություն կա, պայմանագրի՝ ոչ
«Հավանականություն կա՝ հաշվի առնելով, որ 2024 թ․ ընտրական տարի է․ ԱՄՆ-ում, ՌԴ-ում, Ուկրաինայում, Եվրախորհրդարանում ընտրություններ են տեղի ունենալու։ Այս ամբողջ ընտրական թոհուբոհի մեջ հնարավոր է՝ ինչ-որ պահի ուժային կենտրոնների միջև միջազգային կոնսենսուսի միջոցով Հայաստանին և Ադրբեջանին ստիպեն ինչ-որ բան ստորագրել։
Եթե ստորագրվի նման բան, դա չի լինի վերջնական համաձայնություն, այլ ինչ-որ ճանապարհային քարտեզ։ Կամ փաստաթուղթ այն մասին, որ կողմերը պարտավորվում են ուժ չկիրառել միմյանց նկատմամբ, շարունակել բանակցությունները։
Փաստաթուղթ, որը կսահմանի այն բոլոր կետերը, որոնց մասին խոսում են Հայաստանն ու Ադրբեջանը, մասնավորապես՝ դելիմիտացիա, դեմարկացիա, ենթակառուցվածքների բացում, նման փաստաթղթի ստորագրում մոտ ժամանակներս չեմ կանխատեսում»։
Փորձում են բանակցությունները «տանել Մոսկվա»
«Ճնշումներ են գործադրվում Հայաստանի նկատմամբ։ Մոսկվան և Բաքուն, նաև Անկարան փորձում են ՀՀ իշխանություններին տանել Մոսկվա՝ բանակցությունների, բայց այդ ճնշումներն արդյունք չեն տալիս։
Հայկական կողմը կարողանում է պաշտպանվել այդ ճնշումներից, դիմակայել այդ մարտահրավերներին։ Այս պահին դիմակայելու միակ գործիքը դիվերսիֆիկացումն է, այսինքն՝ այլ դերակատարների ներգրավվածությունը։ Առաջին հերթին՝ Արևմուտքի, բայց նաև Իրանի, Հնդկաստանի, այլ երկրների։ Այդ ամբողջ համախումբը Երևանին հնարավորություն է տալիս դիմակայել Մոսկվայի, Բաքվի և Անկարայի ճնշումներին»։
Վերջնական համաձայնությունների գալու նպատակ չկա
«Ադրբեջանը հաղթանակի էյֆորիայի մեջ է։ Եթե օբյեկտիվորեն գնահատենք՝ նրան ձեռնտու չէ այս պահին ինչ-որ զիջումներ անել, ինչ-որ հարցում հետ կանգնել իր պահանջներից, իսկ պահանջներն անսպառ են։ Դրա համար էլ փորձում են վիժեցնել այն բոլոր հարթակները, որտեղ հնարավոր է թեկուզ միջանկյալ արդյունքի գրանցում։
Մոսկովյան ձևաչափի դեպքում վերջնական համաձայնություններ չկան, ՌԴ-ն շահագրգռված է, որպեսզի կոնֆլիկտում մնան բաց կետեր և ինքը շարունակի այդ բաց կետերի վրա խաղալ։ Այս պահին Ադրբեջանի շահերն էլ համընկնում են այդ մոտեցման հետ։ Այդ պատճառով էլ փորձում են բանակցությունները տանել Մոսկվա, որպեսզի համաձայնություն դեռևս չկայացվի, գործընթացը ձգձգվի»։
ՌԴ-ին ու Ադրբեջանին միավորում են նույն նպատակները
«Կա նաև Ռուսաստանի մոտեցումը «Զանգեզուրի միջանցքի» հետ կապված։ Այն շատ ավելի պետք է ՌԴ-ին, քան Ադրբեջանին և նույնիսկ Թուրքիային։ Մոսկվան այդ միջանցքի առաջին շահառուն է։ Բայց օրակարգը ձևավորվում է ոչ թե «Զանգեզուրի միջանցքի», այլ այն բոլոր կետերի շուրջ, որոնց վերաբերյալ չկա և շատ բարդ է ձեռք բերել համաձայնություն։
Օրինակ՝ եթե հանկարծ Հայաստանը որոշեր համաձայնել «Զանգեզուրի միջանցքին», Ռուսաստանն ու Ադրբեջանը կգտնեին մեկ այլ բան, որը խնդիր կլիներ ՀՀ համար։ Օրինակ՝ անկլավների խնդիրը, որի մասին խոսում են, հնարավոր է՝ նաև ադրբեջանցիների՝ Երևան վերադարձի խնդիր բարձրացնեին։
Առաջին հերթին, Մոսկվային և Բաքվին միավորում է համաձայնության չկայացման շահը, հետո նոր միայն միջանցքն ու այլ հարցեր»։
Բաքվի համար գնալով ավելի դժվար է լինելու արևմտյան հարթակ չվերադառնալը
«Բաքվի և Վաշինգտոնի հարաբերություններն այս պահին ավելի են վատթարացել, քան Երևանի և Մոսկվայի հարաբերությունները, ինչը լուրջ խնդիր է դարձել Ադրբեջանի համար։ Կան բազմաթիվ գործոններ, բայց եթե դրանք հաշվի չառնենք, և իրավիճակը մնա այնպիսին, ինչպիսին հիմա է [պատերազմ Ուկրաինայում, Իսրայել-Պաղեստին պատերազմ], Ադրբեջանի համար գնալով շատ ավելի դժվար է դառնալու դիմակայել և չվերադառնալ արևմտյան հարթակ։
Ճնշումներն Ադրբեջանի նկատմամբ ավելանում են։ Որքան էլ, որ Ադրբեջանը բռնատիրական պետություն է, գործում է ՌԴ հովանու ներքո, այնուամենայնիվ ունի ֆինանսական, տնտեսական կախվածություն, արտահանման առումով նաև էներգետիկ կախվածություն Եվրոպայից, հավաքական Արևմուտքից։ Այդ ամենի միջոցով Ադրբեջանին ինչ-որ բան ստիպելը միայն ցանկության հարց է Արևմուտքի համար։
Մյուս կողմից՝ հաղթանակներով ոգեշնչված Ադրբեջանը շատ ռեալ չի գնահատում իրավիճակը և ցավոտ հարվածներ է ստանալու էյֆորիայից դուրս գալու համար։ Ամեն դեպքում, ազդակներն այդպիսին են։ Ավելի քան 20 տարի անց 907-րդ կետի վերականգնումն արդեն լուրջ կորուստ է Բաքվի համար»։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Բաքուն կվերադառնա՞ արևմտյան հարթակ
