«Արտահերթ քայլեր են պետք»․ Արցախի շրջափակման հետևանքները
Արցախի շրջափակման հետևանքները
«Հայաստանի իշխանություններն իրենց դիրքորոշումը արտահայտել են։ Աջակցում են ֆինանսապես, իրավական առումով։ Ասել են՝ այդքանը կարող ենք անել»,- հայտարարել է Արցախի պետնախարար Ռուբեն Վարդանյանը այսօր կազմակերպված տեսակամուրջի ժամանակ։
Նրա գնահատմամբ՝ ստեղծված իրավիճակը միայն հումանիտար խնդիր չէ, այլ իրավունքի, կյանքի ու ապագայի հարց։ Ասել է՝ արտահերթ քայլեր են պահանջվում, բայց կոնկրետ ինչպիսի՝ չի մանրամասնել։
Հայտարարությամբ է հանդես եկել նաև Հայաստանի վարչապետը՝ կառավարության նիստի ընթացքում։ Նիկոլ Փաշինյանն ընդգծել է, որ Լաչինի միջանցքի արգելափակումը սադրանք է, որի վերջնանպատակը նոր ռազմական էսկալացիա հրահրելն է, բայց նաև՝ Բաքու-Ստեփանակերտ երկխոսությունն օրակարգից դուրս մղելը։
32 օր շարունակվող Լաչինի միջանցքի շրջափակման հումանիտար ճգնաժամի հետևանքներն ու Հայաստանի և ԼՂ-ի պաշտոնյաների վերջին հայտարարությունները՝ ամփոփ
«Խուսափել իրադրությունը փակուղային դարձնող հայտարարություններից»
Կառավարության նիստի ընթացքում Հայաստանի վարչապետը հերթական անգամ անդրադարձել է Լաչինի միջանցքի արգելափակմանն ու դրա հետևանքներին, նշել, որ իր գնահատականը չի փոխվել։
«Ադրբեջանի կողմից Լաչինի միջանցքի ապօրինի շրջափակումը սեփական հայրենիքում ապրելու, ԼՂ հայության կամքը կոտրելու նպատակ ունի: Բայց հավատում եմ, որ այդ կամքն անկոտրում է»,- ասել է նա։
Խոսելով իրավիճակի հնարավոր հանգուցալուծման մասին՝ Փաշինյանը կարծիք է հայտնել, որ «ԼՂ ժողովրդի և իշխանության արձագանքը պետք է լինի ասիմետրիկ»․
«Առաջին հերթին, պետք է խուսափել իրադրությունը էլ ավելի փակուղային դարձնող քաղաքական հայտարարություններից, որովհետև վերջնակետին հասնելու հստակ պատկերացումներով չզուգորդված հայտարարությունները որևէ օգուտ չեն տալիս»:
Կարևորել է Ադրբեջանի և Լեռնային Ղարաբաղի միջև քաղաքական խոսակցության մեկնարկն ու շեշտել, որ Արցախի գործընկերները «պետք է հնարավորություն չտան, որ որևէ մեկն իրենց մեղադրի կառուցողական խոսակցությունը խափանելու կամ նման խոսակցությունն անհնար դարձնելու մեջ»։
«Միջազգային հանրության անգործությունն անընդունելի է»
«Չկարողանալով Արցախի ժողովրդին իր հայրենիքից վտարել ռազմական ճանապարհով՝ Ադրբեջանը զինադադարի հաստատումից ի վեր, ավելի քան երկու տարի, հետևողական փորձեր է ձեռնարկում քիչ ակնհայտ, բայց ոչ պակաս անմարդկային մեթոդներով իր հանցավոր նպատակներին հասնելու համար»,— հայտարարել է Արցախի արտաքին գերատեսչությունը։
Արցախի շրջափակումը, ըստ կառույցի, 2020 թվականի ռազմական ագրեսիայի, Ադրբեջանի «ցեղասպան քաղաքականության» շարունակությունն է․
«Միտումնավոր ստեղծելով անտանելի կենսապայմաններ՝ Ադրբեջանը նպատակ է հետապնդում խարխլել Արցախի ժողովրդի ընդհանրությունն ու ամբողջությունը՝ պարտադրելով օտարացում իր պատմական հայրենիքից և հրաժարում սեփական հավաքական իրավունքների իրացումից»։
Ադրբեջանն այս գործողություններն իրականացնում է «բացարձակ անպատժելիության մթնոլորտում», ուստի նախարարությունը միջազգային հանրությանը կոչ է արել ձեռնարկել բոլոր անհրաժեշտ միջոցները՝ անհապաղ կանխարգելելու «Ադրբեջանի կողմից համակարգված կերպով իրականացվող ցեղասպան գործողությունները»։ Կարծում են՝ միջազգային հանրությունն ունի իրավիճակին միջամտելու համար «անհրաժեշտ գործիքակազմ և իրավական հիմքեր»։
«Վերահաս աղետի համատեքստում միջազգային հանրության անգործությունն անընդունելի է, այդ թվում նաև այն պատճառով, որ դա Ադրբեջանի իշխանությունների կողմից դիտարկվում է որպես իրենց հանցավոր գործողությունների լուռ խրախուսում»։
«Խաղաղությունն անհնար է առանց արցախահայության իրավունքների հարգման և ճանաչման»
Նախօրեին կայացած Անվտանգության խորհրդի նիստում հայտարարել է Արցախի նախագահ Արայիկ Հարությունյանը։
«Այլ պայմաններով խաղաղության գինը արցախցիների կյանքն ու ցեղասպանությունն է: Մեկամսյա շրջափակման ու չընդհատվող տարաբնույթ բռնաճնշումների պայմաններում ապրող 120.000 արցախցի շարունակում է լիահույս մնալ, որ 21-րդ դարում ցեղասպանություններ չեն կարող լինել ու չպետք է լինեն»,- նշել է նա։
Հարությունյանի համոզմամբ՝ մերօրյա աշխարհում մարդը, նրա իրավունքներն ու ազատությունները ավելին են, քան «դրամական արտահայտություն ունեցող արժեքները»։ Ասում է՝ չենք դադարում հավատալ «քաղաքակիրթ և անդավաճան մարդկության գոյությանը»:
Նույն օրը ընդլայնված խորհրդակցություն է անցկացրել Արցախի պետնախարար Ռուբեն Վարդանյանը։ Նա վստահեցրել է, որ կառավարությունը գործի է դնում բոլոր՝ դիվանագիտական, իրավական, տեղեկատվական գործիքները ճանապարհը բացելու համար։ Վարդանյանի խոսքով՝ որպես կառավարություն «պարտավոր են պատրաստ լինել բոլոր հնարավոր զարգացումներին»։
Արցախի արձագանքը Ալիևի և Փաշինյանի ասուլիսներին
Ստեղծված հումանիտար ճգնաժամի հետևանքներն ու հնչած քաղաքական գնահատականները քննարկելուց հետո Արցախի Անվտանգության խորհուրդը հայտարարություն է ընդունել։ Արձագանքել են ինչպես Ալիևի, այնպես էլ Փաշինյանի ասուլիսներին։
Հայտարարության համաձայն՝ Ադրբեջանի նախագահի հնչեցրած մտքերը հերթական անգամ փաստում են, որ «այս ամենը ոչ այլ ինչ է, քան Ադրբեջանի իշխանությունների կողմից ղարաբաղյան հիմնախնդրի կարգավորման գործընթացում ուժի սպառնալիքի կիրառման ակնհայտ դրսևորում»։ ԱԽ գնահատմամբ՝ սա 2020 թ. 44-օրյա պատերազմի շարունակությունն է։
Անվտանգության խորհրդի անդամները մտահոգիչ են համարել նաև Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի մի շարք պնդումներ և տեսակետներ։
«Դրանք չեն համապատասխանում ինչպես համազգային պայքարի գաղափարներին, այնպես էլ Արցախի Հանրապետության բնակչության և իշխանությունների որդեգրած դիրքորոշմանը»։
Հունվարի 10-ին կազմակերպված ասուլիսի ժամանակ վարչապետ Փաշինյանը հայտարարել էր, թե «չկան հարցեր, որոնց շուրջ Հայաստանի և Արցախի իշխանությունները տարբեր դիրքորոշումներ ունեն»։
Հայաստանի իշխանություններին հորդորել են՝ առաջնորդվել «բացառապես Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքը միջազգային ատյաններում առաջ տանելու և պաշտպանելու դիրքորոշմամբ` օգտագործելով միջազգայնորեն ճանաչված պետության բոլոր հնարավորություններն ու ողջ գործիքակազմը»։
Խորհուրդը դիմել է նաև միջազգային հանրությանը` կոչ անելով պատասխանատվություն ստանձնել «Ադրբեջանի կողմից ձեռնարկված ահաբեկչական գործողությունները, ծրագրվող էթնիկ զտումները և նախապատրաստվող նոր ցեղասպանությունը կանխելու» համար։
Ի՞նչ իրավիճակ է շրջափակված Արցախում
Արդեն 32 օր է, ինչ որպես էկոակտիվիստ ներկայացող ադրբեջանցիները փակ են պահում Արցախը Հայաստանին և արտաքին աշխարհին կապող միակ ճանապարհը՝ Լաչինի միջանցքը։ Օրերս Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը հայտարարել է, որ ակցիան կշարունակվի այնքան ժամանակ, քանի դեռ իրենց պահանջները չեն բավարարվել, այսինքն՝ հասանելիություն չեն ստացել տարածքի հանքավայրերին։ Այս կերպ Ալիևն անուղղակիորեն հաստատել է, որ էկոակտիվիստները Լաչինի ճանապարհին են հայտնվել պաշտոնական Բաքվի ցուցումով և աջակցությամբ։
Լաչինի միջանցքի փակ լինելու հետևանքով 120 հազար արցախահայեր հայտնվել են շրջափակվման մեջ։ Լեռնային Ղարաբաղում հումանիտար ճգնաժամ է։ Մթերային խանութներն անցել են կտրոնային համակարգի։
«Ավելի քան 12․000 տոննա կենսական նշանակության ապրանքներ կմակատարարվեին Արցախ, եթե չլիներ շրջափակումը, որի ընթացքում Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի և ՌԴ խաղաղապահ զորակազմի կողմից մատակարարվել է դրա միայն չնչին մասը»,- հայտարարել է Արցախի տեղեկատվական շտաբը։
Սպառման եզրին է նաև դեղորայքը։ Պլանային վիրահատությունները դադարեցված են, ինչի հետևանքով ավելի քան 370 քաղաքացի զրկվել է վիրահատվելու հնարավորությունից։ Այս ընթացքում Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեին հաջողվել է բուժօգնություն ստանալու նպատակով ԼՂ-ից Հայաստան տեղափոխել ընդամենը 21 քաղաքացու։ Մեկ քաղաքացի մահացել է՝ այդպես էլ չստանալով անհրաժեշտ բժշկական օգնություն։
Շրջափակված Արցախում ծնվել է 114 երեխա։
Վերջին մեկ ամսվա ընթացքում ադրբեջանական կողմը երկու օրով դադարեցրել էր Արցախի գազամատակարարումը, այնուհետև վերականգնել այն։ Հունվարի 9-ից վթարված է Արցախը Հայաստանից սնուցող միակ բարձրավոլտ գիծը։ Հաղորդվել է, որ վթարը Աղավնո-Բերձոր հատվածում է։ Ստեփանակերտի փոխանցմամբ՝ «ադրբեջանական կողմը հնարավորություն չի տալիս նշված վայրում իրականացնել վթարավերականգնողական աշխատանքներ՝ կոպտորեն խախտելով միջազգային իրավունքի բոլոր նորմերն ու սկզբունքները»։
ԼՂ-ի էլեկտրամատակարարումը իրականացվում է տեղական արտադրող կայանների միջոցով, ինչը ենթադրում է որոշակի սահմանափակումներ։ Տեղական հզորությունների անբավարար լինելու պատճառով տեղի են ունենում հովհարային անջատումներ։
Լաչինի միջանցքի բացման վերաբերյալ կոչեր են անում տարբեր միջազգային կազմակերպություններ՝ Human Rights Warch, Freedom House, Amnesty International և այլն:
Պարբերաբար հաղորդագրություններով է հանդես գալիս նաև Ռուսաստանի ԱԳՆ-ն։ Այսօր գերատեսչության մամուլի խոսնակ Մարիա Զախարովան ասել է, որ Մոսկվան «շարունակում է աշխատել Լաչինի միջանցքն ամբողջապես ապաշրջափակելու» ուղղությամբ։
«Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարարության և ռուսաստանյան խաղաղապահ զորախմբի հրամանատարության մակարդակով արվում են հետևողական քայլեր դեէսկալացիայի ուղղությամբ»,- հայտարարել է նա։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Արցախի շրջափակման հետևանքները
