«Արձակվել են հարյուրավոր գնդակներ»․ ադրբեջանական հարձակման մանրամասները
Արցախցի ոստիկանների սպանության մանրամասները
Ադրբեջանի նախագահը Մյունխենի անվտանգության համաժողովում հայտարարում էր, թե պատրաստ են Լեռնային Ղարաբաղի հայության ներկայացուցիչների հետ քննարկել նրանց իրավունքների և անվտանգության հարցը։ Այնինչ օրեր առաջ տեղի ունեցած «ահաբեկչական ակտին զոհ գնացին ԼՂ-ում ծնված ու ընտանիքներ կազմած երեք քաղաքացի։ Կառավարության նիստում նման արձանագրում է արել Հայաստանի վարչապետը։
Նիկոլ Փաշինյանը խոսել է Ադրբեջանի նպատակների մասին։ Արցախի ՄԻՊ-ն էլ ներկայացրել է նոր մանրամասներ։ Հայտարարությամբ են հանդես եկել քաղհասարակության կազմակերպությունները՝ միջազգային գործընկերներից պահանջելով «խստորեն դատապարտել Ադրբեջանի ԶՈՒ կողմից Արցախի երեք ոստիկանների սպանությունը»։
Մարտի 5-ի առավոտյան՝ ժամը 10։00-ի սահմաններում, ադրբեջանական զինուժի դիվերսիոն խումբը «Խայփալու» կոչվող տեղանքում թիրախավորել և կրակ էր բացել ոստիկանության անձնագրային և վիզաների վարչության անձնակազմի հերթափոխի մեքենայի վրա։ Դիվերսիոն ներթափանցման հետևանքով զոհվել էր ոստիկանության 3 ծառայող, ևս մեկ ծառայող ստացել էր կրծքավանդակի հրազենային վիրավորում, նա վիրահատվել է, առողջական վիճակը գնահատվում է կայուն ծանր։
Նոր փաստեր արցախցի ոստիկանների սպանության վերաբերյալ, Հայաստանի վարչապետի ելույթն ու ՀԿ-ների հայտարարությունը
«Նախօրոք պլանավորված գործողություն էր»․ Արցախի ՄԻՊ զեկույցը
Արցախի ՄԻՊ-ն արտահերթ զեկույց է հրապարակել Ադրբեջանի դիվերսիոն հարձակման վերաբերյալ։ Այն ուղարկվել է միջազգային կազմակերպություններին և իրավապաշտպան կառույցներին:
Իրականացված փաստահավաք աշխատանքների արդյունքում կառույցը եզրակացրել է՝ տեղի է ունեցել «նախօրոք պլանավորված ահաբեկչական գործողություն»։
«Հայաստանից Արցախ զենք-զինամթերք տեղափոխելու» վերաբերյալ ադրբեջանական կողմի պնդումներն, ըստ զեկույցի, անհիմն ու կեղծ են։ Շեշտվում է՝ մեքենայում ոստիկանների տաբելային զենքից բացի այլ զենք չկար։
«Մոտավորապես 30-40 րոպե երթևեկելուց հետո մեքենայի անձնակազմը նկատել է, որ ճանապարհի երթևեկելի հատվածում շարված են քարեր, որոնք խանգարում են երթևեկությանը: Մեքենան կանգ է առել։
Քարերի հետևից դուրս են եկել ադրբեջանական դիվերսիոն խմբի թվով 5 անդամներ՝ զինվորական հագուստով, դիմակավորված, ինքնաձիգերով զինված և ինքնաձիգերի փողերը դեպի մեքենան ուղղած»։
Զեկույցի համաձայն՝ ճանապարհի աջ և ձախ հատվածներից դիվերսիոն խմբի 5 անդամներին են միացել ևս 10-ն ու սկսել կրակահերթեր արձակել ավտոմեքենայի ուղղությամբ։ Կրակահերթերը շարունակվել են մոտ 10 րոպե․
«Մեքենայի արտաքին զննությունը հստակ ցույց է տալիս, որ մեքենայի ուղղությամբ ադրբեջանական դիվերսիոն խմբի կողմից արձակվել են հարյուրավոր գնդակներ»։
Փրկված ոստիկանը պատմել է, որ ադրբեջանցիները մեքենայի հետնամասի սրահի դուռը չեն բացել՝ ենթադրաբար չնկատելով, որ այնտեղ ևս ուղևոր կա։ Այնուհետև դիվերսիոն խմբի անդամները սկսել են հետ քաշվել իրենց հենակետեր, հայկական կողմի պատասխան կրակի հետևանքով խմբի անդամների շրջանում գրանցվել են զոհեր և վիրավորներ։
Հաղորդվում է, որ ռուս խաղաղապահները դեպքի վայր են ժամանել հարձակումից մոտ 30-40 րոպե հետո։ Կրակը դադարեցվել է նրանց միջամտությունից հետո։
«Ադրբեջանը ֆոն է ստեղծում նոր ռազմական սադրանքի համար»․ Փաշինյան
Մարտի 9-ի կառավարության նիստում Հայաստանի վարչապետը հայտարարել է, որ տեղի ունեցած սադրանքը դժվար է որակել այլ կերպ, քան «ահաբեկչական ակտ»։
Նրա համոզմամբ՝ մարտի 5-ի ահաբեկչությամբ Ադրբեջանը հետապնդում էր մի քանի նպատակ․
- ԼՂ-ի ներկայացուցիչների հետ հետագա բանակցությունների վիժեցում, նոր ռազմական սադրանքի համար ֆոնի ստեղծում,
- Հայաստանից Լեռնային Ղարաբաղ զենք-զինամթերք տեղափոխելու մասին կեղծ ապացույցների ստեղծում,
- նոր խոսույթների, տեղեկատվական հոսքերի ձևավորում՝ Հաագայի դատարանի որոշումը չկատարելը ծածկելու համար։
Փետրվարի 22-ին Հաագայի դատարանը պարտադիր իրավական ուժ ունեցող որոշմամբ Ադրբեջանին պարտավորեցրել էր ձեռնարկել իրեն հասու բոլոր միջոցները երաշխավորելու Լաչինի միջանցքով քաղաքացիների, տրանսպորտային միջոցների և բեռների՝ երկու ուղղություններով անխափան տեղաշարժը։
Անդրադառնալով ԼՂ-ի և Ադրբեջանի միջև հնարավոր երկխոսությանը՝ Փաշինյանը շեշտել է՝ անհրաժեշտ է միջազգային հուսալի մեխանիզմներ ստեղծել, որ Բաքու-Ստեփանակերտ անխափան և ինստիտուցիոնալ խոսակցություն տեղի ունենա։
Հիշեցրել է՝ տևական ժամանակ է, ինչ Ադրբեջանը Հայաստանին մեղադրում է ականապատումներ իրականացնելու մեջ։ Սակայն նույնիսկ Հաագայի դատարանը ապացույցներն անբավարար է համարել՝ մերժելով Բաքվի միջնորդությունը։
Փաշինյանի խոսքով՝ ականների վերաբերյալ «անհիմն մեղադրանքները փլուզվեցին», և հիմա Բաքուն փորձում է մարտի 5-ին տեղի ունեցած միջադեպը ներկայացնել որպես «Հայաստանից Լեռնային Ղարաբաղ զենք տեղափոխելու ապացույց»։
Ասում է՝ դա չի ստացվել երկու պատճառով՝
- ոստիկանության «ՈՒԱԶ»-ը ոչ թե գնում էր դեպի Ստեփանակերտ, այլ Ստեփանակերտից էր դուրս եկել,
- Ադրբեջանի հարձակումն ու «ՈՒԱԶ» մեքենայի հետագիծը նկարահանվել է Լեռնային Ղարաբաղի ՆԳՆ տեսախցիկներով, ակնհայտ է դառնում, որ ոստիկանության մեքենաներում բացի փաստաթղթերից և տաբելային զենքերից որևէ այլ բան չի եղել։
Նիկոլ Փաշինյանի գնահատմամբ՝ Ադրբեջանը գնում է նորանոր սադրանքների իրադրությունը Լեռնային Ղարաբաղում էլ ավելի սրելու համար․
«Այս ամենի ընդգծմամբ ավելի ու ավելի հրատապ է դառնում ԼՂ և Լաչինի միջանցք անհապաղ միջազգային փաստահավաք առաքելության գործուղումը՝ կանխելու համար Ադրբեջանի կողմից նոր ագրեսիայի սանձազերծումը և ԼՂ ժողովրդին էթնիկ զտումների ու ցեղասպանության ենթարկելու Ադրբեջանի ակնհայտ նախապատրաստությունները»,- հայտարարել է նա։
«Պետք է լինեն միջազգային կոնկրետ հետևանքներ»․ ՀԿ-ներ
Հայաստանի քաղաքացիական հասարակության 11 կազմակերպություններ ընդգծել են՝ նման բնույթի «կազմակերպված հարձակում» կարող էր տեղի ունենալ միայն Ադրբեջանի բարձրագույն ղեկավարության հանձնարարությամբ և հովանավորչությամբ:
«Դա հաստատվում է նաև նրանով, որ դեպքերի անկախ հետաքննությունն ապահովելու փոխարեն պաշտոնական Բաքուն առաջարկել է սեփական խոսույթը, որպեսզի արդարացնի սպանությունները՝ դրանք ներկայացնելով որպես արձագանք Երևանից դեպի Արցախ «ռազմական տեխնիկա, զինամթերք և անձնակազմ փոխադրելու» փորձին»,— ասված է հայտարարությունում։
ՀԿ-ների դիտարկմամբ՝ քանի դեռ չկան մշտադիտարկման և փաստահավաք առաքելություններ, նման «բռնի դեպքերը, ծանր հանցագործությունները» կրկնվելու են։ Կրկնության պատճառ է նաև այն, որ Ադրբեջանի նախագահն անտեսում է միջազգային հանրությանը՝ նշելով, թե կոչերին «քաղաքավարությունից ելնելով» են պատասխանում, բայց դրանք ոչ մի կերպ չեն փոխում իրենց դիրքորոշումը․
«Իրականում սա նշանակում է, որ միջազգային հանրության կողմից դատապարտումը բավարար չէ։ Ադրբեջանի և նրա պաշտոնյաների համար պետք է լինեն միջազգային կոնկրետ հետևանքներ»։
Կարծում են՝ տարածաշրջանում կան ոչ միայն ռազմական էսկալացիայի, այլև էթնիկ զտումների լուրջ և ակնհայտ մտադրության բոլոր վաղ նշանները: Քաղհասարակության համոզմամբ՝ եթե դրանց ժամանակին և պատշաճ կերպով արձագանք չտրվի, ապա շուտով «Արցախը կավելանա մարդկային ողբերգությունների ցանկին և կգրանցվի որպես միջազգային հանրության մեկ այլ ձախողում»։
Ակնկալում են, որ միջազգային գործընկերները կկիրառեն քաղաքական և իրավական միջոցներ և Ադրբեջանից կպահանջեն՝
- ապահովել ՄԱԿ-ի փաստահավաք առաքելության մուտքը Լաչինի միջանցք և Արցախ,
- անվերապահորեն իրականացնել Արդարադատության միջազգային դատարանի որոշումը,
- անհապաղ բացահայտել 2023 թ․-ի մարտի 5-ի սպանությունը կատարած անձանց և պատասխանատվության ենթարկել նրանց:
Այս օրինական պահանջների չկատարման պարագայում, ըստ նրանց, միջազգային գործընկերները պետք է օգտագործեն իրենց տրամադրության տակ գտնվող իրավական գործիքները՝ ստեղծելու համար «արդյունավետ մեխանիզմներ արցախցիների կյանքի անօտարելի իրավունքը պաշտպանելու համար»:
Արցախցի ոստիկանների սպանության մանրամասները
