«Բաքվում կարգավորման գնալու քաղաքական կամք չկա»․ Հայաստանի ԱԳ նախարար
Արարատ Միրզոյանն ամփոփեց 2023 թ․-ը
«Այն հռետորաբանությունը, որին ականատես եղանք Ադրբեջանի նախագահի վերջին հարցազրույցում, թույլ չի տալիս մեկ վայրկյան անգամ թուլացնել մեր զգոնությունը։ Լսեցինք անթաքույց տարածքային պահանջներ ՀՀ ինքնիշխան տարածքների նկատմամբ»,- խոսելով էսկալացիայի հավանականության մասին՝ նման կարծիք է հայտնել Հայաստանի արտգործնախարարը։
Արարատ Միրզոյանը շեշտել է՝ Իլհամ Ալիևը ՀՀ քաղաքներին ու մարզերին ձևախեղված անվանումներ է տալիս, իսկ երկրի տարածքն ամբողջությամբ անվանում «Արևմտյան Ադրբեջան»։ Ասում է՝ տպավորություն է ստեղծվում, որ Ադրբեջանում չկա կարգավորման գնալու քաղաքական կամք։
Ըստ նրա, միշտ էլ կա նոր էսկալացիայի հավանակություն, հատկապես այս տարի, երբ ԱՄՆ-ում, Եվրախորհրդարանում ընտրություններ են տեղի ունենալու, «ռացիոնալ» է այդպես մտածելը։ Միաժամանակ, ներկա պահին միջազգային հետաքրքրության թուլացում չի նկատում։ Ասում է՝ միջազգային դերակատարների համար չի կարող ընդունելի լինել «սպառնալիքի լեզվով կարգավորումներ պարտադրելը»։ Ուստի նրանք Հայաստան-Ադրբեջան խաղաղության գործըթնացի վերաբերյալ ունեն օբյեկտիվ և հավասարակշռված դիրքորոշում։
2023 թ․-ի գործունեությունն ամփոփող ասուլիսի ժամանակ արտաքին գերատեսչության ղեկավարն անդրադարձել է խաղաղության գործընթացին, հայ-թուրքական կարգավորմանը և Հայաստանի համար կարևոր այլ հարցերի մասին։
Արտգործնախարարի ասուլիսի կարևոր դրվագները՝ հակիրճ
«Շոշափելի և առանցքային հարցերում հետընթաց կա»
Հայաստանի ԱԳ նախարարը հետընթաց է նկատում կարևոր հարցերում։ Նրա դիտարկմամբ՝ Ալիևի վերջին հարցազրույցում նույնիսկ բուն ադրբեջանական առաջարկից է հետընթաց նկատվում։ Ասում է՝ Ադրբեջանի նախագահը պնդել է՝ պետք է գծվեն նոր սահմաններ, իսկ եթե ոչ, պետք է հիմք ընդունվեն նախախորհրդային ժամանակների ինչ-որ սահմաններ։
«Նոր սահմաններ գծելու լիազորություն որևէ մեկը չունի, և մենք վճռական ենք մեր այն դիրքորոշման մեջ, որ սահմանազատման գործընթացի ընթացքում հանձնաժողովները պետք է վերարտադրեն իրավական հիմքերով գծված սահմաններն այնպես, ինչպես դրանք գոյություն են ունեցել ԽՍՀՄ փլուզման պահին»,- ընդգծել է Միրզոյանը։
Բացի այդ, Ադրբեջանի նախագահը հերթական անգամ միջանցքային տրամաբանությամբ էր խոսել տարածաշրջանի հաղորդակցությունների բացման մասին։ Պնդել էր նաև, որ ադրբեջանական ուժերը դուրս չեն գալու ՀՀ օկուպացված տարածքներից։
Ձգձգվող բանակցությունների ֆոնին Միրզոյանը «դրական իրադարձություն» է որակել գերիների փոխանակման վերաբերյալ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև նախորդ տարվա դեկտեմբերին ձեռքբերված պայմանավորվածությունը։ Նկատել է, որ այդ կառուցողական մոտեցումը, ցավոք, չշարունակվեց։ Օրինակ է բերել ինչպես խաղաղության պայմանագրի տեքստի նախագիծը, այնպես էլ Բաքվի պաշտոնական դիրքորոշումներն ու բարձր մակարդակով հանդիպումներից հրաժարվելու քաղաքականությունը։
Նախարարը հավաստիացրել է՝ հայկական կողմը, սակայն, տրամադրված է շարունակել վստահության ամրապնդմանն ուղղված միջոցառումները։
«Ուղիղ շփումների հարցադրումն արհեստական է»
Միրզոյանը կարծում է, որ մինչ օրս տեղի ունեցած բանակցությունները կարելի է անվանել ինչպես միջնորդավորված, այնպես էլ ուղիղ։ Ասում է՝ տարբեր գործընկերներ օգնել են, հանդիպումներ են կազմակերպել, բայց կողմերը բանակցել են իրար հետ․
«Մեզ համար այդ հարցը սկզբունքային չէ, սկզբունքային են բանակցությունների բովանդակությունը, այն սկզբունքները, որոնց շուրջ դրանք պետք է տեղի ունենան»։
Հույս է հայտնել, որ «Ադրբեջանը շուտով կվերադառնա կառուցողական դաշտ և կհաջողվի ավարտին հասցնել վաղուց մեկնարկած խաղաղության գործընթացը»։
Տեղեկացրել է՝ ինքը սահմանին հանդիպելու առաջարկ չի ստացել, երբ լինի, կդիտարկեն։ Միրզոյանի փոխանցմամբ՝ ոչ ԱԳ նախարարների, ոչ էլ երկրների ղեկավարների մակարդակով հանդիպման պայմանավորվածություն դեռևս չկա։
«Զանգեզուրի միջանցքն» ու ՀՀ ինքնիշխանությունը
Արարատ Միրզոյանը հայտարարել է՝ ոչ 2020 թ․-ի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությամբ, ոչ էլ հետագայում ստորագրված փաստաթղթերով «Հայաստանը որևէ միջանցքի ստեղծման պարտավորություն չի ստանձնել»։
Նրա խոսքով՝ Բաքվի պահանջը հետևյալն է․ Ադրբեջանից Նախիջևան և հակառակ ուղղությամբ՝ ՀՀ տարածքով ադրբեջանական բեռներն ու ուղևորները պետք է անցնեն առանց մաքսային վարչարարության և անձնագրային վերահսկողության, իսկ ենթակառուցվածքը պետք է գտնվի ռուս սահմանապահների վերահսկողության ներքո։ ՀՀ ԱԳ նախարարը շեշտել է՝ նման դրույթ ևս չկա նոյեմբերի 9-ի հայտարարության մեջ։
Նրա գնահատմամբ՝ այս երեք պահանջներն էլ Հայաստանի ինքնիշխանության խախտում են․
«Մենք չենք կարող ընդունելի համարել, որ որևէ երկրի քաղաքացի մեր սահմանը անցնի առանց վարչարարության, ՀՀ համապատասխան մարմիններն էլ այդ մասին պատշաճ կարգով չտեղեկացվեն»։
Վստահեցրել է՝ Հայաստանը պատրաստ է և կարող է ապահովել իր տարածքով անցնող մարդկանց և բեռների անվտանգությունը։ Մյուս կողմից նկատել՝ ընթացակարգերի պարզեցման և փոխիզջումային լուծումների Երևանը պատրաստ է։
Ականապատ դաշտերի քարտեզներն ու Բաքվի բողոքները
Հայաստանի արտաքին քաղաքական գերատեսչության ղեկավարն ընդգծել է՝ Երևանը պատրաստ է քայլեր ձեռնարկել ՀՀ և Ադրբեջանի միջև վստահության ամրապնդման համար։ Հիշեցրել է՝ երկու անգամ ադրբեջանական կողմին են փոխանցվել ականապատ դաշտերի քարտեզներ՝ այն ամենն, ինչ տվյալ պահին հասանելի է եղել հայկական կողմին․
«Թեպետ հետո շարունակաբար լսում էինք բողոքներ այն մասին, որ այդ քարտեզներն այնքան էլ արդյունավետ չեն և ճշգրիտ կերպով չեն արտացոլում ականների տեղակայումը։ Տեղին է հիշել, որ այդ ականապատումը 90-ականների սկզբին սկսվել էր հենց Ադրբեջանի կողմից»։
Նրա խոսքով՝ ներկա պահին համապատասխան մարմիններն աշխատում են ականների վերաբերյալ նոր տեղեկություններ հավաքագրելու ոււղությամբ։ Չի բացառել, որ եթե հաջողվի ստանալ հավաստի տեղեկություններ, դրանք ևս կփոխանցվեն Բաքվին։
Ինչի՞ համար է ՀՀ-ին պետք նոր Սահմանադրություն
Խոսելով ոչ թե սահմանադրական փոփոխությունների գնալու, այլ նոր Սահմանադրություն ընդունելու Փաշինյանի առաջարկի մասին՝ Միրզոյանն ասել է, թե «չափազանցություն կլինի ասել, որ ՀՀ-Ադրբեջան կարգավորման գործընթացն է նոր Սահմանադրության անհրաժեշտության պատճառ»։
Նա չի համաձայնել լրագրողների այն պնդման հետ, թե Հայաստան-Ադրբեջան խաղաղության գործընթացի արգելակման պատճառը երկրի գործող Սահմանադրությունն է։
Միրզոյանի փոխանցմամբ՝ երկու կողմում էլ կան իրավական խնդիրներ, հայկական կողմը ևս Ադրբեջանի օրենսդրության վերաբերյալ դիտարկումներ է ներկայացրել։
Հայ-թուրքական կարգավորման գործընթացը
Միրզոյանի փոխանցմամբ՝ 2023 թ․-ին երկու երկրների միջև հարաբերությունների կարգավորման հարցերով հատուկ ներկայացուցիչները հանդիպումներ չեն ունեցել։
«Առանց նախապայմանների հարաբերությունների կարգավորման գործընթացում շոշափելի առաջընթաց չի գրանցվել»,- շեշտել է նա։
Ասել է նաև, որ տարվա ընթացքում ինքն ու վարչապետ Փաշինյանը բարձր մակարդակի մի շարք հանդիպումներ են ունեցել, որոնք «դրական հիմք» են հետագա գործընթացների համար։
Հատուկ ներկայացուցիչների՝ նախկինում ձեռք բերած պայմանավորվածությունների կատարման ուղղությամբ «առարկայական քայլեր» չեն արվել։ Խոսքը, մասնավորապես՝ երրորդ երկրների քաղաքացիների համար հայ-թուրքական սահմանի բացման մասին է։
ՀՀ արտգործնախարարի փոխանցմամբ՝ Անիի կամրջի վերականգնման ուղղությամբ կա որոշակի առաջընթաց։
«Թուրքական կողմը ներկայացրել է իր տեսլականը, կարձագանքենք, ըստ այդմ առաջ կգնանք»,- հայտնել է նա։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Արարատ Միրզոյանն ամփոփեց 2023 թ․-ը
