«Ասես նորից պատերազմ է սկսվել». Ի՞նչ են մտածում Վրաստանում ապրող ռուսները մոբիլիզացիայի մասին
Մասնակի մոբիլիզացիա Ռուսաստանում
Սեպտեմբերի 21-ի առավոտյան ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հայտարարեց «մասնակի մոբիլիզացիա»։ Պաշտպանության նախարար Սերգեյ Շոյգուն հստակեցրել է, որ մոտ 300 հազար պահեստազորայիններ կկանչվեն Ուկրաինայում դեռ պաշտոնապես պատերազմ չկոչվող «հատուկ գործողությանը» մասնակցելու համար։
Առաջին փուլում կկանչվեն 18-35 տարեկան տղամարդիկ, ապա 35-45 տարեկան և այդպես շարունակ։ Ռուսական լրատվամիջոցները գրում են, որ ռուս երիտասարդները զանգվածաբար ստանում են զինվորական ծառայության ծանուցագրեր։ Բնակչության շրջանում խուճապ է։
Ռուսաստանի քաղաքներում բողոքի ցույցեր են սկսվել։ Երեկ 30 քաղաքներում հակամոբիլիզացիոն ակցիաների ժամանակ բերման է ենթարկվել ավելի քան 570 մարդ։ Մարդիկ զանգվածաբար փախչում են Ռուսաստանից. Պուտինի հայտարարությունից մի քանի րոպե անց անհետացան ավիատոմսերը դեպի Ստամբուլ, Թբիլիսի, Երևան, Բաքու և այլ քաղաքներ ու երկրներ, որտեղ ռուսաստանցիներին վիզա անհրաժեշտ չէ։
JAMnews-ը զրուցել է Վրաստանում գտնվող և այս պահին այստեղ մեկնել ցանկացող ՌԴ քաղաքացիների հետ։ Հետաքրքրվել ենք, թե ինչ են մտածում նրանք մոբիլիզացիայի մասին։ Ի՞նչ է փոխվելու նրանց համար այսօրվանից թե՛ իրավական, թե՛ բարոյական առումով։
Սերգեյ, 27 տարեկան,
Էմոցիոնալ առումով ես ճիշտ նույն վիճակում եմ, ինչ փետրվարի 24-ին: Ես նույն վախն ու մղձավանջն եմ զգում։ Բոլոր նրանք, ում հետ խոսում եմ Ռուսաստանում, նույն կերպ են մտածում։ Ասես նորից պատերազմ է սկսվել։ Իմ ընկերներից շատերը մոբիլիզացվելու են։ Մենք արթնացանք մղձավանջի մեջ։ Հիմա վախն ավելի շատ է։
Մասնագիտությամբ իրավաբան եմ։ Ես Թբիլիսի եմ ժամանել մարտին և այդ ժամանակվանից աշխատում եմ առցանց ռուս հաճախորդների հետ: Հիմա ես բոլորին անվճար օգնում եմ այն ամենով, ինչով կարող եմ։ Ինձ զանգում են Ռուսաստանից։ Ինձ հարցնում են՝ ինչպե՞ս չկռվենք։ Ինչպե՞ս լքենք երկիրը։ Ո՞ր երկիր փախչենք: Որտե՞ղ ապրենք, որտե՞ղ աշխատենք: Ինձ զանգում են ոչ միայն ընդդիմության ակտիվիստները, այլ նույնիսկ ոստիկանները։
Մինչ օրս մարդկանց պատերազմ էին ուղարկում կամ քարոզչությամբ, կամ գումար էին վճարում։ Մարդը կամ հավատում էր, որ ճիշտ է անում, կամ վարձատրվում։ Իսկ հիմա նրանք, ում կկանչեն, կլինեն հասարակ ռուսները, ովքեր պատերազմ չեն ուզում։ Նրանց բռնությամբ կներգրավեն։ Ով նախկինում պատերազմ չի գնացել, հիմա էլ չի ուզում կռվել։
Այնուամենայնիվ, ես դեռ չեմ կարծում, որ սա կլինի իրականությունը փոխող վերջին կաթիլը։ Ես հույս չունեմ, որ մարդիկ փողոց դուրս կգան։ Քարոզչությունն արդեն գործում է, մարդկանց վստահեցնում են, որ մոբիլիզացիան միայն մասնակի է և վերաբերում է միայն զինվորականներին ու երկրի բնակչության շատ փոքր տոկոսին։
Խոսքը 300 հազար մարդու մասին է։ Սա բնակչության ընդամենը մեկ տոկոսն է, ինչը նշանակում է, որ այս գործընթացն իսկապես կարող է մնալ միայն անձնական ողբերգություն և չդառնալ սոցիալական խնդիր։ Դա չի վախեցնի երկիրը։
Պաշտոնապես ես դեռ դասալիք չեմ, քանի որ իմ անունով ծանուցագիր չի եկել։ Եթե ինձ կանչեն ու չգնամ, այդ դեպքում դասալիք կդառնամ։
Հիմա մարդիկ փնտրում են ցանկացած ճանապարհ երկրից փախչելու համար։ Ամենաշատը փորձելու են մեկնել Բելառուս, Ղազախստան, Հայաստան, որտեղ նրանցից միջազգային անձնագիր չի պահանջվում։ Անձնագիր ունեցողները կգան Վրաստան։ Քանի որ Լիտվան [և մերձբալթյան մյուս երկրները, ինչպես նաև Լեհաստանը] այլևս վիզաներ չեն տրամադրում, մարդկանց համար դժվար կլինի մեկնել Եվրոպա։ Շատերը կգնան ինչ-որ ռուսական գյուղ ու կթաքնվեն այնտեղ։
Հավանաբար հիմա ավելի վատ է, քան նախկինում: Այն ժամանակ մենք չգիտեինք, թե ինչ է լինելու։ Հիմա ամեն ինչ պարզ է։ Մենք բոլորս գիտենք, թե ինչով է զբաղված Ռուսաստանի Դաշնության կառավարությունը։ Մենք հիմա գիտենք, որ ավելի շատ արյուն է թափվելու։
Դմիտրի, 24 տարեկան
Վաղը Մոսկվայից Լարսով գնում եմ Վրաստան։ Ես նույնիսկ չէի երազում ինքնաթիռի տոմսերի մասին, դրանք սպառված են։ Երազ է թվում, որ պետք է փախչեմ տնից։ Ես պետք է ավելի շուտ գնայի, բայց միթե դա այդքան հեշտ է․ ես նոր աշխատանք ունեմ, սիրած աղջիկ, որը չի կարող մենակ թողնել ծնողներին:
Ես զորակոչի տարիքի եմ, ծառայել եմ բանակում, ինչը նշանակում է, որ մոբիլիզացիան, առաջին հերթին, ինձ է վերաբերում։ Սակայն ծանուցագիր դեռ չեմ ստացել։
Երթուղայինով գնում եմ Լարս։ Վարորդն ինձ ասում է, որ մեկ այլ պահեստազորայինի էլ է տեղափոխում: Եթե ինձ հարցնեն, պետք է ասեմ, որ հարազատս Թբիլիսիում վիրահատվում է, իմ ներկայությունն անհրաժեշտ է, երկու շաբաթից կվերադառնամ։
Չեմ էլ ուզում մտածել, թե ինչ եմ անելու, եթե չթողնեն սահմանը հատել։
Ես այս պատերազմին չեմ պատրաստվում մասնակցել։ Մտքումս մի քանի տարբերակ ունեմ՝ որևէ խուլիգանություն կանեմ, և ինձ մեկ տարով բանտ կնստեցնեն։ Արդեն մտածել եմ, թե ինչ եմ անելու։ Հարազատս խանութ ունի, ես այնտեղից ինչ-որ բան «կգողանամ»։ Նա էլ ոստիկանություն կկանչի։
Կամ մեկ այլ տարբերակ՝ ձեռքս կամ ոտքս կոտրելը: Հայրս մեկ այլ միտք տվեց, որը լսել էր ինչ-որ մեկից. «Եթե ծանոթ վիրաբույժ ունեք, նա կարող է քեզ վիրահատել: Օրինակ՝ կույր աղիք»։
Չգիտեմ՝ ինչ եմ անելու Վրաստանում։ Վրացական ազգանուն և Ռուսաստանի քաղաքացիություն ունեմ։ Հայրս վրացի է, մայրս՝ ռուս։ Ես նույնիսկ վրացերեն չգիտեմ, որ այստեղ աշխատանքի ընդունվեմ։ Բայց նախընտրում եմ ցանկացած բան, միայն թե չմասնակցեմ նման պատերազմի։ Ես չեմ կարող կրակել որևէ մեկի վրա և չեմ ուզում, որ ինձ վրա կրակեն։ Ես ինձ դասալիք չեմ համարում։ Ինչ-որ մեկը հարձակվել է իմ երկրի վրա, իսկ ես դավաճանե՞լ եմ ու փախե՞լ։ Ի՞նչ պատերազմ է սա։ Ինչո՞ւ ենք հարձակվում մարդկանց վրա իրենց երկրում, իրենց տներում։
Վալերի, 24 տարեկան
Զգացմունքային առումով մենք նույն վիճակում ենք, ինչ փետրվարի 24-ին: Չգիտեմ՝ ինչ անել։ Ես չգիտեմ, թե ինչպես օգնել նրանց, ովքեր մնացել են այնտեղ և այժմ ցանկանում են փախչել։ Առայժմ շուրջս բոլորը շոկի մեջ են։
Մինչև հիմա քարոզչությունը մարդկանց ներշնչում էր, որ այս պատերազմն իրենց մասին չէ։ Եվ ահա պատերազմը թակեց բոլորի դուռը։ Հիմա պատերազմ են գնալու մեր ընկերները, հարազատները, ընտանիքի անդամները։ Նրանք չեն ուզում մարդ սպանել։ Նրանք նաև չեն ուզում մեռնել։ Դեռ չգիտեն՝ ինչ անել։ Ինձ հարցնում են՝ ի՞նչ անել։ Ես պատասխան չունեմ։ Պետք է փախչել։
Հանրահավաքի գնալը լուծումներից մեկն է։ Ակցիային գնացած մարդկանց անմիջապես ձերբակալել են ու բանտ նստեցրել։ Բանտ գնալը հաստատ ավելի լավ է, քան պատերազմ գնալը։ Ընկերներիս խորհուրդ եմ տալիս միանալ բողոքի ակցիաներին։
Եթե նույնիսկ զանգվածային ցույցեր չսկսվեն, անշուշտ զանգվածային սաբոտաժ է լինելու։ Վաղը կամ մյուս օրը, իհարկե, ոչինչ չի փոխվի, բայց այս ռեժիմի վերջը եկել է։ Պուտինն այս որոշմամբ սկսեց ոչնչացնել ինքն իրեն։
Մենք երեքով բնակարան ենք վարձում Թբիլիսիում։ Կարող ենք ևս մեկ հոգու տեղավորել, այժմ սպասում ենք նրա ժամանմանը։ Կարևորն այստեղ հասնելն է:
Հիմա արտագաղթի հերթական մեծ ալիքը կգա Վրաստան, եթե, իհարկե, թույլ տան մուտք գործել։ Եվ ամենակարևորը, եթե նրանց հաջողվի դուրս գալ Ռուսաստանից։
Ես կվերադառնամ միայն այն դեպքում, եթե Ռուսաստանում գործող ռեժիմն իսպառ ոչնչացվի։ Հնարավոր է՝ այդպես էլ չվերադառնամ: Ես ընդհանրապես չգիտեմ, թե ինչպես պլանավորել ապագան։ Գաղափար անգամ չունեմ, թե վաղն ինչ է լինելու, որտեղ եմ արթնանալու։ Մեր ծրագրերի հորիզոնը փոխվում է ամեն օր։
Ալեքսանդր Կորովին, 37 տարեկան
Տեղս չեմ գտնում։ Ամբողջ օրն անցկացնում եմ հեռախոսով խոսելով, նորություններ դիտելով, փաստաբանների հետ զրուցելով և փորձելով օգնել իմ սիրելիներին։ Ես ինձ շատ վատ եմ զգում։ Իմ ընկերներից շատերը 18-ից 35 տարեկան են, ուստի առաջինը նրանց կկանչեն:
Բոլորը, ում հետ խոսում եմ, շոկի մեջ են: Նրանք տարբեր ուղիներ են փնտրում՝ ինչ-որ բան անելու համար: Ոմանք փորձում են հեռանալ Ռուսաստանից։ Ոմանք կարծում են, որ արդեն ուշ է հեռանալու համար և պլանավորում են բանտ նստել: Ոմանք ասում են՝ գնալու են, բայց չեն կրակելու։ Իմ ընկերներից ոչ ոք չի ուզում մարդ սպանել։ Նրանք թշնամիներ չունեն։ Նրանք չեն հասկանում, թե ինչու պետք է սպանեն կամ իրենք մեռնեն։
Քույրս ամուսնացել է կիրակի օրը։ Ես, իհարկե, չմասնակցեցի հարսանիքին։ Այսօր իմ փեսան զորահավաքային ցուցակի առաջիններից է։ Ամբողջ օրը զանգում եմ ու չեն պատասխանում։ Հավանաբար, շատ նյարդային վիճակում են։ Այնուամենայնիվ, եթե նույնիսկ զանգերիս պատասխանեն, չգիտեմ, թե ինչպես կարող եմ օգնել։ Միակ բանը, որ կարող եմ անել՝ օգնել մարդկանց տուն գտնել Վրաստանում, բայց այստեղ հասնելը շատ դժվար է։
Ընկերներիցս մեկն արդեն ճանապարհին է, Լարսով է գալու։ Այժմ մենք պետք է լավ պատմություն հորինենք, որպեսզի նրան թողնեն հատել սահմանը: Նրանք ոչ մեկին այդքան հեշտությամբ դուրս չեն թողնի։
Նախ հանրահավաքներին պետք է հնարավորինս շատ կանայք գան։ Ակնկալվում է, որ հանրահավաքի եկող տղամարդիկ առաջինը կմոբիլիզացվեն ու անմիջապես կուղարկվեն պատերազմի դաշտ։
Ոմանք կարծում են, որ սա վերջին հնարավորությունն է, մյուսները չեն հավատում, որ ինչ-որ բան կփոխվի։ 300 հազար երիտասարդ, առողջ մարդ պատերազմ է ուղարկվում։ Սա ազգի ոչնչացում է։
Երբ մարտ ամսին եկա, վստահ էի, որ շուտով կվերադառնամ։ Հիմա ես չեմ պատրաստվում հետ գնալ։
Անաստասիա, 33 տարեկան
Այսօր առավոտյան եմ եկել։ Երևանից նստեցի վերջին ազատ գնացքը։ Իրականում ես նստած էի դատարկ գնացքի մեջ։ Մի քանի ռուս տղամարդիկ էին միայն։ Ինձ ասացին, որ վախենում են մոբիլիզացիայից և փախչում են։ Ուրախ էի, որ նրանց թույլ են տվել առանց որևէ խնդրի անցնել սահմանը։ Ես այդ ժամանակ չէի գիտակցում, որ նրանք վերջինն էին, ում հաջողվել է փրկվել։
Մինչև անցած շաբաթ օրը ես փորձում էի պայքարել ու չհեռանալ իմ երկրից։ Սակայն ի վերջո հասկացա, որ շուտով մոբիլիզացիա է հայտարարվելու։ Ես երկար ժամանակ է, ինչ ընկճված եմ։ Վերջապես զգացի, որ մահվան շեմին եմ։ Եթե մնամ Ռուսաստանում, կմեռնեմ։ Հասկացա, որ այդ ամենը շուտ չի ավարտվելու, և հեռացա։
Հաղորդագրություն, որ Անաստասիան ստացել է ընկերոջից. «Նաստասյա, կարո՞ղ եմ գալ քեզ մոտ: Ես չեմ ուզում կրակել մարդկանց վրա»
Երկու շաբաթով գնացի Հայաստան, հետո Վրաստան։ 6 տարեկան որդուս թողել եմ ծնողներիս մոտ։ Մտածում էի՝ կտեսնեմ, թե որտեղ եմ նախընտրում ապրել, կվերադառնամ տուն, կմտածեմ, կպլանավորեմ ամեն ինչ ու կհեռանամ երեխայի հետ։
Այսօր, երբ արթնացա ու տեսա լուրը, ամեն ինչ վերջացավ։ Ես չեմ կարող վերադառնալ: Ամենակարևորը երեխային ժամանակին բերելն է։ Ինձ հետ վերցրած գումարից մնացել է 115 դոլար, պատկերացում չունեմ որտեղ ապրել, ինչպես բանկից գումար վերցնել, ընդհանրապես ինչ անել։
Ես ընկերներիս ասացի, որ նրանք պետք է հեռանան, որ սա նրանց վերջին հնարավորությունն է։ Մեկը աշխատանք ուներ, մյուսն ընտանիքի համար էր անհանգիստ, ու մնացին։ Հիմա վախենում եմ, որ նրանք չեն կարողանա հեռանալ։ Սահմանները կփակվեն, և ոչ ոքի երկրից դուրս չեն թողնի։
Այսօր հաշմանդամություն ունենալը մարդկանց չսպանելու համար միակ իրական լուծումն է։ Դուք պետք է կեղծեք փաստաթուղթ, որ հավատացնեք, թե հաշմանդամություն ունեք։
Ես սիրում եմ իմ երկիրը և փորձում էի փոխել ինչ-որ բան այնքան ժամանակ, որքան կարող էի: Հիմա հասկանում եմ, որ ոչ ընտրությունները, ոչ էլ այլ ջանքերը իմաստ չունեն։ Փետրվարի 24-ին սկսվեց մի մղձավանջ, որը մտածում էի, թե շուտով կավարտվի: Եվ հիմա ես հասկանում եմ, որ այդ մղձավանջը չի ավարտվում:
Ամբողջ օրն անցկացրել եմ ընկերներիս հետ զրուցելով և տարբերակներ առաջարկելով, թե ինչպես փրկեն իրենք իրենց: Իսկ ես նույնիսկ չգիտեմ, թե ինչ է լինելու այս երեկո:
Երկար տարիներ ես կարծում էի, որ մենք արդեն շեմին ենք, և մարդիկ կարթնանան, բայց ես այնքան եմ հիասթափվել, որ նույնիսկ հիմա չեմ կարծում, որ ինչ-որ բան կփոխվի: Ցուցարարներին առաջինը կձերբակալեն ու կուղարկեն պատերազմ։
Դանիիլ Բուրմակա, 22 տարեկան
Փետրվարի 24-ից հետո Ռուսաստանում կյանքը կտրուկ փոխվեց դեպի վատը։ Այնուամենայնիվ, ես դեռ փորձում էի ստանալ իմ դիպլոմը։ Չորրորդ կուրսում էի, մի քանի ամիս էր մնացել։
Հուլիսին՝ դիպլոմս ստանալուն պես հեռացա։ Ես ինձ շատ վատ էի զգում։ Ես շատ հարազատներ ունեմ Ուկրաինայում։ Շատ կապված եմ այդ երկրին։ Չգիտեի՝ ինչ անել։
Ես անընդհատ խոսում էի այդ թեմայի շուրջ։ Ես նույնիսկ փոխեցի որոշ մարդկանց կարծիքը, ովքեր աջակցում էին պատերազմին։ Ոչ շատերինը, իհարկե, բայց գոնե մի քանիսինը։
Երեկվանից մենք արդեն գիտեինք, թե ինչ է լինելու։ Հիմա մեր պարտքն է հնարավորինս օգնել մարդկանց՝ իրավական ու բարոյական առումներով։
Մարդը, ով համաձայն չէ պատերազմին, չպետք է պատերազմ գնա միայն այն պատճառով, որ դա ասել է բռնապետը։ Եվ մենք պետք է ամեն ինչ անենք դրա համար։
Ինձ կկանչեին։ Եթե ես հուլիսին չհեռանայի, պետք է գնայի պատերազմ կամ ճանապարհ գտնեի այդ աղետից խուսափելու համար։ Հիմա ես պաշտոնապես դասալիք չեմ համարվում, քանի որ անձամբ ծանուցագիր չեմ ստացել։
Ընկերներս մինչև հիմա շոկի մեջ են։ Նրանք վիճում են իրար հետ, խուճապի մեջ են։ Ռուսաստանի շատ քաղաքացիներ չունեն երկրից հեռանալու և այլ վայր մեկնելու ֆինանսական հնարավորություններ։ Ուստի հաշմանդամությունը լուծումներից մեկն է։ Տարածված մարտավարություններից է նաև հարազատների և ընկերների մոտ թաքնվելը։
Ռուսները շատ, շատ վախեցած են։ Ես կցանկանայի ռուսական մեծ բողոքի ալիքի հույս ունենալ, բայց դրան այնքան էլ չեմ հավատում։ Նման հույսեր չունեմ։
Մասնակի մոբիլիզացիա Ռուսաստանում
