«Անկախությունը նման է առողջության, որն ունենալու համար հոգ պիտի տանես ամեն օր»․ Փաշինյան
Փաշինյանի ուղերձը Անկախության հռչակագրի տարեդարձին
Հայաստանի Անկախության հռչակագրի ընդունման 32-րդ տարեդարձի կապակցությամբ Նիկոլ Փաշինյանի ուղերձում տագնապալի ակնարկներ են հնչել։ Դա նկատել են սոցցանցերի հայկական տիրույթի օգտատերերը՝ կառավարության ֆեյսբուքյան էջի հրապարակման տակ հարցադրումներ թողնելով։
Վարչապետը, մասնավորապես, ասել է, որ «կառավարությունն ամեն օր պայքարում է Հայաստանի Հանրապետության անկախության համար», որ 32 տարի առաջ սկսված այդ գործընթացը «դե ֆակտո չի ավարտվել մինչև օրս», «անվտանգություն ապահովող միջազգային կառուցակարգերը բոլորիս աչքի առաջ ճաք են տալիս», և «դաշնակիցները միշտ չէ, որ միայն քեզ են դաշնակից, այլև նրանց, ովքեր դաշնակցում են քո դեմ»:
Վարչապետի ելույթի թեզերը, ինչպես նաև վերլուծաբանների մեկնաբանությունները՝ ինչ էր ուզում ասել Փաշինյանը Հայաստանի քաղաքացիներին։
- «Պետություն կառուցելը հեշտ գործ չէ». կարծիք Հայաստանի ներքաղաքական իրավիճակի մասին
- Ռուսաստանի դեսպանության նոտան Հայաստանի ԱԳՆ-ին․ մարդկանց արձագանքը և վերլուծաբանի գնահատական
- Հայ-վրացական սահմանին գործարկվել է Բարեկամության կամուրջը
«Անկախությունը մեզ համար անվտանգություն է»
Խոսելով 1990 թվականի օգոստոսի 23-ին Գերագույն խորհրդի կողմից ընդունված Հայաստանի Հանրապետության Անկախության հռչակագրի մասին, որն ազդարարել է անկախ պետության հաստատման գործընթացի սկիզբը, Փաշինյանը շեշտել է․
«Մեկնարկած այդ գործընթացը դե յուրե ավարտվեց 1991 թվականի սեպտեմբերի 21-ի անկախության հանրաքվեով և միջազգային հանրության կողմից Հայաստանի Հանրապետության ճանաչմամբ: Դե ֆակտո այդ գործընթացը չի ավարտվել մինչև օրս, ոչ թե այն պատճառով, որ անկախություն չունենք, այլ այն պատճառով, որ անկախությունը նման է առողջության, որն ունենալով նույնիսկ՝ այն ունենալու համար հոգ պիտի տանես ամեն օր: Կառավարությունն ամեն օր պայքարում է Հայաստանի Հանրապետության անկախության համար:
Անկախությունը մեզ համար անվտանգություն է, որն ապահովող միջազգային կառուցակարգերը բոլորիս աչքի առաջ ճաք են տալիս, և առաջիններից այդ ճաքը ցավոք արտահայտվեց Լեռնային Ղարաբաղում:
Անկախությունը կարգավորված հարաբերություններ են հարևանների հետ. մենք թեև մեր հարևաններից մի մասի հետ ունենք փայլուն հարաբերություններ, մյուս մասի հետ հարաբերություններում որևէ էական առաջընթաց չի արձանագրվում, որովհետև նրանք չափազանց մեծ գին են պահանջում մեզնից, կամ էլ համարում են, որ մենք ենք իրենցից չափազանց մեծ գին պահանջում:
Անկախությունը մեզ համար ամուր դաշնակցային հարաբերություններ են, բայց դաշնակիցները միշտ չէ, որ միայն քեզ են դաշնակից, այլև նրանց, ովքեր դաշնակցում են քո դեմ: […]
Անկախությունը նման է աստվածաշնչյան տասը մնասի առակին, որի խորհուրդը հետևյալն է. ով ունի, նրան կտրվի, իսկ ով չունի, նրանից նույնիսկ իր ունեցածը կվերցվի:
Եվ, հետևաբար, ունենանք Անկախություն, կունենա՛նք Անկախություն»:
Մեկնաբանություններ
Քաղաքագետ Ստեփան Դանիելյանը համաձայն է Նիկոլ Փաշինյանի այն մտքի հետ, որ Հայաստանից մեծ գին են պահանջում անկախության համար, բայց շեշտեց, որ դրանում առաջին իսկ պատասխանատուն հենց վարչապետն է։ Ասում է՝ իր կառավարման հետևանքով է երկիրը թուլացել ու հայտնվել անկախություն ունենալ-չունենալու խնդրի առաջ․
«Փաշինյանը շատ լավ գիտի սոցիոլոգիական հարցումների տվյալները, որոնց համաձայն իր աջակիցների քանակը քչացել է, և ավելացել է նրանց թիվը, ովքեր իրեն համարում են դավաճան։ Իր կառավարման 4 տարիների ընթացքում նա փլուզել է ամեն ինչ, փլուզվել են սահմանները, կորցրել ենք տարածքներ, փլուզվել է տնտեսությունը և այլն։ Ավելին, կործանարար պրոցեսը շարունակվում է, որովհետև թիմում էլ չկան կոմպետենտ մարդիկ, որ խնդիրները լուծեն։ Ինքն այս ամենը գիտի և դրա համար ուզում է ցույց տալ, որ պայքար է տանում անկախության համար, որ իրեն այդ հարցն իբրև մտահոգում է»։
Մեկնաբանելով այն միտքը, որ անկախությունը մեզ համար անվտանգություն է, որն ապահովող միջազգային կառուցակարգերը բոլորիս աչքի առաջ ճաք են տալիս, քաղաքագետն ասաց, որ կանգնած ենք «հայրենիքի ինչ-որ մասի կորստի առաջ»․
«Նիկոլ Փաշինյանը փչացրել է իր հարաբերությունները բոլոր երկրների հետ, մեզ լուրջ չի ընդունում ոչ Արևմուտքը, ոչ Ռուսաստանը։ Ի՞նչ դաշնակցային հարաբերությունների մասին է խոսքը։ Աշխարհի բոլոր երկրները մենակ են իրենց պետականության, անկախության պաշտպանության հարցում։ Բոլոր երկրները շարժվում են իրենց շահերով, իրենց օրակարգով, եթե անգամ ունեն դաշնակիցներ։ Դաշնակցային հարաբերությունները, առաջին հերթին, վստահության մասին են, փոխադարձ վստահության մասին, բայց Փաշինյանն իր քաղաքականությամբ զրոյացնում է այդ վստահությունը»։
Քաղաքագետ, ԵՊՀ միջազգային հարաբերությունների ֆակուլտետի քաղաքական ինստիտուտների և գործընթացների ամբիոնի վարիչ Գարիկ Քեռյանն էլ է ասում, որ չկան երկրներ, որոնք ունեն բացարձակ անկախություն։ Նրա խոսքով՝ նույնիսկ գերտերությունները կախված են մեկ այլ երկերից․
«ԱՄՆ-ն կախված է Չինաստանից, Մերձավոր Արևելքից, Ճապոնիայից և հակառակը։ Գլոբալացվող աշխարհում, երբ չկա ինքնաբավ պետություն, բոլորը մեկը մյուսից կախված են։ Մեկը շատ է կախված է, մեկը՝ քիչ, մեկը վտանգված է, մեկը՝ չէ։ Հայաստանն էլ բացառություն չէ։
Պարզապես պետք է դիվանագիտական ճկունության, մտածված ռազմավարության շնորհիվ գտնել մեր տեղը, լինել պետականամետ, ոչ թե արևմտամետ, ռուսամետ կամ չգիտեսինչամետ։ Գոյատևումը նշանակում է անկախություն։ Գոյատևել մենք կարող ենք, եթե գտնենք համակեցության բանաձևը Ռուսաստանի, Թուրքիայի, Իրանի, Ադրբեջանի, Վրաստանի հետ։ Եթե մենք այս հինգ պետության հետ համակեցության կանոններ հաստատենք, կլինենք անկախ, կմնանք քարտեզի վրա»։
Գարիկ Քեռյանն ասում է, որ այս առումով ինքը ողջունում է Նիկոլ Փաշինյանի՝ խաղաղության դարաշրջան բացելու քաղաքականությունը, այն հնարավորություն կտա բարելավել հարաբերությունները այդ 5 երկրների հետ։ Բայց մեկ «բան է դրա մասին խոսելը, մեկ այլ բան է դա իսկապես հաստատելը», շեշտում է քաղաքագետը։
Ինչ վերաբերում է ուղերձի այն հատվածին, որ «դաշնակիցները միշտ չէ, որ միայն քեզ են դաշնակից, այլև նրանց, ովքեր դաշնակցում են քո դեմ», նա ասաց, որ խոսքը, ամենայն հավանականությամբ, ՌԴ մասին է․
«Միշտ էլ դաշնակցային հարաբերություններ ունեցող երկիրը կարող է որոշ իրավիճակում գտնել մեկ այլ դաշնակցի։ Հայաստանի Առաջին Հանրապետությունը չկարողացավ պահպանվել, որովհետև դաշնակիցը 1920 թվականին դադարեց լինել դաշնակից։ Պետք էր այդ ժամանակ ճիշտ կողմնորոշվել, չընտրել Սևրը ու չկորցնել Հայաստանի տարածքները։ Մեր քաղաքագետները հավատացին ոչ թե բոլշևիկներին, այլ կնքեցին Սևրի պայմանագրը հայկական մեծ տարածքներով, արդյունքում ունեցան մի ոտնաչափ տեղ։ Հիմա էլ այդ իրավիճակն է, մի քիչ տարբերություններով։
Սևրի պայմանագիրը ստորագրվել է 1920 թվականի օգոստոսին։ Այն փաստացի ուժի մեջ չի մտել, բայց դե յուրե չի դադարել գործել։ Ըստ դրա՝ Թուրքիան ճանաչում էր Հայաստանը որպես «ազատ և անկախ պետություն»։ Արևմտյան Հայաստանի 95 հազար կմ² տարածքով շրջանները Թուրքիայի տարածքից փոխանցվում էին Հայաստանի Հանրապետությանը, միանում էին Արևելյան Հայաստանի տարածքին:
Մենք ունենք դաշնակից Ռուսաստան, բայց արդյո՞ք ՌԴ-ն կլոր տարին բոլոր օրերին պիտի կատարի քայլեր, որոնք ուղված են միայն ՀՀ պետական շահերին։ Իհարկե ոչ, դա ծիծաղելի է։ ՌԴ-ն ունի իր շահերը, պատերազմի մեջ է ողջ Եվրոպայի հետ ու պարզ է, որ մտածում է իր մասին։ Իրավիճակից ելնելով՝ ՌԴ-ն կարող է ինչ-որ պահ համագործակցել Թուրքիայի հետ, ու մենք սրա դեմ ոչինչ անել չենք կարող»։
Փաշինյանի ուղերձը Անկախության հռչակագրի տարեդարձին
