Երևանն ու Բաքուն հեռու են համաձայնությունից․ Փաշինյանի ու Ալիևի ասուլիսները
Ալիևն ու Փաշինյանը՝ «Զանգեզուրի միջանցքի» մասին
Երևանն ու Բաքուն հակադիր մոտեցումներ ունեն Նախիջևանն ու Ադրբեջանը կապող ճանապարհի, ինչպես նաև Լաչինի միջանցքի արգելափակման վերաբերյալ։ Այդ մասին են վկայում երկու երկրների ղեկավարների վերջին հայտարարությունները։ Հունվարի 10-ին Հայաստանի վարչապետը հանդես է եկել մամուլի ասուլիսով, նույն օրը տեղական հեռուստաալիքներին հարցազրույց է տվել Ադրբեջանի նախագահը։
«Զանգեզուրի միջանցքը պատմական անհրաժեշտություն է։ Հայաստանն ուզի, թե ոչ, այն կիրականացվի»,- հայտարարել է Իլհամ Ալիևը։ Իսկ Նիկոլ Փաշինյանն արտատարածքային միջանցքի մասին խոսակցություններն անհեթեթություն է որակել։ Հայկական կողմը բազմիցս է հայտարարել, որ դա իր համար կարմիր գիծ է։
«Այնպիսի իրավիճակ է ստեղծվել, որ Հայաստանը կամ պետք է կոնկրետ զիջում անի արցախյան ուղղությամբ կամ էլ այնտեղ որոշակի փոխզիջումներ լինեն, որոնց դիմաց ինչ-որ զիջումներ անի տրանսպորտային հաղորդակցության մասով»,- ասում է քաղաքագետ Սուրեն Սուրենյանցը։
Նրա կարծիքով՝ Երևանը պետք է ընտրի հնարավորինս քիչ ռիսկեր պարունակող ճանապարհը, փորձի հասնել նրան, որ իրականություն դառնա տրանսպորտային հաղորդակցության այն բանաձևը, որը ֆիքսված է 2020 թ․-ի նոյեմբերի եռակողմ հայտարարությունում։
JAMnews-ը ներկայացնում է Փաշինյանի և Ալիևի հայտարարությունները, ինչպես նաև փորձագիտական կարծիք
«Բնական իրավո՞ւնք», թե՞ անհեթեթություն․ «Զանգեզուրի միջանցքի» մասին
Խոսակությունները, թե կա բանավոր պայմանավորվածություն, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցքի» տրամադրման մասին, Հայաստանի վարչապետը որակել է «ապացուցելի անհեթեթություն»։
«Բացառում ենք Հայաստանի տարածքով արտատարածքային միջանցքի գոյությունը»,- հայտարարել է Նիկոլ Փաշինյանը։
Նա անդրադարձել է նաև Երասխ-Սադարակ-Օրդուբադ-Մեղրի-Հորադիզ երկաթուղու վերականգնմանն ու նշել, որ Հայաստանը պատրաստ է դրան, բացի այդ՝ շահագրգռված է արևելք-արևմուտք ուղղություններով ավտոճանապարհների բացման, ինչպես նաև նոր ճանապարհների կառուցման ուղղությամբ։ Սակայն շեշտել է՝ միակ բանը, որ այս ամենին խանգարում է, «Ադրբեջանի շարունակական խոսույթն է ինչ-որ միջանցքների մասին»։
Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի համոզմամբ՝ «Զանգեզուրի միջանցքի» բացումը Բաքվի «բնական իրավունքն» է։
Հղում անելով 2020 թ․-ի նոյեմբերին ստորագրված եռակողմ հայտարարությանը՝ նա մի կողմից ասել է, որ «Հայաստանը չի կատարում իր ստանձնած պարտավորությունները», մյուս կողմից ասել, թե՝ «Զանգեզուրի միջանցք» ձևակերպում այնտեղ չկա։
«Զանգեզուրի միջանցք» տերմինը աշխարհաքաղաքական լեքսիկոն ներմուծեցի ավելի ուշ։ Այնուհանդերձ, այնտեղ հստակ նշված է, որ Ադրբեջանի արևմտյան շրջանների և Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետության միջեւ պետք է լինի տրանսպորտային կապ, և Հայաստանը պետք է դա ապահովի»,- ասել է Ալիևը։
Հայկական կողմը բազմիցս պատասխանել է, որ պատրատ է հաղորդակցության ուղիներ տրամադրել, բայց ոչ միջանցք, ինչը նշանակում է սուվերենության կորուստ այդ տարածքում։
Այժմ Ադրբեջանի նախագահը հավելել է, որ «Զանգեզուրի միջանցքը» Հայաստանում ընկալվում է «որպես հերթական սպառնալիք», բայց նման բան իր մտքով չի էլ անցել։ Շեշտել է՝ այդ ճանապարհը ռազմավարական ծրագիր է ինչպես Ադրբեջանի, այնպես էլ մի քանի հարևան երկրների համար։ Ծրագրի իրականացումն անխուսափելի է համարել, ասել, որ այն կիրագործվի վաղ, թե ուշ, պարզապես Բաքուն ուզում է, որ դա տեղի ունենա «որքան հնարավոր է շուտ»։
Սադրա՞նք, թե՞ «արդարացի պահանջ»․ Լաչինի միջանցքի արգելափակման մասին
Հայաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարներն անդրադարձել են նաև Լաչինի միջանցքին, որն արդեն երեսուն օր է, ինչ արգելափակված է։ Փաշինյանը նշել է, որ այդ կերպ Բաքուն խախտել է նոյեմբերյան հայտարարությունը, խոսել «սադրանքի» նպատակների մասին։ Ըստ նրա՝ միջանցքի արգելափակմամբ Ադրբեջանը նպատակ ունի՝
- կոտրել ԼՂ-ի հայերի՝ սեփական տանը, սեփական հայրենիքում ապրելու կամքը,
- Հայաստանը ներքաշել ավելի մեծ սադրանքի մեջ։
Հայաստանի վարչապետն ահազանգել է հումանիտար ճգնաժամի մասին։ Մինչդեռ Ադրբեջանի նախագահը պնդել է, թե «որևէ շրջափակման մասին խոսք լինել չի կարող», «ուղղակի անամոթություն» է կատարվողը շրջափակում անվանելը։
Ալիևը հիշեցրել է Կարմիր խաչի և խաղաղապահների մեքենաների տեղաշարժի մասին․
«Ռուս խաղաղապահների մեքենաներն այնտեղ, ի թիվս այլ բաների, տեղափոխում են հայ բնակչության համար սննդամթերք և դեղամիջոցներ։ Մենք դրան դեմ չենք, քանի որ շրջափակումը մեր նպատակը չէ»։
Լաչինի միջանցքի արգելափակումը դատապարտող հայտարարությունները Ադրբեջանի նախագահը բնութագրել է որպես «հերթական հակաադրբեջանական շոու»․
«Հայերն ու նրանց հովանավորները կարծում են, որ սրանով ինչ-որ բանի կհասնեն, բայց ոչնչի չեն հասնի։ Բոլորը գիտեն մեր արդար պահանջների մասին»։
Նրա խոսքով՝ «արդար պահանջները» բավարարվելու են, իրենք հասնելու են հանքավայրերի մոնիթորինգի, հաշվետվողականության և ապօրինի հանքարդյունաբերության դադարեցման։
Փորձագիտական կարծիք
Քաղաքագետ Սուրեն Սուրենյանցի խոսքով՝ եռակողմ հայտարարությունում արտատարածքային միջանցքի մասին խոսք չկա, սակայն Ադրբեջանը Նախիջևանին կապող ճանապարհի վերաբերյալ դրույթը ձևակերպված է այնպես, որ կարող է տարընթերցման տեղիք տալ։
«Ցավոք սրտի, նման իրավիճակներում ռազմաքաղաքական բալանսն է որոշում՝ որ կողմի դիրքորոշումն է ավելի մոտ իրականությանը։ Եթե կողմերի միջև փոխըմբռնում չլինի, ինչպես այսօր է, այդ ձևակերպումը դանդաղ գործողության ականի կվերածվի»,- JAMnews-ի հետ զրույցում նշել է նա։
Քաղաքագետի գնահատմամբ՝ պետք է գտնել բանակցային լուծում, այլապես կան մտավախություններ, որ Բաքուն կտրվի «ուժով խնդիրը լուծելու գայթակղությանը»․
«Բանակցությունից հրաժարվելու մարավարությունը ոչ մի տեղ չտանող է։ Հայաստանը պետք է ժամանակ ձգձգելուց հրաժարվի, օր առաջ գնա Ադրբեջանի հետ հարաբերությունների կարգավորման»,- ընդգծել է նա։
Անդրադառնալով Լաչինի միջանցքի արգելափակմանը՝ Սուրենյանցն ասում է՝ ստեղծված իրավիճակը բխում է ինչպես Ռուսաստանի, այնպես էլ Արևմուտքի շահերից, ուստի նրանք չունեն ճգնաժամի հաղթահարման ուղղությամբ աշխատելու մոտիվացիա․
«Արևմուտքին ձեռնտու է նույնիսկ ինչ-որ էսկալացիա միջանցքի ճգնաժամով պայմանավորված, որպեսզի ռուսական ազդեցությունը թուլացնի տարածաշրջանում։ Իսկ ՌԴ-ին Լաչինի ճգնաժամը պետք է, որպեսզի կարողանա որոշ հարցերում Հայաստանի վրա ճնշում բանեցնել»։
Ասում է՝ չկա միջազգային կոնսոլիդացված ճնշում Ադրբեջանի վրա, իսկ եղած հայտարարություններն իրենց մեջ պատժամիջոցների հեռանկար չեն պարունակում։
«Աշխարհաքաղաքական որևէ կենտրոն Ադրբեջանի համար պատասխանատվություն չի ֆիքսել։ Եվ դրա հետևաքով Ալիևի ցինիզմը հասել է այնտեղ, որ չի վարանում բացահայտ հայտարարել, որ այդ ակտիվիստներն իր ցուցումով են փակել ճանապարհը [Լաչինի միջանցքը]»,- նկատում է նա։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Ալիևն ու Փաշինյանը՝ «Զանգեզուրի միջանցքի» մասին
