«Ադրբեջանի հետ սպառնալիքի և տեռորի լեզուն չի աշխատում». Իլհամ Ալիև
Ալիևի ելույթը Հեյդար Ալիևի հարյուրամյակին
«Հայաստանը կարող է օգտագործել բանակցային ձևաչափը ոչ թե համաձայնության գալու, այլ գործընթացն անվերջ ձգձգելու համար՝ սպասելով հրաշքի»,- ասել է Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը՝ ելույթ ունենալով Շուշիում՝ Հեյդար Ալիևի ծննդյան 100-ամյակին նվիրված համաժողովի ժամանակ։
- Հայ-ադրբեջանական բանակցություններ Վաշինգտոնում. կշարունակվե՞ն Մոսկվայում
- Հայաստանի պետական պարտքը՝ «ծա՞նր բեռ է, թե՞ թեթև»
- ՄԻԵԴ-ը Ռուսաստանին պարտավորեցրել է Վրաստանին վճարել շուրջ 130 մլն եվրո
Մայիսի 3-ին Շուշիում կազմակերպվել էր «Մեծ Եվրասիայի աշխարհաքաղաքականության ձևավորումը. անցյալից ներկա և ապագա» թեմայով չորրորդ միջազգային համաժողովը՝ նվիրված նախկին նախագահի, Ադրբեջանի ներկայիս նախագահի հոր՝ Հեյդար Ալիևի ծննդյան 100-ամյակին։ Այն կազմակերպել էր ԶՀԳ համալսարանը։
Համաժողովի ընթացքում ելույթ է ունեցել նախագահ Իլհամ Ալիևը։ Նա անդրադարձել է երկրի արտաքին քաղաքականությանը, հարևան երկրների հետ հարաբերություններին, ինչպես նաև ղարաբաղյան կարգավորմանը վերաբերող բազմաթիվ հարցերի։
«Հայաստանը խաղաղ կարգավորում չէր ուզում»
Խոսելով ղարաբաղյան հիմնախնդրի կարգավորման մասին՝ Ալիևը նշել է, որ Ադրբեջանը հաստատակամ է խաղաղության պայմանագիր կնքելու հարցում, սակայն ինքը «խիստ կասկածներ ունի Հայաստանի նմանատիպ մտադրության» վերաբերյալ․
«Ես ասել եմ, որ եթե Հայաստանը խաղաղություն չի ուզում, ուրեմն խաղաղություն չի լինի։ Կան այդպիսի երկրներ, որոնք խաղաղության պայմանագիր չեն ստորագրել։ Մենք դա գիտենք պատմությունից, բայց դա լավ չի լինի ոչ Հայաստանի, ոչ տարածաշրջանի, և, իհարկե, ոչ էլ Ադրբեջանի համար։
Ուստի մենք դեռ հույս ունենք, որ նրանք խոհեմություն կդրսևորեն և չեն դիմի նույն մարտավարությանը, որը կիրառել են օկուպացիայի ժամանակ՝ նախկին Մինսկի խմբի ժամանակ, որն, ի դեպ, 28 տարվա ընթացքում արդյունավետ ոչինչ չի արել։ Իսկ դրա հիմնական պատճառն այն էր, որ Հայաստանը չէր ուզում ազատել տարածքները։
Այո, օկուպացիայի տարիներին Մինսկի խումբն այնքան էլ մեծ հեղինակություն չէր վայելում Ադրբեջանում։ Եվ հիմա, երբ այն փաստացի թոշակի է անցել, մենք դրա մասին շատ չենք խոսի: Բայց հիմնական պատճառը, որ այդպես էլ չհաջողվեց հասնել հակամարտության խաղաղ կարգավորման, այն էր, որ Հայաստանը դա չէր ուզում»,- նշել է Ալիևը։
«Հայաստանը փորձում է անվերջ ձգձգել գործընթացը»
Ըստ Ադրբեջանի նախագահի՝ Հայաստանը փորձում է շարունակել իր «ձգձգման» քաղաքականությունը նաև ղարաբաղյան հիմնախնդրի կարգավորման նոր փուլում.
«Կարող է տեղի ունենալ նույնը։ Նրանք կարող են ձգձգել գործընթացը, մեկնարկած բանակցային ձևաչափն օգտագործել ոչ թե համաձայնության գալու, այլ գործընթացն անվերջ ձգձգելու համար՝ սպասելով ինչ-որ բանի, սպասելով հրաշքի, փոփոխությունների։
Կարծում եմ, որ նրանք բաց կթողնեն հնարավորությունը, քանի որ գրեթե երեսուն տարվա օկուպացիան նրանց ոչ մի առավելություն չի տվել։ Ընդհակառակը, նրանք կտրված էին տարածաշրջանային զարգացումից։ Նրանք կորցրել են իսկապես անկախ երկիր դառնալու հնարավորությունը, ոչ թե ֆորմալ առումով, այլ փաստացի անկախ։
Իսկ հիմա իրենց համար նոր տեր կամ տերեր են փնտրում։ Սակայն նորագույն պատմությունը պետք է դասեր տա նրանց։ Մենք հույս ունենք, որ նրանք դա կհասկանան»,- ասել է նա։
«Այսպես կոչված «Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը» խաղաղության պայմանագրի տեքստում ներառելու փորձը «հակաարդյունավետ է»
Նախագահ Ալիևը խոսել է նաև այն մասին, որ 2020 թվականի նոյեմբերի 10-ի եռակողմ հայտարարության ստորագրումից հետո հենց Ադրբեջանն է եղել խաղաղ բանակցությունների նախաձեռնողը, մինչդեռ Հայաստանը «ամեն անգամ իրեն ոչ կառուցողական է պահել»։
«Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմի ավարտից հետո դերակատարներից քչերը գիտեին, թե ինչ է լինելու հետո։ Քանի որ եռակողմ հայտարարությունը հրադադարի համաձայնագիր չէ, բայց խաղաղության պայմանագիր էլ չէ։ Այդ իսկ պատճառով նախաձեռնությունը մեր կողմից եղավ: Մենք ներկայացրել ենք հայտնի հինգ սկզբունքները, որոնք լիովին համապատասխանում են միջազգային իրավունքի նորմերին ու սկզբունքներին, և Հայաստանը պետք է պաշտոնապես կամ մերժեր դրանք, կամ ընդուներ։ Մերժումը ևս մեկ անգամ ի ցույց կդներ նրանց ապակառուցողական լինելը:
Հավանաբար նրանց համար դժվար էր ընդունել դրանք հոգեբանական տեսանկյունից։ Մենք երկար, այսպես ասած, ընդմիջում ունեցանք Հայաստանի՝ լուրջ բանակցություններ վարելու ցանկության բացակայության պատճառով։ Մենք նրանց ուղարկել ենք խաղաղության պայմայնագրի նախագծի չորս նոր տարբերակներ։ Մենք ավելի քան 40 օր սպասում էինք վերջին մեկնաբանություններին, որոնք ստացանք ընդամենը մեկ շաբաթ առաջ՝ Վաշինգտոնի հանդիպումից անմիջապես առաջ, քանի որ նրանք հասկանում էին, որ առանց դրա Վաշինգտոնի հանդիպումը բացարձակապես անօգուտ կլիներ։ Բայց այդ մեկնաբանություններում մենք նորից տեսանք Ադրբեջանի նկատմամբ տարածքային պահանջներ։
Հայաստանի համար, միջազգային դերակատարների համար բացարձակապես պարզ էր, որ չպետք է լինի երկվեկտոր մոտեցում։ Առաջինը Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների կարգավորումն է, երկրորդը՝ Ադրբեջանի կառավարության և Ղարաբաղի հայ համայնքի միջև կապերը։ Հետևաբար, այսպես կոչված, «Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը», որը գոյություն չունի, խաղաղության պայմանագրում ներառելու ցանկացած փորձ հակաարդյունավետ է»,- ընդգծել է Ալիևը։
«Ադրբեջանի հետ սպառնալիքի և տեռորի լեզուն չի աշխատում»
Նախագահ Ալիևն անդրադարձել է նաև Իրանի և Ադրբեջանի միջև լարված հարաբերություններին։ Նրա խոսքով՝ Ադրբեջանը շահագրգռված չէ բարդացնել հարաբերությունները որևէ երկրի հետ, հատկապես՝ հարևան, քանի որ «կանգնած է այնպիսի մեծ մարտահրավերի առաջ, ինչպիսին Ղարաբաղի վերածնունդն է».
«Մենք միշտ ջանքեր ենք գործադրել այդ հարաբերությունները զարգացնելու համար և, որպես նախագահ, գրեթե 20 տարիների ընթացքում բազմիցս պաշտոնական այցով եղել եմ Իրանում, և Իրանի նախկին նախագահները նույնպես բազմիցս այցելել են Ադրբեջան։ Այսինքն՝ մենք շատ ակտիվ առևտրային հարաբերություններ էինք պահպանում։ Մենք ակտիվորեն աշխատում էինք տրանսպորտային խնդիրների, մասնավորապես՝ Հյուսիս-Հարավ տրանսպորտային միջանցքի վրա։ Եվ մենք տեսանք, որ այդ հարաբերությունները մեծ ներուժ ունեն»։
Ալիևը թվարկել է ժամանակագրությունը այն բոլոր իրադարձությունների, որոնք հանգեցրել են երկու երկրների միջև ծայրաստիճան լարված հարաբերությունների՝ սկսած առանց Ադրբեջանի իմացության Իրանից Հայաստան և հետադարձ՝ Ղարաբաղով բեռնափոխադրումներից մինչև Իրանում Ադրբեջանի դեսպանատան վրա կատարված ահաբեկչություն, ինչպես նաև Ադրբեջանի ներսում իրանական լրտեսական ցանցի բացահայտում։
«Այդ իսկ պատճառով մենք պահանջում ենք առաջին հերթին Ադրբեջանին արտահանձնել Իրանում ապաստանած որոշ ահաբեկիչների։ Եվ մենք պահանջում ենք թափանցիկ հետաքննություն անցկացնել մեր դեսպանատան վրա տեղի ունեցած ահաբեկչության վերաբերյալ։ Այսպիսով, կարող եք պատկերացնել, որ Ադրբեջանի և Իրանի հարաբերություններն այս պահին գտնվում են ամենացածր կետում, և շատ դժվար է կանխատեսել՝ դրանք կմնա՞ն այս մակարդակի վրա, կիջնե՞ն, թե՞ կբարձրանան: Դա շատ դժվար է կանխատեսել։
Մենք որոշ ուղերձներ ենք ստացել Իրանի պաշտոնյաներից, եղել են հեռախոսազանգեր և այլ հաղորդագրություններ, հարաբերությունների կարգավորման առաջարկներ։ Բայց կարգավորման մասին մենք կկարողանանք խոսել միայն այն ժամանակ, երբ դրանք իրականացվեն։ Եթե ոչ, ապա ոչ:
Կրկին, սա մեր ընտրությունը չի եղել։ Բայց Իրանում բոլորը պետք է վերջապես հասկանան, որ Ադրբեջանի հետ սպառնալիքների ու տեռորի լեզուն չի աշխատում։ Որքան շուտ նրանք դա հասկանան, այնքան արագ մենք կկարողանանք կարգավորման նշաններ տեսնել»,- նշել է Ադրբեջանի նախագահը։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Ալիևի ելույթը Հեյդար Ալիևի հարյուրամյակին
