«Երևանն էսկալացիայի ռիսկ է տեսնում»․ կարծիք Փաշինյան-Ալիև հեռակա բանավեճի մասին
Ալիևը սպառնո՞ւմ է ՀՀ-ին․ կարծիք
«Ես կարող եմ երաշխավորել, որ Հայաստանն Ադրբեջանի վրա հարձակվելու, սադրիչ գործողություններ ծավալելու ոչ մի մտադրություն, նպատակ կամ ծրագիր չունի ու չի գնալու այդ ճանապարհով: Եթե Ադրբեջանն էլ ՀՀ վրա հարձակվելու մտադրություն չունի, ուրեմն տարածաշրջանում էսկալացիայի հավանականությունը զրո է»,- «Արմենպրեսին» տված հարցազրույցում ասել է Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը՝ արձագանքելով Իլհամ Ալիևի հայտարարություններին։
Ռուսական «Ռիա Նովոստի»-ին տված հարցազրույցում Ադրբեջանի նախագահը խոսել էր երրորդ երկրների՝ ՀՀ-ին զինելու մասին և հայտարարել, որ «սպառնալիքները բավականին լուրջ են»։ Իլհամ Ալիևի դիտարկմամբ՝ սպառազինությունների մրցավազքը կործանարար ճանապարհ է, և Հայաստանը դրան չի դիմանա։ Ասում է՝ Երևանին աջակցում է ոչ միայն Փարիզը, այլև Վաշինգտոնը, շեշտում՝ «եթե հովանավորները չդադարեցնեն դա, թող հետո մեզանից չբողոքեն»։
Քաղաքական մեկնաբան Հակոբ Բադալյանի գնահատմամբ՝ իսկապես կան էսկալացիայի ռիսկեր։ Դրանք, ըստ նրա, տեսանելի են նաև Երևանի համար։ Ասում է՝ այդ մասին է վկայում այն, որ Փաշինյանն Ալիևի հարցազրույցին արձագանքեց օպերատիվ կերպով։
«Էսկալացիայով «Զանգեզուրի միջանցք» բացելն աշխարհաքաղաքական լրջագույն հարց է։ Բաքուն որոշողը չէ, բայց կարող է լինել գործիք։ Սահմանային լոկալ ռազմական գործողության իմաստով Բաքուն կարող է կայացնել ինքնուրույն որոշումներ՝ օգտվելով միջազգային հարմար իրավիճակից»,- JAMnews-ի հետ զրույցում շեշտել է Բադալյանը։
«Չեն դիմանա մեզ հետ սպառազինությունների մրցավազքին»․ Ալիև
«Ռիա Նովոստի»-ին տված հարցազրույցում Ադրբեջանի նախագահը խոսել է Հայաստանից եկող «լուրջ սպառնալիքների» մասին։
«Զենքերը, որոնք Մակրոնի կառավարությունը մատակարարում է Հայաստանին, հարձակողական զենքեր են, մահաբեր, որոնք գործնական վտանգ են ներկայացնում Ադրբեջանի համար»,- հայտարարել է Ալիևը։
Նրա խոսքով՝ Հայաստանի արագ սպառազինումն է Բաքվին ստիպել 2025 թվականի ռազմական բյուջեն հասցնել ռեկորդային՝ մոտ 5 մլրդ դոլարի։
Ալիևն ասել է, որ սպառազինությունների մրցավազքը համարում է կործանարար ճանապարհ և հավելել՝ «ՀՀ-ն չի դիմանա այդ մրցավազքին՝ չնայած զենքի մեծ մասը ստանում է Արևմուտքից՝ անվճար կամ ապառիկ»։
Ադրբեջանի նախագահը հայտարարել է, որ հայերը չպետք է մոռանան Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմի և 2023 թվականի սեպտեմբերի «հակաահաբեկչական գործողության» (նկատի ունի ԼՂ-ի էթնիկ զտումը) արդյունքները։
«Նրանք նաև պետք է հասկանան, որ չնայած Մակրոնի ռեժիմի, ինչպես նաև ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի առավելագույն աջակցությանը, եթե այստեղ՝ գետնի վրա մեր դեմ հերթական սադրանք ծրագրեն, ոչ ոք նրանց չի օգնի»,- նշել է նա։
«ՀՀ-ն սպառազինվում է իր սահմանները պաշտպանելու համար»․ Փաշինյան
Արձագանքելով Ալիևին՝ Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարել է՝ ՀՀ-ն որևէ երկրի հետ սպառազինությունների մրցավազքի մեջ չէ։
«Մենք սպառազինությունները ձեռք ենք բերում բացառապես Հայաստանի սահմանները և տարածքային ամբողջականությունը պաշտպանելու համար, այսինքն՝ պաշտպանական նպատակներով։ Եվ մեր նպատակները թափանցիկ են»,- ընդգծել է նա։
Փաշինյանի գնահատմամբ՝ պաշտպանություն հնարավոր չէ կազմակերպել միայն «գերհագեցած ՀՕՊ և ՌԵՊ միջոցներով»։ Ասում է՝ ցամաքային հարձակումներից պաշտպանվելու համար պետք են նաև հրետանի, հրթիռներ, խոցման այլ միջոցներ․
«Ադրբեջանն էլ է ոչ պաշտպանական սպառազինություն ձեռքբերում։ Նշանակում է ռևանշիստական քաղաքականությո՞ւն է վարում»։
Շեշտել է՝ բանակի բարեփոխումները ՀՀ լեգիտիմ իրավունքն է, սպառնալիք չէ Բաքվի համար, քանի որ Երևանը հստակ ճանաչել է «Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունն ու ինքնիշխանությունը Խորհրդային Ադրբեջանի տարածքով»։
Եվ Երևանն ակնկալում է, որ Ադրբեջանն էլ «տարընթերցումների տեղիք չտալով» ճանաչի ՀՀ տարածքային ամբողջականությունն ու ձեռնպահ մնա սպառնալիքների քաղաքականությունից․
«Հայաստանի և Ադրբեջանի ռազմական բյուջեների տարբերությունն արդեն 3 անգամ է՝ հօգուտ Ադրբեջանի: Այս ֆոնին մեզ մեղադրել սպառազինվելու մեջ, առնվազն արդար չէ»։
Վարչապետ Փաշինյանը նաև հիշեցրել է՝ Երևանը Բաքվին առաջարկել է ստեղծել սպառազինությունների փոխադարձ վերահսկման մեխանիզմ, բայց առայժմ արձագանք չկա։
Խաղաղության պայմանագրի չհամաձայնեցված կետերն ու «150 մլրդ դոլարը»
Անդրադառնալով խաղաղության պայմանագրի չհամաձայնեցված կետերին՝ Ալիևն ասել էր, որ դրանք են սահմանին երրորդ ուժերի ներկայության բացառումն ու դատական հայցերից զերծ մնալը։
Փաշինյանը վերահաստատել է Երևանի հնչեցրած դիրքորոշումը, այն է՝ երրորդ երկրների ուժերի, այսինքն ԵՄ դիտորդների չտեղակայման դրույթը պետք է տարածվի սահմանազատված հատվածների վրա, քանի որ այդ հատվածներում «էսկալացիայի ռիսկն էականորեն նվազեցվում է»։
«Ամբողջական սահմանազատումից հետո, հետևաբար, Հայաստան-Ադրբեջան սահմանի որևէ հատվածում երրորդ ուժի ներկայության կարիք չի լինի։ Եվ ՀՀ-ն առաջարկում է այս տրամաբանությունը»,- նկատել է նա։
Ալիևի գնահատմամբ՝ փոխադարձ պահանջներից զերծ մնալը երկուստեք ընդունելի է, քանի որ խոսք կարող է գնալ «ավելի քան 150 մլրդ դոլարի մասին»։ Ասում է՝ «օկուպացիայի տարիներին Ադրբեջանին պատճառված վնասն» իրենք այդքան են գնահատել։
Հայտարարության այս հատվածին Հայաստանի վարչապետը չի արձագանքել։ Նշել է միայն, որ խաղաղության պայմանագրի ստորագրումից հետո միմյանց դեմ ներկայացված հայցերի հետքաշման գաղափարն ընդունելի է հայկական կողմի համար: Ըստ նրա՝ պետք է հաշվի առնել երկու նրբություն․
«Մեկն այն է, որ միջազգային ատյաններում քննարկվող անհատական հումանիտար խնդիրները երկկողմ ձևաչափով լուծելու հասկանալի հեռանկար պետք է լինի։ Երկրորդ՝ պետք է հստակ լինի, որ մյուս հարցերով միջազգային հարթակներից վեճերը ետ քաշելուց հետո կողմերը նույն հարցերը այլևս չպետք է դնեն և սրեն երկկողմ հարաբերությունների օրակարգում՝ դրանք էսկալացիաների հարատև աղբյուր դարձնելով»։
Փորձագիտական կարծիք
Քաղաքական մեկնաբան Հակոբ Բադալյանի խոսքով՝ Հայաստանի սպառազինությունների ձեռքբերման վերաբերյալ Ալիևի հայտարարություններն ուղղված են ինչպես ՀՀ զենքի ձեռքբերումները սահմանափակելուն, այնպես էլ «կանխարգելիչ գործողության» համար հող նախապատրաստելուն։ Կարծում է՝ գործ ունենք ՀՀ հանդեպ Ադրբեջանի առավելապաշտական քաղաքականության հերթական դրվագի հետ։
«Դա ոչ միայն արտահայտվում է ՀՀ նկատմամբ տարածքային ու քաղաքական հավակնություններով, այլև հետևյալ տրամաբանությամբ՝ Հայաստանին ներկայացնել ամենատարբեր պահանջներ՝ օգտագործելով ցանկացած առիթ»,- նկատել է նա։
Բադալյանի խոսքով՝ այժմ Բաքուն տեսնում է, որ առկա է միջազգային անկանխատեսելի իրավիճակ։ Հասկանում է, որ տուրբուլենտությունը պահպանվելու է նաև առաջիկա ամիսներին՝ պայմանավորված Ուկրաինայում հրադադարի հաստատման շուրջ քննարկումներով և ԱՄՆ-ում իշխանության փոխանցման գործընթացով։ Ուստի կարծում է՝ իսկապես առկա է էսկալացիայի ռիսկ․
«Ալիևը համարում է, որ կարող են առաջանալ պահեր, երբ ինքն ի վիճակի կլինի ուժային լուծման պատուհան տեսնել և ինչ-որ հարցեր լուծել։ Ինչ մասշտաբի հարցեր կլինեն՝ կախված է իրավիճակից»։
JAMnews-ը Բադալյանից հետաքրքրվել է՝ ո՞րն է լինելու հնարավոր ռազմական գործողության նպատակը՝ «Զանգեզուրի միջա՞նցքը»։ Քաղաքական մեկնաբանը պատասխանել է, որ «միջանցքի» հարցում Ադրբեջանը կարող է լինել միայն գործիք։ Չի բացառել, որ Բաքուն էսկալացիայի կգնա դիրքերի բարելավման և սահմանազատման գործընթացում այդ հանգամանքն օգտագործելու նպատակով։
«Ադրբեջանն ակնհայտորեն ունի ՀՀ հանդեպ պահանջներ, որոնք քաղաքական համաձայնությամբ շատ բարդ իրականանալի են։ Եվ այդտեղ կարող է գործի դրվել ռազմական տարբերակը։ Խոսքն ինչպես անկլավների, այնպես էլ սահմանային տարածքների մասին է, որտեղ Ադրբեջանն ավելի հավակնոտ դիրքեր է ուզում վերցնել սահմանազատման գործընթացի անվան տակ»,- պարզաբանել է նա։
Վերլուծաբանի գնահատմամբ՝ քաղաքական շանտաժ է այն, որ Ալիևը դատական հայցերի հետկանչումը կապում է«օկուպացիայի և 150 մլրդ դոլարի փոխհատուցման» հետ․
«Ադրբեջանը փորձում է բոլոր ուղղություններում Հայաստանը պահել ճնշման տակ՝ օգտվելով համաշխարհային շրջափուլից, երբ հին աշխարհակարգը չի գործում, իսկ նորի ձևավորման պրոցեսը շարունակում է գտնվել անորոշ և անկանխատեսելի ռեժիմում»։
Հակոբ Բադալյանի համար դեռ պարզ չէ՝ ինչն է ընդունելի Երևանի համար դատական հայցերի հետկանչման համատեքստում։ Ասում է՝ բոլոր մանրամասները պետք է դիտարկել՝ հասկանալու համար, թե այս կամ այն համաձայնությունը ինչ հնարավորություններ և ռիսկեր է պարունակում ՀՀ համար։
«Անհատական հայցերի հանգամանքը կարող է անհանգստացնել նաև Երևանին։ Այն իմաստով, որ Ադրբեջանը կարող է պաշտոնապես հրաժարվել միջազգային հայցեր ներկայացնելուց, բայց անհատական հայցերի միջոցով «տակից աշխատել»»,- նկատել է նա։
Կարծում է՝ այս բոլոր հարցերը պետք է քննարկել միայն այն պարագայում, եթե ծավալվի հավասարակշռված գործընթաց, ձևավորվեն խաղաղության երաշխիքներ, ինչպես նաև հակակշռող, զսպող մեխանիզմներ։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Ալիևը սպառնո՞ւմ է ՀՀ-ին․ կարծիք
