ՀՀ կառավարությունը «լիովին չի վստահում КГБ-ի ժառանգությունը ստացած ԱԱԾ-ին». կարծիք
ԱԱԾ լիազորությունների կրճատում ՀՀ-ում
Երկու տարի առաջ Հայաստանում ստեղծված Արտաքին հետախուզական ծառայությունն (ԱՀԾ) առաջարկում է «Պետական գաղտնիքի մասին» օրենքում փոփոխություն իրականացնել և ծառայությանը վերապահել անձանց՝ պետական գաղտնիք կազմող տեղեկություններին առնչվելու թույլտվություն տալու լիազորություն։
Ներկայումս Ազգային անվտանգության ծառայությունն է քաղաքացիներին ստուգում ու որոշում՝ ում կարող են գաղտնի տեղեկություններ տրամադրել, ում՝ ոչ։ Հետախուզական ծառայությունն ուզում է նման որոշումները կայացնել ինքնուրույն՝ առանց ԱԱԾ դիմելու։ Շեշտում են՝ նախկինում իրենց գործառույթները Ազգային անվտանգության ծառայությունն էր իրականացնում, հիմա իրենք առանձին ծառայություն են, ուստի կարգը պետք է փոխվի։
Սա դեռևս նախագիծ է, որը հանրային քննարկման է դրվել իրավական ակտերի նախագծերի հրապարակման հարթակում (e-draft.am): Քաղաքացիներն իրենց կարծիքը կարող են արտահայտել մինչ սեպտեմբերի 7-ը, այնուհետև այն կներկայացվի կառավարություն և խորհրդարան։
Փորձագիտական շրջանակների կարծիքով՝ նախաձեռնությունը ցույց է տալիս, որ Հայաստանի կառավարությունը «լիովին չի վստահում КГБ-ի ժառանգությունը ստացած ԱԱԾ-ին»։
Արտաքին հետախուզական ծառայություն ստեղծելու որոշումը կայացվել էր 2022 թ․-ին։ Ծառայությունը ղեկավարում է Քրիստիննե Գրիգորյանը, ով մինչ այդ Հայաստանի մարդու իրավունքների պաշտպանն էր, իսկ դրանից առաջ՝ Արդարադատության նախարարի տեղակալը։
ԶԼՄ-ներում շրջանառվող տեղեկությունների համաձայն՝ Գրիգորյանը վերապատրաստումներ է անցել արևմտյան հետախուզական ծառայություններում։ Գրիգորյանի՝ արտերկրում վերապատրաստվելու լուրերը հաստատել է նաև իշխող ուժը։
Նախագծի մանրամասները, մեկնաբանություն
ԱԱԾ լիազորությունների կրճատման երրորդ դեպքն է
Տարեսկզբին գործունեությունը դադարեցրել էր մաքսանենգությանը, կոռուպցիային, թմրամիջոցներին առնչվող հատկապես բարդ գործերը քննող ԱԱԾ քննչական դեպարտամենտը։ Դեպարտամենտի գործառույթներն այժմ իրականացնում է Քննչական կոմիտեն։
Ավելի վաղ ԱԱԾ-ից վարչապետի անմիջական ենթակայության տակ էր անցել Պետական պահպանության ծառայությունը։ Այս կառույցն է իրականացնում բարձրաստիճան պաշտոնյաների ու կարևորագույն շենք-շինությունների պաշտպանությունը։
Ի՞նչ է ենթադրում նախագիծը
Նախագծով առաջարկվում է՝
- «Արտաքին հետախուզության ծառայությանը վերապահել պետական գաղտնիք կազմող տեղեկություններին անձանց առնչվելու թույլտվություն տալու լիարզորություն,
- սահմանել, որ ծառայության գործունեության բնագավառում գաղտնիության ռեժիմի պահպանման, հնարավոր խախտումների բացահայտման կանխման նպատակով միջգերատեսչկան հսկողություն կարող է իրականացվել հետախուզության պետի հետ նախապես համաձայնեցված դեպքերում և ծավալներով,
- ծառայությանը վերապահել լիազորություններ իր գործունեության բնագավառում պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվելու թույլտվություն ունեցող անձանց նկատմամբ (սույն օրենքի 21-րդ և 22-րդ հոդվածներով) նախատեսված հիմքերի առկայության վերաբերյալ կասկածներ առաջանալու դեպքում ստուգողական՝ օրենսդրությամբ սահմանված օպերատիվ-հետախուզական միջոցառումներ իրականացնելու վերաբերյալ»։
«Ծառայությունն իր գործունեության առանձահատկություններով պայմանավորված ոչ միայն առնչվում է պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին, այլ նաև իր իրավասության սահմաններում պետք է իրականացնի նման տեղեկությունների պահպանություն և պաշտպանություն»,- ասված է նախագծի հիմնավորման մեջ։
Հետախուզական ծառայությունն ակնկալում է, որ նախագծի ընդունման արդյունքում կկարողանա ապահովել իր բնականոն գործունեությունը, միաժամանակ հստակ տարանջատել իր լիազորությունները։
Մեկնաբանություն
«Իրազեկ քաղաքացիների միավորում» հասարակական կազմակերպության ծրագրերի համակարգող, իրավապաշտպան Դանիել Իոաննիսյանի դիտարկմամբ՝ նախագծի նպատակներն են՝
- կանխել արտաքին հետախուզությանն առնչվող գաղտնիքների հնարավոր արտահոսքը,
- թուլացնել ՀՀ-ում ռուսական ազդեցությունը։
«Փորձում են Արտաքին հետախուզական ծառայության գաղտնիքները այնպես անել, որ ԱԱԾ-ի միջոցով չարտահոսեն: ԱԱԾ-ն վստահելի չի գաղտնիքների պահման կոնտեքստում»:
«Ազատության» հետ զրույցում Իոաննիսյանն ասել է, որ սովետական КГБ-ի (Պետական անվտանգության կոմիտե) ազդեցությունը ԱԱԾ համակարգում շարունակում է պահպանվել, դեռևս կան կապեր ռուսական հատուկ ծառայությունների հետ։
Իրավապաշտպանի գնահատմամբ՝ ՀՀ կառավարությունը ստիպված է դիմում նման «վիրահատական միջամտությունների», քանի որ լիովին չի վստահում խորհրդային КГБ կոչվող կառույցի «ժառանգությունը ստացած» Ազգային անվտանգության ծառայությանը։
«Ենթադրում եմ, որ Արտաքին հետախուզությունում իրենց գաղտնի նյութերի մասով անհանգստացած են, որ եթե ԱԱԾ-ն ունենա դրանց նկատմամբ վերահսկողություն, դա կարող է բերել արտահոսքերի, դա կարող է բերել նրան, որ այլ երկրներում կամ Հայաստանի անվտանգությանը չաջակցող ուժերի շրջանում այդ տեղեկությունները հայտնի դառնան»,- ընդգծել է Իոաննիսյանը:
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
ԱԱԾ լիազորությունների կրճատում ՀՀ-ում
