«Հրաժարվել էսկալացնող խոսույթներից»․ Փաշինյանի 12 առաջարկները Բաքվին
Փաշինյանի առաջարկները Բաքվին
Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի ագրեսիվ հռետորաբանության և հնչեցրած սպառնալիքների ֆոնին Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը նախօրեին հրապարակել է 12 կետից բաղկացած առաջարկների ցանկ: Ներկայացնում է դրանք որպես «տարածաշրջանում երկարատև կայունություն և խաղաղություն հաստատելու Հայաստանի առաջարկ»։
Այդ առաջարկների թվում են նաև Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման նպատակով ստեղծված ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի լուծարումը, միջազգային դատական ատյաններից հայցերի հետկանչումը։ Այսինքն այն պահանջները, որոնք մինչ այս հնչեցնում էր պաշտոնական Բաքուն։
ՀՀ վարչապետի հրապարակած առաջարկներին Բաքվից արձագանքել է Ադրբեջանի ԱԳՆ խոսնակ Այխան Հաջիզան։ X-ի իր էջում նա գրել է, թե «Փաշինյանի հայտարարությունները չեն կարող Հայաստանի բարի մտադրությունների վկայություն լինել»։
Հայաստանի խորհրդարանական ընդդիմությունը, իր հերթին, քննադատել է Փաշինյանի առաջարկները, մասնավորապես՝ Մինսկի խմբի լուծարումն ու այն որակել «ադրբեջանական հերթական պահանջի իրագործում»։
Հայաստանի վարչապետի ներկայացրած առաջարկները, Ադրբեջանի արձագանքը, մեկնաբանություններ
Էլ ի՞նչ է առաջարկել Փաշինյանը
Վարչապետ Փաշինյանը կրկնել է հրադադարի ռեժիմի խախտումների հետաքննության համատեղ մեխանիզմ ներդնելու և սպառազինությունների փոխադարձ վերահսկման, քվոտավորման, կիրառման սահմանափակումների շուրջ բանակցելու մեխանիզմ ձևավորելու հայկական կողմի առաջարկները։ Ադրբեջանը դրանք մինչ օրս ոչ ընդունել է, ոչ էլ մերժել։
Բացի այդ, Նիկոլ Փաշինյանը Բաքվին առաջարկել է՝
- փոխադարձաբար հրաժարվել էսկալացնող խոսույթներից,
- Բերքաբեր-Ոսկեպար հատվածում իրականացված սահմանազատման փորձի և երկու երկրների սահմանազատման հանձնաժողովների համատեղ աշխատանքի կանոնակարգի հիման վրա շարունակել սահմանազատման գործընթացը,
- կնքել Խաղաղության պայմանագիր, որը 90 տոկոսով պատրաստ է,
- իրագործել «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագիծը, լուծելով նաև Ադրբեջան-Ադրբեջան կապի հարցը՝ ՀՀ տարածքով և Հայաստան-Հայաստան կապի հարցն Ադրբեջանական Հանրապետության տարածքով, համաձայն Կազանում տեղի ունեցած հանդիպման արդյունքներով Հայաստանի կողմից Ադրբեջանին ներկայացված առաջարկների,
- ամբողջական կերպով լուծել պահվող անձանց խնդիրը,
- ամբողջ ինտենսիվությամբ աշխատել գտնվելու վայրն անհայտ համարվող անձանց ճակատագրի պարզաբանման խնդրի լուծման վրա,
- հրաժարվել միմյանց նկատմամբ առաջադրված պահանջներից, ներառյալ, բայց ոչ միայն միջազգային դատական ատյաններում,
- աշխատել Խաղաղության պայմանագրի կետերի ամբողջական և արդյունավետ իրագործման վրա,
- երկու երկրներից փախստականների հետ կապված հարցերը քննարկել ամբողջության մեջ, խաղաղության հաստատումից հետո ձևավորելով համատեղ մասնագիտական, փորձագիտական հանձնաժողով։
Ֆեյսբուքյան էջում հրապարակած նույն գրառման մեջ Հայաստանի վարչապետն անդրադարձել է նաև, այսպես կոչված, «Արևմտյան Ադրբեջան» եզրույթին, որն ադրբեջանական կողմը գործածում է՝ նկատի ունենալով ՀՀ ողջ ինքնիշխան տարածքը։
«Արևմտյան Ադրբեջանը Ղազախն է, Թովուզն է, Աղստաֆան է, Գեդաբեյն է, Դաշքեսանն է, Քելբաջարն է, Լաչինն է, Կուբաթլուն է, Զանգելանն է: Սրանից դուրս չկա և չի կարող լինել Արևմտյան Ադրբեջան: Եթե շատ են ուզում այլ տեղ փնտրել, Նախիջևանն էլ կարող ենք համարել Արևմտյան Ադրբեջան»,- ընդգծել է նա։
Փաշինյանը հայտարարել է՝ Բաքուն նախ պետք է հրաժարվի «Արևմտյան Ադրբեջան» խոսույթից, եթե ուզում է քննարկել փախստականների իրավունքների հարցը։
«Երբ Ադրբեջանն օգտագործում է «Արևմտյան Ադրբեջանի փախստականների վերադարձի հարց» խոսույթը, այս ձևակերպման բերումով հենց ինքը փակում է որևէ քննարկման հնարավորություն, որովհետև ակնհայտ է դարձնում, որ փախստականների հարցը փորձում է օգտագործել միջազգային իրավունքի սուբյեկտ, ինքնիշխան պետություն ՀՀ տարածքային ամբողջականությունը կասկածի տակ դնելու, Հայաստանից տարածքային պահանջներ ձևակերպելու համար»,- պարզաբանել է նա։
«ՀՀ բարի մտադրությունների վկայություն չեն»․ արձագանք Բաքվից
ՀՀ վարչապետի առաջարկներին արձագանքել է Ադրբեջանի ԱԳ նախարարության խոսնակ Այխան Հաջիզադեն։ Նրա փոխանցմամբ՝ Փաշինյանի գործողությունները պետք է ասեն ավելին, քան նրա խոսքերը։
«Ուշագրավ է, որ ձեր «խաղաղասեր պատմությունը» անտեսում է տարածաշրջանում խաղաղության և կայունության հաստատման ամենակարևոր բաղադրիչը՝ հարգանքը պետությունների տարածքային ամբողջականության և ինքնիշխանության նկատմամբ»,- նշել է Հաջիզադեն։
Ադրբեջանի ԱԳՆ խոսնակը հիշեցրել է Հայաստանի Սահմանադրության փոփոխության անհրաժեշտության մասին՝ հերթական անգամ պնդելով, թե երկրի մայր օրենքում «տարածքային պահանջներ կան»։
«Եթե Հայաստանն իրոք շահագրգիռ է իր հարևանների հետ խաղաղության հաստատման հարցում, ինչո՞ւ եք ամեն կերպ խուսափում ձեր Սահմանադրության և ազգային օրենսդրության շրջանակներում հրաժարվել այն տարածքներից, որոնք դուք անվանում եք «Արևմտյան Հայաստան» և «Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն»։ Կներեք, բայց ձեր կռվանները չեն կարող ՀՀ բարի մտադրությունների վկայություն համարվել»,- ընդգծել է նա։
«Իրավական վեճերը չեն խանգարում խաղաղության գործընթացին»
Միջազգային իրավական հարցերով Հայաստանի ներկայացուցիչ Եղիշե Կիրակոսյանի փոխանցմամբ՝ ներկա պահին Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև բոլոր դատական գործընթացները ինչպես Արդարադատության միջազգային դատարանում, այնպես էլ ՄԻԵԴ-ում շարունակվում են։
Նրա դիտարկմամբ՝ պետք չէ շտապել և մեկնաբանություններ անել միջազգային ատյաններից հայցերի հնարավոր հետկանչման վերաբերյալ։ Բաքվի այդ առաջարկը, որը նաև վարչապետ Փաշինյանն է կրկնում, ըստ նրա, հարցեր է առաջացնում։
«Եթե Ադրբեջանը վստահ է իր իրավական դիրքորոշումների վրա, ինչո՞ւ են դատական գործընթացները դադարեցնելու մասին գաղափար առաջ քաշում։ Ինձ թվում է՝ պատասխանն արդեն պարզ է»,- նկատել է Կիրակոսյանը։
Կարծում է՝ դատական վեճերի և խաղաղության միջև հակադրություն դնելն արհեստական է։ Կիրակոսյանի խոսքով՝ միջազգային պրակտիկայում հնարավոր են իրավիճակներ, երբ երկրները միմյանց հետ ունեն դիվանագիտական հարաբերություններ, բարիդրացիական կապեր, սակայն ունեն վիճելի հարցեր։ Ըստ նրա՝ երկու երկրների միջև առկա իրավական վեճերը չեն կարող խանգարել խաղաղության գործընթացին․
«Իրավական վեճերի իմաստն ինչ-որ տեղ խաղաղության հաստատումն է։ Երբ պետությունները նախաձեռնում են իրավական վեճեր, տարաձայնությունները լուծում են քաղաքակիրթ եղանակով, դա նաև նշանակում է բացառել ուժի կիրառումը, կանխարգելել պատերազմը»։
Օրինակ է բերում Ռասայական խտրականության բոլոր ձևերի վերացման մասին կոնվենցիայի հիման վրա Հայաստանի հայցն ընդդեմ Ադրբեջանի Արդարադատության միջազգային դատարանում։ Կիրակոսյանի խոսքով՝ այն միտված է նաև հնարավոր պատերազմը կանխարգելելուն, քանի որ «կոնվենցիայի նպատակներից մեկը եղել է այն, որ ռասիզմ քարոզելու կանխարգելումը և արգելքը միտված է խաղաղության ամրապնդմանը և պատերազմի կանխարգելմանը»։
Կարծիքներ
Քաղաքագետ Տիգրան Գրիգորյանը ֆեյսբուքյան էջում գրել է․
«Հայաստանի իշխանությունները ունիկալ տաղանդ ունեն։ Ժամանակի ընթացքում ընդունում են ադրբեջանական դիրքորոշումները/պահանջները, իրենք իրենց համոզում, որ այդ դիրքորոշումները իրենց դիրքորոշումներն են և բխում են Հայաստանի շահերից։ Իսկ հետո ամիսներ շարունակ փորձում են արդեն Ադրբեջանին համոզել, որ վերջինս ընդունի իր իսկ կողմից նախկինում առաջ քաշված պահանջները»։
Քաղաքագետ Էդգար Էլբակյանը 168.am-ին ասել է․
«Փաշինյանն իր կապիտուլյացիոն քաղաքականությամբ ընդամենը փորձում է Հայաստանի ներսում իր դեմքը փրկել՝ տարատեսակ առաջարկներ անելով Ալիևին։
Ինչ վերաբերում է երկար չարչրկված «Խաղաղության պայմանագիր» ասվածին, Ադրբեջանին այս կառավարելի քաոսային վիճակը ձեռնտու է։ Ուստի Ալիևը չի համաձայնի որևէ թուղթ ստորագրել։ Ադրբեջանին թուղթ պետք չէ՝ անկախ նրանից, որ Փաշինյանն ընդունել է Ադրբեջանի հերթական պահանջը և համաձայն է լուծարել Մինսկի խումբը։
Այն իշխանությունը, որը խաղաղության բութ քարոզ է անում, բերում է պատերազմ… Իրականում, սակայն, մենք գետնի վրա շատ վատ վիճակում ենք… Իրենց առաջարկածն իրական Հայաստան չի, իրենց առաջարկածը թուրքական ողորմածություն է»։
Ընդդիմադիր պատգամավոր Աննա Գրիգորյանը «Ազատության» հետ զրույցում նշել է․
«Մինսկի խումբն անգործության է մատնված։ Եթե պահպանվում է, ինչո՞վ է զբաղվելու։ Այո, կարող է այս պահին ակտուալ ոչինչ չեն կարող անել։ Միևնույն ժամանակ չի բացառվում, որ վաղը միջազգային կոնյուկտուրան կփոխվի։ Չի բացառվում, որ վաղը Ուկրաինայում պատերազմը կավարտվի, այլ իրողություներ կձևավորվեն, և կշարունակի այդ ֆորմատը գոյություն ունենալ:
Որքան էլ այս իշխանությունները այդպես բարձրագոչ հայտարարություններ անեն, Հայաստանի շահերից չի բխում մնալ միայնակ ընդդեմ Թուրքիայի և Ադրբեջանի»:
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Փաշինյանի առաջարկները Բաքվին
