Պուտինը Երևանում կմասնակցի ՀԱՊԿ նիստին. ի՞նչ սպասել
Ի՞նչ սպասել Պուտինի այցից
Երևանում սպասում են Ռուսաստանի նախագահի այցելությանը։ Պուտինը գալիս է նոյեմբերի 23-ին Երևանում նախատեսված՝ Ռուսաստանի հովանու տակ գործող ՀԱՊԿ ռազմական դաշինքի Հավաքական անվտանգության խորհրդի նիստի առիթով։ Դրան մասնակցելու են ՀԱՊԿ անդամ բոլոր երկրների ղեկավարները։ Կրեմլի մամուլի ծառայությունը ոչ միայն հաստատել է ՌԴ նախագահի մասնակցությունը, այլև հայտնել, որ Պուտինը մեկ օր շուտ է հասնելու Հայաստան, իսկ նոյեմբերի 23-ին առանձին հանդիպում է ունենալու վարչապետ Փաշինյանի հետ։
ՀԱՊԿ-ի կազմում են Ռուսաստանը, Բելառուսը, Հայաստանը, Ղազախստանը, Ղրղզստանը և Տաջիկստանը։
Հայ հասարակության որոշակի հատվածի այս այցը չի ուրախացնում, և նրանք անկեղծորեն իրենց դժգոհությունն են արտահայտում սոցիալական ցանցերում։ Որոշ ռադիկալ տրամադրված ուժեր նույնիսկ մտադիր են բողոքի ցույցեր կազմակերպել։ Ռուսաստանն ու ՀԱՊԿ դաշինքն այժմ ոչ միանշանակ են ընկալվում հայ հասարակության կողմից, որը հիասթափված է Ադրբեջանի ԶՈւ-ի՝ Հայաստանի տարածք ներխուժումից հետո դաշնակիցների անգործությունից։ Հայ փորձագետները կարծում են, որ Մոսկվան կորցնում է ազդեցությունը տարածաշրջանում, Ռուսաստանի անհեռատես քաղաքականությունը հանգեցրել է «դիրքային փոփոխությունների»։
Շատ վերլուծաբաններ բացահայտ խոսում են ընդհանրապես դաշինքից դուրս գալու և դաշնակցի՝ Ռուսաստանի հետ հույսեր չկապելու մասին, ինչը նախկինում երբեք չի եղել։
Հայ փորձագետի մեկնաբանությունը. ի՞նչ կարելի է ակնկալել այս այցից, ի՞նչ որոշում կարող է ընդունվել ՀԱՊԿ Հավաքական անվտանգության խորհրդի նիստում, որի օրակարգում նախապես հայտարարվել է «Հայաստանին աջակցելու համատեղ միջոցառումների» հարցի քննարկումը, ինչպես նաև Երևանի հնարավոր արձագանքը դաշնակիցների դիրքորոշմանը
- ՀԱՊԿ-ը որոշել է օգնել Հայաստանին, բայց հայտնի չէ` ինչպես
- «Եթե Հայաստանն ընդունի ռուսական պլանը, Կրեմլը կերաշխավորի՞ անվտանգությունը»․ Փաշինյան
- Հայաստանը՝ ԵԱՏՄ դոնո՞ր. փոքր երկրի մեծ ներդրումը ռուսաստանյան միությանը
Գուրգեն Սիմոնյան, քաղաքագետ
Ռուսաստանը տարածաշրջանը զիջեց ԱՄՆ-ին
«Չնայած բոլոր հաստատումներին, դեռ վաղ է ասել՝ Պուտինը կգա՞ Երևան՝ հաշվի առնելով այն, որ նա, ի վերջո, չգնաց G-20 գագաթնաժողովին։
Խերսոնի անկումից հետո շատերը կանխատեսում էին Պուտինի հեռացումը ակտիվ քաղաքականությունից։ Իսկ Հայաստան այցը, եթե այն կայանա, ավելի շատ ուղղված կլինի իր ներքին լսարանին։
Պետք է ցույց տալ, որ նա ֆիզիկապես առողջ է, ակտիվ քաղաքականության մեջ է և շարունակում է վերահսկողություն պահպանել։
Միգուցե Պուտինն իր այցով մտադիր է նաև Արևմուտքին ասել, որ Հայաստանը գտնվում է իր ազդեցության գոտում։ Բայց այստեղ ամեն ինչ վաղուց փոխվել է։ Ռուսաստանի անհեռատես ռազմավարական որոշումների պատճառով Հայաստանում ստեղծվեց վակուում, որը փորձեց լրացնել Թուրքիան։ Այս տարվա սեպտեմբերին Ադրբեջանի լայնածավալ հարձակումը Հայաստանի ինքնիշխան տարածքների վրա հենց Թուրքիայի հավակնությունների դրսևորումն էր, նա ձգտում է վերահսկողություն հաստատել տարածաշրջանում։
ԱՄՆ-ի շնորհիվ Թուրքիայի հավակնությունները ձախողվեցին։ Տարածաշրջանը նվաճված է ԱՄՆ-ի կողմից՝ ինչպիսի ակտիվություն էլ, որ Պուտինը Հայաստանում դրսևորի։
Ավելին, այն նվաճվել է «ամերիկյան բիրտ ուժով»: ԱՄՆ-ի դեպքում սա ոչ միայն ռազմական հզորության ցուցադրում է, այլև այդ ուժը դիվանագիտական ճանապարհով օգտագործելու սպառնալիք: Չկա նման այլ ուժ, որը կարող է զսպել Թուրքիայի նկրտումները։ Իրանը չունի համապատասխան ռեսուրսներ, Ռուսաստանը չեզոքացված է։ ՌԴ-ն Հայաստանում ներկայացված է միայն «5-րդ շարասյան» ներկայացուցիչներով, բայց նրանք նույնպես զգալիորեն կորցնում են իրենց դիրքերը հենց Ռուսաստանի թուլացման պատճառով։
Հայաստանում ոչ լյուստրացիա է եղել, ոչ էլ վեթինգ, իսկ «5-րդ շարասյունը» լրջորեն ներկայացված է քաղծառայության համակարգում։ Ենթադրում եմ, որ նրանք կան նաև գործադիր իշխանությունում, խորհրդարանական և արտախորհրդարանական ընդդիմությունում, ինչպես նաև քաղաքացիական հասարակության շրջանում։ Բայց նույնիսկ այդ սցենարի դեպքում, ըստ բազմաթիվ սոցհարցումների, 2020 թվականից հետո Հայաստանում հակառուսական տրամադրությունների մակարդակը հասել է 80%-ի։ Մարդիկ հիասթափություն ապրեցին, և դա մեծապես ազդեց Ռուսաստանի իշխանությունների նկատմամբ նրանց վերաբերմունքի վրա»։
Ուժային մեթոդները սպառված են
«Պուտինը չի կարող Հայաստանին ոչինչ պարտադրել։ Այն ամենն, ինչ նա կարող է անել, սպառնալն է, այն էլ միայն տնտեսական պատժամիջոցներով, քանի որ բոլոր ուժային մեթոդները սպառված են։ Ադրբեջանը չի կարող Ռուսաստանի հրահանգով սադրանքի դիմել՝ տարածաշրջանում ԱՄՆ-ի դերի պատճառով։
Նրանք հույս ունեին, որ դեմոկրատները կպարտվեն Ամերիկայի միջանկյալ ընտրություններում և, խաղալով հանրապետականների շահերի վրա, կկարողանան վերականգնել ազդեցությունը տարածաշրջանում։ Եթե թրամփիստները հաղթեին, ապա տարածաշրջանում ազդեցության համար կպայքարեին թուրքերն ու ռուսները, որոնք կորցրել են դիմադրելու կարողությունը։ Բայց հանրապետականների հաղթանակը շատ համեստ է։ Դեմոկրատները կպահպանեն իրենց դիրքերը Սենատում»:
- «ԱՄՆ-ն այստեղ դեր ունի խաղալու». կոնգրեսականների այցը Երևան
- «ԱՄՆ-ն պատրաստ է օգնել Հայաստանին, բայց որոշում կայացնողը՝ Հայաստանն է»․ Նենսի Փելոսին Երևանում է
Ինչ սպասել Պուտինի այցից
Հայտարարություն անել և հեռանալ
«Պուտինը կարող է բարձրացնել գազի գինը, ավելացնել պարտքերը, նա պատրաստ է ամեն ինչի, միայն թե Հայաստանը դուրս չգա ՀԱՊԿ-ից, մնա իր ազդեցության գոտում և խաղա իր խաղը։
Բայց Հայաստանն արդեն վերջնագիր է ներկայացրել ՀԱՊԿ-ին։ Եվ եթե կազմակերպությունը չարձանագրի Ադրբեջանի ագրեսիան Հայաստանի դեմ, ապա նա ունի կառույցից դուրս գալու լիարժեք բարոյական իրավունք։
ՀԱՊԿ ռազմական դաշինքը պետք է Ադրբեջանին ագրեսոր անվանի, հայտարարի, որ Ադրբեջանը գրավել է Հայաստանի ինքնիշխան տարածքները և պահանջի, որ ադրբեջանական զորքերը լքեն հայկական տարածքները, վերջնագիր ներկայացնի Բաքվին, իսկ եթե Ալիևը հրաժարվի, ուժի կիրառմամբ վերականգնի Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը։
Չեմ կարծում, որ ՀԱՊԿ-ը կգնա այդ քայլին՝ հաշվի առնելով դաշինքի անդամ երկրների, մասնավորապես՝ Բելառուսի և Ղազախստանի հարաբերությունները Ադրբեջանի հետ։ Բայց այդ դեպքում Հայաստանը կարող է ասել, որ ռազմական դաշինքը չի կարողանում ապահովել իր ռազմական և ռազմավարական շահերը, ֆորմալ բնույթ ունի, և երկիրը դադարեցնում է անդամակցությունը ՀԱՊԿ-ին։
ՀԱՊԿ բոլոր անդամները հրաշալի հասկանում են, որ Հայաստանն իրենց ակումբի անդամ չէ։ Հայաստանը ժողովրդավարական երկիր է, իրենք՝ ավտորիտար երկրների ակումբ։
Հայաստանը պետք է կամք դրսևորի, դուրս գա այդ կազմակերպությունից և որևէ առնչություն չունենա այնպիսի վտարանդի երկրների հետ, ինչպիսին Բելառուսն է, որի նախագահն իրեն թույլ է տալիս վիրավորանքներ հնչեցնել Հայաստանի, նրա ղեկավարության և ժողովրդի հասցեին»։
Ինչ սպասել Պուտինի այցից
Այլընտրանքային աղբյուրները՝ որպես ռուսական պատժամիջոցներին հակազդելու մեթոդ
«Հայաստանը պետք է և կարող է դիմակայել Պուտինի տնտեսական սպառնալիքներին։
Մասնավորապես, Իրանն արդեն կրկնապատկել է գազի արտահանումը Հայաստան։ Հայաստանի 2023 թվականի բյուջեն, այդ թվում՝ ենթակառուցվածքների զարգացման համար նախատեսված, բավականին գրավիչ է։ Եթե հնարավոր լինի կառուցել նոր, ավելի մեծ՝ 1200-1300 մմ տրամագծով գազատար, որով Եվրոպա կհասցվի առնվազն 20 միլիարդ խորանարդ մետր գազ, ապա Հայաստանը կկարողանա գազ ստանալ գրեթե անվճար՝ Իրանի հետ «գազ-էլեկտրաէներգիա» գործարքի արդյունքում, իսկ քաղաքացիների վճարումներով էլ կհամալրի բյուջեն։
Խնդիրներ կարող են լինել նաև ռուսական հացահատիկի ներկրման հետ կապված։ Բայց հնարավոր է ռուսական հացահատիկը փոխարինել ուկրաինականով, մանավանդ որ Ուկրաինան պատրաստ է աջակցել Ռուսաստանի պատճառով տուժած երկրներին։
Հայաստանի համար ամենախոցելի ոլորտը անվտանգությունն է։ Այստեղ իրավիճակը կարող էր լինել անելանելի, եթե Ռուսաստանը կարողանար ուղղակիորեն ուժ կիրառել։ Բայց նա չի կարող դա անել: Մոսկվան պետք է Ադրբեջանին նոր ագրեսիա պարտադրի, բայց Նահանգները դա թույլ չեն տա։
Ռուսաստանն այլևս ոչինչ չի որոշում տարածաշրջանում, և դրա ապացույցն է Սոչիի հանդիպումը, որտեղ Մոսկվան զիջեց իր դիրքերը, որտեղ ճանաչվեցին Հայաստանի ինքնիշխանությունն ու տարածքային ամբողջականությունը, որոնք մինչ այդ կասկածի տակ էին դրվում։ Ռուսաստանն այլևս Հայաստանի վրա լատենտ կամ բացահայտ ճնշում գործադրելու հնարավորություն չունի։ Ռուսական հարցն այստեղ փակված է»։
- Արևմտյան կողմնորոշում և անվտանգության վեկտորի փոփոխություն․ Հայաստանը կարո՞ղ է դուրս գալ ՀԱՊԿ-ից
- Քաղաքական նախագիծ. ինչպես Հայաստանը հայտնվեց խոշոր խաղացողների շահերի բախման կիզակետում
- «Հայաստանի ռուսամետ ընդդիմությունը հարվածում է Ռուսաստանի իմիջին»․ կարծիք
Անվտանգության արևմտյան հովանոց
«Հայաստանում վակուումը լրացրել է ԱՄՆ-ը, բայց դա ժամանակավոր է։ Քանի որ իրավիճակը կարող է փոխվել տարբեր պատճառներով, ԱՄՆ-ն ցանկանում է իր ոչ պաշտոնական ազդեցությունը փոխանցել Ֆրանսիային։
Անվտանգության արևմտյան հովանոցը շատ ավելի շահավետ կլինի, քան ռուսականը, որը չափազանց թանկ է նստում երկրի վրա և ենթադրում է Հայաստանի գաղութացում։
Արևմուտքը ճանաչում է Հայաստանի ինքնիշխանությունը, թույլ է տալիս գոյություն ունենալ, բայց փոխարենը ցանկանում է որոշակի աջակցություն ոչ միայն Ռուսաստանի, այլև Իրանի, Թուրքիայի, ենթակառուցվածքների և այլ հարցերում։
Իրանը գազի պաշարներով երկրորդ երկիրն է աշխարհում, և Արևմուտքը նրա հետ համագործակցելու ուղիներ է փնտրելու։ Առնվազն 20 տարի, քանի դեռ Արևմուտքը չի անցել այլընտրանքային էներգետիկ ռեսուրսների, նրան գազ պետք կգա։ Այդ ընթացքում Արևմուտքը կփորձի Իրանը կանխատեսելի դարձնել, ընդ որում՝ ճնշումների միջոցով: Իսկ Իրանը տեղի է տալիս, ինչի հաստատումը Ռուսաստանին բալիստիկ հրթիռներ վաճառելուց հրաժարվելն էր։ Իրանը հրաժարվեց գործարքից նույնիսկ Ռուսաստանի Անվտանգության խորհրդի քարտուղար Նիկոլայ Պատրուշևի՝ Թեհրան կատարած այցից հետո։
ԱՄՆ ռազմավարական հայեցակարգում Հայաստանը European Command [US European Command (EUCOM) — ԱՄՆ զինված ուժերի 11 միասնական մարտական հրամանատարություններից մեկը] կազմում է, որտեղ գլխավոր խաղացողն ու համակարգողը Ֆրանսիան է։ Բայց European Command-ը միատարր չէ։ Այն ունի նաև մերձավորարևելյան ուղղություն, որը ներառում է Ադրբեջանը, Թուրքիան, Վրաստանը։ Եվ Թուրքիան այստեղ ԱՄՆ-ի դաշնակիցն է։
Քանի որ Հայաստանի և Թուրքիայի միջև կա պատմական խնդիր, իսկ Թուրքիան միանշանակ Ադրբեջանի կողմից է, ԱՄՆ-ը Ֆրանսիային է հանձնարարել ստանձնել Հայաստանի հետ կապված ռազմավարական ուղղությունը։ Եվ Ֆրանսիան, որպես EUCOM-ի ղեկավար և ՆԱՏՕ-ի անդամ, ստանձնում է այդ պատասխանատվությունը, որպեսզի եթե ամերիկյան ընտրությունների արդյունքում իրավիճակ փոխվի, Հայաստանի անվտանգության հարցը լուծվի ՆԱՏՕ-ի շրջանակներում։
Անվտանգության այս հովանոցը որոշակի խնդիրներ կլուծի այնքան ժամանակ, քանի դեռ մենք ոտքի չենք կանգնել և մեր պաշտպանական կարողությունները չենք հասցրել այնպիսի մակարդակի, որ կարողանանք ինքնուրույն պայքարել ցանկացած ագրեսիայի դեմ, այդ թվում՝ թուրքական։ Դա միշտ էլ հնարավոր է եղել, Ռուսաստանն է հակազդել իրադարձությունների նման զարգացմանը։
Ցավոք, հիմա էլ Հայաստանի իշխանությունները գործում են անվստահ։ Նրանց վախը հասկանալի է, դա անձնական վախ է Ռուսաստանից, որը նրանց սպառնում է հաշվեհարդարով։ Բայց Արևմուտքի նման աջակցության պայմաններում Հայաստանի իշխանությունները պետք է ավելի համարձակ գործեն։
Նրանք կարող են ԱՄՆ-ին խնդրել օգնել տեղեկատվական և կանխարգելիչ միջոցառումներով՝ իրենց անվտանգությունն ապահովելու համար: Ամեն դեպքում, ինչ պատճառներ էլ, որ լինեն, ի վնաս Հայաստանի քաղաքականություն վարելն անթույլատրելի է»։
Ի՞նչ սպասել Պուտինի այցից
