Պաստառի քաղաքականություն
Անկախության հռչակման օրվանից՝ 1990թ-ից մինչև 2020թ-ը ներառյալ, Վրաստանի բնակիչները 22 անգամ մասնակցել են խորհրդարանական, նախագահական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրություններին։ Եթե նայենք փողոցում փակցված պաստառներին, աչքերի առջև կանցնի երկրի ողջ նորագույն պատմությունը:
![](http://jam-news.net/app/uploads/2017/11/RTR2EFN6-layout-comp.jpg)
Պաստառները քաղաքական հիշողության վերականգնման հիանալի միջոց են: Դա հաստատվում է հազարավոր ցուցահանդեսներով, որոնք անցկացվում են աշխարհի տարբեր երկրներում և նվիրված են քաղաքական պաստառի պատմությանը:
Վրաստանի ազգային գրադարանում վրացական նախընտրական արշավների ավելի քան 200 պաստառ կա: Այդ խունացած տպագիր նյութերով հիանալի կարելի է հետևել երկրի վերջին 30 տարվա զարգացմանը, թե ինչպես են փոխվել քաղաքական կարգախոսները, քաղաքական գործիչներից ինչ է պահանջել հասարակությունը։
Անկախության հռչակման օրից՝ 1990թ-ից մինչև 2017թ-ը ներառյալ, Վրաստանում 21 խորհրդարանական, նախագահական և տեղական ընտրություն է անցկացվել: Եթե նայենք փողոցում փակցված պաստառներին, աչքերիս առջև կանցնի երկրի ողջ նորագույն պատմությունը:
![GIRL HOLDS SHEVARDNADZE PLACARD AT RALLY IN TBILISI.](https://jam-news.net/app/uploads/2017/11/RTR2RHR-layout-comp.jpg)
![People walk past election posters in the centre of Tbilisi](https://jam-news.net/app/uploads/2017/11/RTR2DRXJ-layout-comp.jpg)
![A man reads a newspaper near election posters in Tbilisi](https://jam-news.net/app/uploads/2017/11/RTR38J0I-layout-comp.jpg)
![Woman looks through a bus window in Tbilisi](https://jam-news.net/app/uploads/2017/11/RTX4ZHH-layout-comp.jpg)
![Supporters of Georgia's presidential candidate Levan Gachechiladze attend a rally in Tbilisi](https://jam-news.net/app/uploads/2017/11/RTX59U0-layout-comp.jpg)
![A woman holds portrait of Giorgi Targamdze, leader of Georgia's opposition Christian-Democracy Movement, during pre-election rally in Tbilisi](https://jam-news.net/app/uploads/2017/11/RTX5WVP-layout-comp.jpg)
![A man walks near pre-election posters of the presidential candidates Burjanadze and Margvelashvili in Tbilisi](https://jam-news.net/app/uploads/2017/11/RTX14KPN-layout-comp-1.jpg)
![A man stands next to election posters ahead of the parliamentary elections in Tbilisi](https://jam-news.net/app/uploads/2017/11/RTSR7L5-layout-comp.jpg)
Պաստառները քաղաքական հիշողության վերականգնման հիանալի միջոց են: Դա հաստատվում է հազարավոր ցուցահանդեսներով, որոնք անցկացվում են աշխարհի տարբեր երկրներում և նվիրված են քաղաքական պաստառի պատմությանը:
Վրաստանի ազգային գրադարանում վրացական նախընտրական արշավների ավելի քան 200 պաստառ կա: Այդ խունացած տպագիր նյութերով հիանալի կարելի է հետևել երկրի զարգացման վերջին 27 տարվա քաղաքական կարգախոսների, առաջարկների փոփոխությանն ու քաղաքական գործիչներից հասարակության պահանջների վերափոխմանը։
Այդ պաստառներն արտացոլում են քաղաքական կուսակցությունների խայտաբղետությունը, քաղաքական կազմակերպությունները, որոնք հայտնվում և անհետ կորում են, փոփոխվող խորհրդանիշները, թե ինչ գույներով են ներկված քաղաքական պաստառները, ինչ էսթետիկա էր գերակշռում կուսակցական տարբերանշանների ստեղծման ոլորտում:
Պաստառների վրա կարելի է տեսնել, թե ինչպես է փոխվում քաղաքական գործիչների դեմքի արտահայտությունը. եթե 90-ականներին պաստառներին գերակշռում էին ճնշված դեմքեր, տխրությամբ և հոգատարությամբ լի աչքեր, ապա ավելի ուշ՝ դեմքերն ավելի ժպտերես են, ավելի դրական արտահայտություն ունեն:
Ագիտացիոն պաստառների վրա, որոնք նաև քաղաքական միությունների և թշնամանքի ժամանակագրության արխիվ են, լավ երևում է, որ վրացական քաղաքականությունում ավելի հաճախ առաջացել են իրավիճակի թելադրանքով ստեղծված, քան՝ քաղաքական միավորումներ։ Երեկվա դաշնակիցները հաջորդ օրը թշնամիներ էին դառնում և ընդհակառակը, կարելի է տեսնել, թե ինչպես էին քաղաքական թշնամիները «քաղաքական պակտ» կնքում:
Ոչ հեռավոր անցյալի քաղաքական գործիչների մեծ մասը, որոնց համար հետաքրքիր կարիերա էին կանխատեսում, ընդհանրապես հեռացել են քաղաքականությունից:
![](http://jam-news.net/app/uploads/2017/11/rtr2elipla-1509913944-28.jpg)
Իսկ մյուսներն, ընդհակառակը, չնայած բազում անհաջողություններին, այնուամենայնիվ, մնում են քաղաքական բեմում:
![](http://jam-news.net/app/uploads/2017/11/rtx4zhclay-1509914050-88.jpg)
Մինչև օրս որոշ փողոցներ և շենքերի պատեր շարունակում են քաղաքական պայքարի յուրօրինակ ժամանակացույց մնալ. Վրաստանում միայն հիմա է ամրապնդվում հանրային տարածքը նախընտրական պաստառներից մաքրելու պրակտիկան: Այդ պատճառով որոշ փողոցներում պոկված պաստառները կամ իրար վրա փակցված քաղաքական գործիչների դեմքերն ինքնատիպ արվեստի են վերածվել, իսկ մի շարք լուսակարիչների համար դարձել են նկարելու հիանալի ֆոն։
![SaarchevnoGaremo_06](https://jam-news.net/app/uploads/2017/11/SaarchevnoGaremo_06.jpg)
![06](https://jam-news.net/app/uploads/2017/11/06.jpg)
![Pedestrian walks past wall with election posters in Tbilisi](https://jam-news.net/app/uploads/2017/11/RTR38QJI-layout-comp.jpg)
![A man walks past election posters ahead of the parliamentary elections in Tbilisi](https://jam-news.net/app/uploads/2017/11/RTSR0Z8-layout-comp.jpg)
![WOMAN PASSES TORN DOWN ELECTION POSTERS IN TBLISI.](https://jam-news.net/app/uploads/2017/11/RTR625T-layout-comp.jpg)
![A boy runs under an election poster of Georgia's presidential candidate Gamkrelidze in Tbilisi](https://jam-news.net/app/uploads/2017/11/RTX55T4-layout-comp.jpg)
«Թող փայլատակի իբերների երկինքը», լոբիո ուտելն ու բարեկացությունը
![](http://jam-news.net/app/uploads/2017/11/RTR2X9Z-layout-comp.jpg)
Վրաստանում նախընտրական պաստառը, որպես ագիտացիոն միջոց, հայտնվել է 1990թ-ի սկզբին: Այն ժամանակ երկրում ժամանակակից տպագրական բազա չկար, իսկ պաստառների հեղինակները ստեղծագործելու ժամանակ չունեին:
Անկախ Վրաստանի քաղաքական պաստառի պատմությունը սկսվում է «Կլոր սեղան – Ազատ Վրաստան»-ի պաստառից: Դրա վրա պատկերված է պետական դրոշը ծածանող մի աղջիկ:
![](http://jam-news.net/app/uploads/2017/11/mrgvalimagi-1509910113-6.jpg)
Այդ ոչ որակյալ պաստառը, տպագրված բարակ, փխրուն թղթի վրա, որն ավելի շատ նման է պատճենի, լավ է բնութագրում այն ժամանակահատվածը, որը քաոտիկ էր, ազգային շարժման բարձունքի ժամանակ էր, լի էր հերոսներով:
![](http://jam-news.net/app/uploads/2017/11/pl27-1509910214-68.jpg)
1990-ականների պաստառներում շատ է պաթետիկան՝ ազգային կարգախոսները, մեջբերումները վրացական ստեղծագործություններից, պոեզիան:
Ահա մի օրինակ. «Քվեարկե՛ք Ռուսթավելիի Հասարակության համար, եթե ուզում եք ազատագրվել ստրկությունից: Քվեարկե՛ք Ռուսթավելիի Հասարակության համար, եթե ցանկանում եք խորհրդային համակարգի վերջնական փլուզումը: Քվեարկե՛ք Ռուսթավելիի Հասարակության համար, եթե ցանկանում եք լայն ճանապարհ տաղանդի համար»:
Հետո եկան տարիներ, երբ արդեն պոեզիայի ժամանակ չէր: Նախընտրական պաստառներին հայտնվեցին զինված մարդիկ՝ մուգ ակնոցներով:
«Թշնամուն ևս մեկ անգամ հիշեցնեմ, որ ժողովրդավարությունը լոբիո ուտել չէ», — սա Ջաբա Իոսելիանիի՝ Նաձալադևի շրջանի №9 նախընտրական շտաբի պագամավորության թեկնածուի նախընտրական պաստառի տեքստից մի հատված է:
![](http://jam-news.net/app/uploads/2017/11/1509910282-99.jpg)
Էդուարդ Շևարդնաձեի «Քաղաքացիների միությունը» փորձել է աշխուժություն մտցնել այն ժամանակների երկգույնանի խիստ նախընտրական գունապնակում: «Ուրախացեք» հայտնի երաժշտական տեսանյութի «հետքերով» վրացական ժպտացող ընտանիքի գունավոր պաստառներ են տպվել, որոնք բնակչությանը բարեկեցություն էին խոստանում:
![](http://jam-news.net/app/uploads/2017/11/pl45-1509910466-98.jpg)
«Վրաստանն՝ առանց Շևարդնաձեի», «Միասին իրագործենք վրացական երազանքը»
![](http://jam-news.net/app/uploads/2017/11/RTR38J1F-layout-comp.jpg)
Կարգախոսը, որը հաջողություն բերեց Թբիլիսիի սակրեբուլոյի 35-ամյա նախագահ Միխայիլ Սահակաշվիլիին, հնչում էր այսպես. «Վրաստանն՝ առանց Շևարդնաձեի», «Վրաստանն՝ առանց կոռուպցիայի»:
![](http://jam-news.net/app/uploads/2017/11/saakashvili-1509910557-93.jpg)
Այս խոսքերը դարձան Վրաստանի հետագա քաղաքական կյանքի լեյտմոտիվը. «Չենք կանգնեցնի շինարարությունը», «Վրաստանի միավորում և վսեմացում», «Վրաստանն առանց աղքատության», «Դեռ շատ գործեր կան» և այլն:
Միխայիլ Սահակաշվիլիի թիմը վրացական նախընտրական արվեստում շատ կարմիր գույն բերեց, հակիրճ, հիշվող կարգախոսներ, սոցիալական բնույթի հստակ խոստումներ, որոնք ուղղված էին առանձին սոցիալական խմբերին, ինչպես նաև որակյալ պոլիգրաֆիա: Թեև գրաֆիկական և գեղարվեստական տեսանկյունից նախընտրական պաստառներն առանձնահատուկ օրիգինալությամբ աչքի չէին ընկնում. պաստառների վրա, ավանդույթի համաձայն, պատկերված էր ժպտացող քաղաքական գործիչը, ընտրական համարը և կարգախոսը:
![](http://jam-news.net/app/uploads/2017/11/rtx4zhnlay-1509910783-26.jpg)
Նախընտրական արվեստի առումով շատ բան չի փոխվել նաև «Վրացական երազանքի» իշխանության գալուց հետո: Վառ կարմիր գույնը փոխվել է կապույտով: Պաստառների չափսերն են մեծացել և որակը՝ լավացել: Իսկ կարգախոսները վերադարձել են դեպի հին ազգային սենտիմենտներ՝ «Միասին իրագործենք վրացական երազանքը»:
![](http://jam-news.net/app/uploads/2017/11/rtr38qjala-1509910830-26.jpg)
Այսօր քաղաքական պաստառներից քաղաքական գործիչներն ավելի հստակ խոստումներ են տալիս: «Վրաստանի վսեմացման» փոխարեն նրանք ընտրողներին խոստանում են ավելի բարձր կենսաթոշակներ, ցածր հարկեր, աշխատատեղեր, որակյալլ առողջապահություն: Բանաստեղծություններն ու հայրենասիրական կարգախոսները փոխարինվել են լուրջ դեմքերով և հստակ խնդիրների մասին զրույցներով:
![](http://jam-news.net/app/uploads/2017/11/dasaqmebada-1509911051-33.jpg)
Ընդհանուր առմամբ, վրացական նախընտրական պաստառը արվեստի բավականին ձանձրալի ստեղծագործություն է, որը ծնվում է միօրինակ «սցենարով»՝ ժպտացող քաղաքական գործիչներ կարգախոսի և ընտրական համարի ֆոնին: Նրանք ձգտում են, որքան հնարավոր է, հասարակ լինել, հեշտությամբ հասցնել ընտրողին այն, ինչ պետք է ասել առանց լրացուցիչ խորհրդանիշների և «ավելորդ գունազարդումների»:
Համաշխարհային միտումը նույնպես այդպիսին է. հակիրճ, մի քանի խոսքով արտահայտած գաղափար կամ պրիմիտիվիզմ: Թեև, չգիտես ինչու, արտաքին տեսքի առումով նման պաստառների արևմտյան նմուշները շատ ավելի հետաքրքիր են:
Արդյո՞ք պաստառը կարող է աշխարհ փոխել: Երևի՝ այո, եթե դա Շեփարդ Ֆեյրիի «Հույսն» է կամ Սքոթ Հենսենի «Պրոգրեսը»:
![](http://jam-news.net/app/uploads/2017/11/iso50obama-1509912245-40.jpg)
Շեփարդ Ֆեյրիի պաստառը ժամանակին փայլուն է կատարել սոցիալական պատվերը. Ջորջ Բուշի 8-ամյա կառավարումից հետո ամերիկացիները հուսադրող մի բանի կարիք ունեին:
Այն շատ արագ վիրուսային դարձավ: Շատերը համարում են, որ այդ պաստառը շատերին է դրդել Օբամայի օգտին քվեարկել:
![](http://jam-news.net/app/uploads/2017/11/barackobama-1509912305-66.jpg)
Այդ պաստառը փոխել է նաև ամերիկյան նախընտրական արվեստի պատմությունը: Ֆեյրիի ոճը սկսեցին օգտագործել քաղաքական ակտիվիստներն, օրինակ, ի աջակցություն Ջուլիան Ասանժի: Ասանժի պաստառի վրա Hope («Հույս») բառը փոխարինված է Hero («Հերոս») բառով:
Փաստ է, որ, չնայած այն բանին, որ համացանցի և ժամանակակից տեխնոլոգիաների դար է, տպագիր պաստառները ոգեշնչում են արտիստներին գլուխգործոցներ ստեղծել, և, ըստ մասնագետների, դա դեռ երկար կշարունակվի. համակարգչային մոնիտորներ ցույցերին տանելը բարդ է: Քանի դեռ մարդիկ ունեն քաղաքական հայացքներ, որոնք նրանք պատրաստ են պաշտպանել, տպագիր քաղաքական պաստառները և քաղաքական գաղափարների բացառիկ արտահայտչամիջոցները հիմնարար գործիքներ կմնան: