Ադրբեջանի անցակետը Լաչինի ճանապարհին։ Տեղեկություններ և մեկնաբանություններ Երևանից ու Բաքվից
Անցակետ Լաչինի ճանապարհին
Ադրբեջանի սահմանապահ ծառայությունը հայտարարել է Հայաստանի սահմանին՝ Լաչինի ճանապարհի մուտքի մոտ հսկիչ-անցագրային կետի տեղադրման մասին։ Ադրբեջանի ԱԳՆ-ն հայտարարում է, որ Ղարաբաղում բնակվող հայերի միջանցքով տեղաշարժի համար որևէ խոչընդոտ չի լինի։ Երևանն ու Ստեփանակերտը սա գնահատել են՝ 2020 թվականի նոյեմբերի 10-ի համաձայնագրի պահանջների կոպիտ խախտում։ Ադրբեջանցի փորձագետի խոսքով՝ «աշխարհի յուրաքանչյուր երկիր իրավունք ունի վերահսկել իր սահմանները, և դա չի խախտում եռակողմ հայտարարության պահանջները»։
- Հայոց ցեղասպանության 108-րդ տարելից։ Կհաջողվի՞ կարգավորել հարաբերությունները Թուրքիայի հետ
- «Միջազգային հանրությունից քարտ-բլանշ ստանալու փորձ»․ արձագանք Ալիևի ելույթին
- Հայաստանում նախընտրում են տղա ունենալ․ պատերազմից հետո՝ հատկապես
Տեղեկություններ Երևանից
Հայաստանի ԱԳՆ հայտարարությունը
Հայաստանի ԱԳՆ-ն նշում է, որ ռուսական խաղաղապահ զորախմբի պատասխանատվության գոտում Ադրբեջանի իշխանությունների կողմից անցակետի ստեղծումը վերջնականապես արգելափակում է Լաչինի միջանցքը.
«Ադրբեջանի զինված ուժերի կողմից այսօր իրականացված այս քայլը չի կարելի համարել Ադրբեջանի հերթական սադրանք անգամ․ այն իրապես 2020թ․ նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության հիմնարար դրույթներից մեկի աղաղակող խախտում է՝ միտված Լեռնային Ղարաբաղում էթնիկ զտումներ իրականացնելու և Լեռնային Ղարաբաղն ամբողջությամբ հայաթափելու իր քաղաքականության հետևողական իրագործմանը։
Նախորդ տարվա դեկտեմբերի 12-ից շինծու բնապահպանական պատրվակներով Լաչինի միջանցքի շարունակական ապօրինի արգելափակումը և այսօր արդեն ակնհայտ կեղծ և անհիմն պատրվակներով անցակետի տեղադրումը հենց այս ծրագրված քաղաքականության հետևողական իրականացման հերթական քայլերն են»։
Հայտարարության մեջ ընդգծվում է, որ Ադրբեջանը չի հրաժարվում Լաչինի միջանցքի շրջափակումից՝ չնայած ՄԱԿ-ի միջազգային դատարանի պարտադիր որոշմանը։ 2023 թվականի փետրվարի 22-ին դատարանը Ադրբեջանին պարտավորեցրել է ապահովել անարգել տեղաշարժը միջանցքով։
Հայաստանի արտգործնախարարությունը համարում է, որ Բաքուն միտումնավոր սրում է իրավիճակը տարածաշրջանում՝ հող նախապատրաստելով ուժի լայնածավալ կիրառման համար։ ԱԳՆ-ն զգուշացնում է, որ Ադրբեջանի իշխանություններն իրենց գործողություններով և «հայատյաց ու սպառնալից հռետորաբանությամբ» խաթարում են բանակցային գործընթացը։
Այս կապակցությամբ Հայաստանի իշխանությունները դիմում են միջազգային անվտանգության մանդատով օժտված ՄԱԿ-ի անդամ պետություններին «հստակորեն արձանագրել Ադրբեջանի կողմից տարածաշրջանային անվտանգությունը խարխլող գործողությունները և գործուն քայլեր ձեռնարկել միջազգային բարձրագույն դատական ատյանի վճռի անվերապահ կատարման ուղղությամբ»։
Հայտարարության վերջին պարբերությունում դժգոհություն է արտահայտվում Հայաստանի ռազմավարական դաշնակից Ռուսաստանի դիրքորոշման վերաբերյալ.
«Կոչ ենք անում Ռուսաստանի Դաշնությանն ի վերջո կատարել եռակողմ հայտարարության 6-րդ կետով ստանձնած իրենց պարտավորությունը՝ վերացնելով միջանցքի ապօրինի արգելափակումը և ապահովելով ադրբեջանական ուժերի դուրսբերումը Լաչինի միջանցքի ողջ անվտանգության գոտուց»։
Տեղեկություն Արցախից
Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության պետնախարարի խորհրդական Արտակ Բեգլարյանն իր տելեգրամյան ալիքում գրել է․
«Ադրբեջանը, հերթական անգամ, կոպտորեն խախտելով եռակողմ հայտարարության կետերը և Հայաստանից Արցախ զենք տեղափոխելու մասին չդադարող ապատեղեկատվության տարածման ֆոնին՝ փակել է Արցախի և Հայաստանի սահմանին գտնվող Հակարի գետի կամուրջը, որը գտնվում է ՌԴ խաղաղապահ ուժերի պատասխանատվության գոտում ՝ Լաչինի միջանցքում։
Զենքի տեղափոխման մասին Ադրբեջանի պնդումները բացարձակապես սուտ են, քանի որ նախ՝ նման փոխադրում չի եղել, և երկրորդ՝ եթե ադրբեջանական կողմը լիովին վերահսկում է Շուշիի մերձակայքում փակված ճանապարհով խաղաղապահների և Կարմիր խաչի կողմից իրականացվող բոլոր բեռնափոխադրումները, ապա ինչպե՞ս է հնարավոր նման փոխադրումը։
Փաստորեն, շրջափակման 133-րդ օրը Արցախը հայտնվում է Ալիևի բռնապետական ռեժիմի կրկնակի շրջափակման մեջ՝ Շուշիի և Հակարի գետի կամրջի մոտ։ Ադրբեջանի այս բռնապետական ու հանցավոր պահվածքը պետք է դադարեցվի բոլոր պատասխանատու միջազգային դերակատարների ու կազմակերպությունների կողմից»։
Միջազգային գործընկերների արձագանքը
ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի խոսնակի տեղակալ Վեդանտ Պատելը հայտարարել է.
«ԱՄՆ-ն խորապես մտահոգված է նրանով, որ Ադրբեջանի կողմից Լաչինի միջանցքում անցակետի ստեղծումը խաթարում է խաղաղության գործընթացում վստահություն հաստատելու ջանքերը։ Մենք ևս մեկ անգամ ընդգծում ենք Լաչինի միջանցքով մարդկանց բաց տեղաշարժի, ինչպես նաև բեռների ազատ տեղափոխման անհրաժեշտությունը և կոչ ենք անում կողմերին վերսկսել խաղաղ բանակցություններն ու զերծ մնալ սահմանի երկայնքով սադրանքներից և թշնամական գործողություններից»։
Հայաստանում գտնվող Ֆրանսիայի Սենատի «Հանրապետականներ» խմբակցության ղեկավար Բրունո Ռետայոն Twitter-ի իր միկրոբլոգում իր լուսանկարն է հրապարակել Լաչինի միջանցքի մուտքի մոտ և գրել.
«Ադրբեջանական զորքերը վերահսկողության տակ են վերցրել Հակարի գետի վրա գտնվող կամուրջը, որը պետք է հսկեին ռուսական զորքերը։ Կոչ եմ անում Ֆրանսիային վճռականորեն արձագանքել։ Մենք չենք կարող Հայաստանին միայնակ թողնել։ Մենք պետք է պատրաստ լինենք Հայաստանին տրամադրել անհրաժեշտ միջոցներ՝ իր ինքնիշխան տարածքը պաշտպանելու համար։
Վերադառնալով Ֆրանսիա՝ մենք, առաջին հերթին, պետք է մեր ազդեցությունը գործադրենք թե՛ Ֆրանսիայի նախագահի, թե՛ կառավարության մակարդակով։ Այս անգամ մենք պահանջելու ենք պատժամիջոցների կիրառում, քանի որ չենք հասկանում, թե ինչով է տարբերվում իրավիճակը Ռուսաստանում և Ուկրաինայում, որտեղ պատժամիջոցներ են կիրառվում Ռուսաստանի դեմ, որը ոտնձգություն է կատարել Ուկրաինայի ինքնիշխան տարածքի նկատմամբ, բայց նույն պատժամիջոցները հիմա չեն կիրառվում Ադրբեջանի նկատմամբ»։
Անցակետ Լաչինի ճանապարհին
Մեկնաբանություն Երևանից
Քաղաքական մեկնաբան Նաիրա Հայրումյան.
«Գորիս-Ստեփանակերտ ճանապարհին անցակետի տեղադրումն ուշագրավ է նրանով, որ այն տեղի է ունենում Հայոց ցեղասպանության 108-րդ տարելիցի նախօրեին և Թուրքիայում ընտրություններից 20 օր առաջ, որոնք կարող են լրջորեն փոխել տարածաշրջանային զարգացումների պարադիգմը՝ անկախ նրանից, թե ով կհաղթի ընտրություններում։
Այս համատեքստում պետք է նշել Բաքվի քայլերի շտապողականությունը, որը նույնիսկ չի թաքցնում այն, որ ինքը ժամանակի առումով կաշկանդված է։ Չնայած այս ամենը որպես վաղուց ծրագրված քայլ ներկայացնելու փորձերին՝ ակնհայտ է, որ Բաքուն շտապում է իր դիրքերն ամրապնդել՝ Թուրքիայում ընտրությունների անբարենպաստ ելքի դեպքում։
Կարևոր է նաև նշել սպասվող ուկրաինական հակահարձակման գործոնը, որի համատեքստում կարող է փոխվել Ռուսաստանի դերն ու ազդեցությունը տարածաշրջանում։ Բաքուն Մոսկվայի հետ միասին փորձում է պաշտպանվել նրանից, որ ուկրաինական պարադիգմի փոփոխությանը զուգընթաց Հարավային Կովկասի տարածաշրջանում կմեծանա Արևմուտքի դերը։
Այդ դեպքում նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությունն ամբողջությամբ կկորցնի իր նշանակությունը, և անհրաժեշտ կլինի ձեռք բերել այլ պայմանավորվածություններ՝ այլևս ոչ թե եռակողմ, այլ լեգիտիմ՝ միջազգային մակարդակով։
Կա նաև «տեղական» գործոն՝ անցակետի տեղադրումը Բաքվի անհամոզիչ պատասխանն է Հայաստանի՝ «Զանգեզուրի միջանցքին» արտատարածքային ռեժիմ տրամադրելուց հրաժարվելուն։ Հայ-թուրքական սահմանին գտնվող Մարգարայում մաքսատան, իսկ Տեղ գյուղի մոտ անցակետի կառուցումը վկայում է այն մասին, որ Հայաստանը մտադիր չէ արտատարածքային միջանցք տրամադրել։
Ադրբեջանական պաշտոնական հայտարարությունները վկայում են այն մասին, որ անցակետը ստեղծվել է ռուս խաղաղապահ ուժերի հետ համաձայնությամբ։ Բաքուն դա ընդգծում է՝ կամա թե ակամա առաջացնելով հայկական կողմի դժգոհությունը Ռուսաստանի միջնորդական մենաշնորհից։
Արցախի Անվտանգության խորհուրդը և Հայաստանի ԱԳՆ-ն հայտարարություններ են տարածել, որտեղ Ռուսաստանին կոչ են կատարել իր ստանձնած պարտավորությունները։ Մոսկվայի կողմից միջանցքի ապաշրջափակմանն ուղղված քայլերի բացակայությունը պետք է հանգեցնի հայկական կողմերի հետևյալ քայլին՝ դիմել ՄԱԿ-ին և այլ միջազգային կառույցներին՝ բազմազգ խաղաղապահ զորքեր տեղակայելու պահանջով։
Բաքուն, ամենայն հավանականությամբ, Երևանից այլ արձագանքի է սպասում։ «REAL» կուսակցության նախագահ Իլգար Մամեդովը ասում է հեևյալը․ «Մենք կարող ենք միայն ակնկալել, որ այս իրադարձությունը չի բերի Երևանում իշխանափոխության։ Եթե մոտ ապագայում հեղաշրջում չլինի, ապա շուտով կարող ենք ակնկալել խաղաղության պայմանագրի ստորագրում»։
Արդյոք կլինի՞ հեղաշրջում։ Վերջին մեկ ամսվա ընթացքում վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը բազմիցս հայտարարել է, որ գործում է էսկալացիայից խուսափելու տրամաբանությամբ և պատրաստ է խաղաղության պայմանագիր կնքել։ Որոշ փորձագետներ այս պահվածքը համարում են ժամանակ շահելու միջոց՝ Թուրքիայում տեղի ունենալիք ընտրություններից և Ուկրաինայի հակահարձակման փորձից առաջ։
Կարծում եմ, Փաշինյանը հավատարիմ կմնա այս քաղաքականությանը, որքանով այն հնարավոր կլինի։
Ինչ վերաբերում է Արցախում տիրող իրավիճակին, ապա արդեն 4 ամիս է, ինչ ճանապարհը փակ է քաղաքացիների, առևտրի և մարդասիրական բեռների համար։ Ավտոմոբիլային տրանսպորտով մարդկանց և ապրանքների փոխադրումն իրականացվում է բացառապես ռուս խաղաղապահների և ԿԽՄԿ-ի միջոցով։ Այս առումով անցակետի տեղադրումը ոչինչ չի փոխի։ Լաչինի ճանապարհին «բնապահպանների» ակցիան կկորցնի իր իմաստը, շրջափակումը կարող է «վերացվել», բայց արցախցիները, ամենայն հավանականությամբ, զերծ կմնան միջանցքում գործող արդեն ադրբեջանական անցակետով երթևեկելուց։
Ղարաբաղցիները գիտեն, թե ինչ է նշանակում «անձնագրային ռեժիմը» ռուսական զորքերի «երաշխիքների» ներքո։ Այս ամենում, իհարկե, կա նաև քաղաքական գործոն՝ անցակետի բացումը վերջակետ դրեց նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությանը։
Այսուհետ ո՛չ հայկական, ո՛չ ռուսական կողմը հիմք չունեն այս հայտարարությունը ստատուս քվոյի երաշխիք համարելու։ Տարածաշրջանում կրկին տաբուլա ռազա է, հարցն այն է, թե ով է լինելու նոր ստատուս քվոյի հեղինակը»։
Տեղեկություններ Բաքվից
Ապրիլի 23-ի կեսօրին Ադրբեջանի պետական սահմանային ծառայությունը հայտարարեց Հայաստանի հետ սահմանին՝ Լաչինի ճանապարհի սկզբնամասում սահմանային անցակետի տեղադրման մասին։
«Հայաստանից Ադրբեջանի տարածքում գտնվող հայկական զինված կազմավորումներին կենդանի ուժի, զինամթերքի, ականների, ինչպես նաև այլ զինտեխնիկայի ապօրինի փոխանցումը կանխելու նպատակով, որն իրականացվել է 2020 թվականի նոյեմբերի 10-ի եռակողմ հայտարարության պահանջներին հակասելով, ինչպես նաև ապրիլի 22-ին, ժամը 12:00-ին, Ադրբեջանի հետ սահմանի Լաչին-Ստեփանակերտ ճանապարհի մուտքի մոտ Հայաստանի կողմից միակողմանի սահմանային անցակետի ստեղծմանն ի պատասխան, ԱՀ պետական սահմանապահ ծառայության ստորաբաժանումները մեր երկրի ինքնիշխան տարածքներում՝ Հայաստանի հետ սահմանին՝ Լաչին-Ստեփանակերտ ճանապարհի սկզբնամասում, սահմանային անցակետ են ստեղծել»,- ասված է ծառայության հաղորդագրության մեջ։
Նշվել է, որ այս մասին տեղեկացվել է ռուսական խաղաղապահ առաքելության հրամանատարություննը և Ղարաբաղում գործող ռուս-թուրքական մոնիտորինգի կենտրոնը։
Ադրբեջանի ԱԳՆ հայտարարությունը
Ադրբեջանի ԱԳՆ-ն Լաչինի ճանապարհի մուտքի մոտ անցակետի տեղադրումը բացատրել է «հայկական կողմի Լաչին-Ստեփանակերտ ճանապարհի շարունակական և լայնածավալ օգտագործումը՝ անօրինական նպատակներով»։
«Եռակողմ հայտարարության ստորագրումից երկուսուկես տարի անց ադրբեջանական կողմը մշտապես ուշադրության է հրավիրել Հայաստանի կողմից Լաչինի ճանապարհի լայնածավալ և անօրինական օգտագործման վրա։ Այդպիսի անօրինական գործողություններից են Հայաստանի զինված ուժերի անձնակազմի ռոտացիան, որը շարունակում է մնալ Ադրբեջանի տարածքում, զենքի և զինամթերքի տեղափոխումը, ահաբեկիչների անցկացումը, ինչպես նաև բնական ռեսուրսների և մշակութային արժեքներների ապօրինի արտահանումը»,- նշել են Ադրբեջանի ՆԳՆ-ում։
«Լաչինի ճանապարհով քաղաքացիների, տրանսպորտային միջոցների և ապրանքների տեղաշարժի համար Ադրբեջանի Հանրապետության անվտանգության երաշխիք հանդիսացող այս լրացուցիչ միջոցառման շրջանակներում կստեղծվեն անհրաժեշտ պայմաններ Ղարաբաղի տարածաշրջանում բնակվող հայազգի ներկայացուցիչների՝ այդ անցակետով Հայաստան և Ադրբեջան անցնելու համար։ Վերահսկողության այս մեխանիզմը կիրականացվի ռուսական խաղաղապահ առաքելության հետ համագործակցությամբ»,- հավելել են ԱԳՆ-ում։
Անցակետ Լաչինի ճանապարհին
Մեկնաբանություն Բաքվից
Քաղաքական մեկնաբան Հաջի Նամազովը JAMnews-ի համար մեկնաբանել է Լաչինի ճանապարհի մուտքի մոտ անցակետ տեղադրելու մասին լուրերը։ Նրա խոսքով, եռակողմ համաձայնագրի խախտման մասին խոսք լինել չի կարող.
«2020 թվականի նոյեմբերի 10-ի հայտարարության վեցերորդ կետի համաձայն՝ Ադրբեջանը երաշխավորում է Լաչինի միջանցքի անխափան տեղաշարժը։ Այս միջանցքը սկսվում է երկու երկրների սահմանից։ Ուստի այն մտնելու համար պետք է մտնել Ադրբեջանի տարածք։
Երկիր մուտք գործող և դուրս եկող մարդկանց և տրանսպորտային միջոցների ստուգումը աշխարհի բոլոր երկրների ինքնիշխան իրավունքների մաս է կազմում: Ելնելով այս տրամաբանությունից՝ հիմարություն է Ադրբեջանին մեղադրել սեփական սահմաններին անցակետ տեղադրելու մեջ»։
Քաղաքագետն ուշադրություն հրավիրեց Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմի արդյունքում ստորագրված եռակողմ հայտարարության մեկ այլ հանգամանքի վրա.
«Խոսելով պայմանագրի վեցերորդ կետի մասին, Հայաստանում, չգիտես ինչու, մոռանում են նույն հայտարարության իններորդ կետի մասին, որը վերաբերում է Ադրբեջանի հիմնական մասի և Նախիջևանի միջև անարգել հաղորդակցությանը։
Համաձայնագրի ստորագրումից անցել է երկուսուկես տարի։ Որտե՞ղ է այդ ճանապարհը: Նույնիսկ մի մետր ասֆալտ չի փռվել։ Ո՞վ է վերահսկելու այս ճանապարհը, որտեղո՞վ է այն անցնելու՝ այս և այլ հարցերը ես նույնիսկ չեմ դիտարկում, որտե՞ղ է ինքը՝ ճանապարհը:
Ադրբեջանն առանց որևէ մեկի օգնության կառուցեց այլընտրանքային Լաչինի ճանապարհը, որը շահագործվում է անցած ամառվանից։ Այլ կերպ ասած՝ պարզապես կատարեց պայմանագրով ստանձնած իր պարտավորություններից մեկը։ Իսկ հայերը՝ շարունակելով պնդել, որ արտատարածքային միջանցք չեն տրամադրելու, ոչինչ չեն անում։ Թեեւ համաձայնագիրը պահանջում է ճանապարհի տրամադրում, որը կվերահսկվի ՌԴ անվտանգության դաշնային ծառայության (ФСБ) կողմից, սակայն ճանապարհ, որպես այդպիսին, չկա պարզապես»։
Այն հարցին, թե ինչ կփոխվի Հայաստանի հետ սահմանին անցակետի կառուցմամբ, Հաջի Նամազովը պատասխանեց.
«Այս անցակետը ոչինչ չի փոխի։ Այնտեղ կողք կողքի կանգնած են ռուս խաղաղապահներն ու ադրբեջանցի սահմանապահները։ Ղարաբաղում բնակվողները, հումանիտար պաշարները, Կարմիր խաչի մեքենաները նախկինի պես կանցնեն երկու ուղղություններով։
Հարցն այն է, թե ինչն է այդքան հուզել հայկական կողմին, և ինչո՞ւ հանկարծ սկսեցին խոսել Ստեփանակերտի ապօրինի ռեժիմի ամբողջական շրջափակման մասին։ Բանն այն է, որ այսուհետ Հայաստանից Ղարաբաղ ապօրինի ապրանքների, ինչպես նաև զինվորականների տեղափոխումը գործնականում անհնար է։ Սա է աղմուկի ողջ պատճառը: Խաղաղ բնակիչների համար ոչինչ չի փոխվել»։
Քաղաքագետը նաև կարծիք հայտնեց Լաչինի ճանապարհին ադրբեջանցի ակտիվիստների բողոքի ակցիայի ապագայի մասին, որը շարունակվում է անցյալ տարվա դեկտեմբերի 12-ից.
«Այս ակցիայի մասնակիցների պահանջները չեն կատարվել։ Հանքերի աշխատանքի մոնիթորինգ չի իրականացվել։ Այս պատճառով ակցիան կարող է շարունակվել։
Բայց, մյուս կողմից, այսուհետ Ստեփանակերտի ապօրինի ռեժիմը զրկված է անօրինական կերպով օգտակար հանածոների Հայաստան տեղափոխման հնարավորությունից։ Նման բեռներով մեքենաները պարզապես չեն կարողանա լքել Ադրբեջանի տարածքը։ Անցյալ տարվա դեկտեմբերից հայերի կողմից օգտագործվող բոլոր ճանապարհները տանում էին դեպի Հակարի գետի վրա գտնվող կամուրջը։ Ելնելով այս տրամաբանությունից՝ ակցիան կարող է դադարեցվել։ Իսկ հանքերի մոնիթորինգն արդեն ժամանակի հարց է»։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Անցակետ Լաչինի ճանապարհին
