2018 წლის შვიდი მთავარი მოვლენა აზერბაიჯანში
რიგგარეშე საპრეზიდენტო არჩევნები
საპრეზიდენტო არჩევნები ოქტომბერში უნდა ჩატარებულიყო. მაგრამ თებერვალში პრეზიდენტმა ილჰამ ალიევმა თავის საკონსტიტუციო უფლებით ისარგებლა და აპრილისთვის რიგგარეშე საპრეზიდენტო არჩევნები დანიშნა. ეს გადაწყვეტილება სრული მოულოდნელობა აღმოჩნდა არამხოლოდ ოპოზიციისთვის, არამედ მმართველი პარტიის აბსოლუტური უმრავლესობისთვისაც.
• ვინ არიან აზერბაიჯანის საპრეზიდენტო არჩევნების „უჩინარი პერსონაჟები“
• რა ჯდება საქართველოში არჩევნები?
ანალიტიკოსები ასეთი გადაწყვეტილების სხვადასხვა მიზეზს ასახელებდნენ: აზერბაიჯანული არჩევნების რუსეთის და სომხეთის არჩევნებთან „სინქრონირების“ სურვილს; ყარაბაღის კონფლიქტის მოლაპარაკებებისას კომპრომისებისთვის მზადებას (თუკი ეს საერთოდ იყო, ამის შესახებ ვეღარავინ შეიტყობს, რადგან ამასობაში სომხეთში ხელისუფლება შეიცვალა); ფასების მოსალოდნელ ზრდას და სხვა არაპოპულარულ გადაწყვეტილებებს (საბოლოოდ მხოლოდ საზოგადოებრივი ტრანსპორტის ფასი გაიზარდა); და სხვა მიზეზებს.
როგორც მოსალოდნელი იყო, არჩევნები დასრულდა მოქმედი პრეზიდენტის დამაჯერებელი გამარჯვებით, რომელმაც კიდევ შვიდ წელიწადს უნდა მართოს ქვეყანა.
ოპოზიციამ ბოიკოტი გამოაცხადა, ეუთოს საერთაშორისო დამკვირვებლებმა კი მთელი პროცესი გააკრიტიკეს.
არეულობა განჯაში
აზერბაიჯანის სიდიდით მეორე ქალაქის აღმასრულებელი ხელისუფლების ყოფილი ხელმძღვანელი ელმარ ველიევი და მისი დაცვის წევრი 3 ივლისს ტერორისტული აქტის მსხვერპლი გახდნენ. ორივე ცოცხალი დარჩა, თავდამსხმელი იუნის საფაროვი მაშინვე დააპატიმრეს, მას რელიგიურ ექსტრემიზმში ადანაშაულებდნენ (სასამართლო ჯერ ყოფილა).
თუმცა, ნამდვილი შოკი ერთ კვირაში მოხდა, 10 ივლისს. განჯის ხელმძღვანელი ქალაქში საკმაოდ არაპოპულარული იყო, და მაშინვე წარმოიშვა ალტერნატიული ვერსია, რომ მკვლელობა საყოფაცხოვრებო მიზეზით მოხდა.
ერთ კვირაში განჯელების ჯგუფი ცენტრალურ მოედანზე იმ გადაწყვეტილებით გავიდა, რომ საფაროვის გათავისუფლება მოეთხოვა. პოლიციამ, როგორც ყოველთვის, სტიქიური მიტინგის დაშლა დაიწყო, მაგრამ ამ არეულობაში პოლიციის ორი ოფიცერი სასიკვდილოდ დაიჭრა.
ძირითადი ვერსია რელიგიური ექსტრემიზმი და ისლამის ორ სხვადასხვა მიმდინარეობას შორის ბრძოლა იყო. პრეზიდენტმა ილჰამ ალიევმა განაცხადა, რომ ამ ქმედებებს რელიგიასთან საერთო არაფერი აქვს, და რომ მოვლენები, აზერბაიჯანში სიტუაციის დესტაბილიზაციის მიზნით, გარედან იმართებოდა. 10 ივლისის შემდეგ სამართალდამცავებმა რამდენიმე ანტიტერორისტული ოპერაცია ჩაატარეს, რა დროსაც რამდენიმე ადამიანი დაიღუპა, ათზე მეტი კი დააპატიმრეს. შემოწმებები და გამოძიება გრძელდება.
ის, თუ რა მოხდა სინამდვილეში განჯაში, ამის მხოლოდ მიხვედრა შეიძლება.
ავარია მინგეჩაურის თბოელექტროსადგურზე
4 ივნისს აზერბაიჯანის უმეტესი ნაწილი ჩაბნელდა. ქვეყნის უმსხვილეს ელექტროსადგურზე ავარია მოხდა, სათადარიგო წყაროებმა გაზრდილ დატვირთვას ვერ გაუძლო და ასევე გამოირთო. ენერგეტიკული კოლაფსი შუალედებით თითქმის სამ დღეს გაგრძელდა, რამდენჯერმე მეტროპოლიტენის გვირაბებში ვაგონები გაიჭედა. მოსახლეობამ ისწავლა უცხოური სიტყვა „ბლეკაუტი“.
• ბლეკაუტი აზერბაიჯანში: როგორ მოხდა, ვისი ბრალია და როგორ დაისჯებიან დამნაშავეები?
• ენერგეტიკული აპოკალიფსი აზერბაიჯანში – ფოტოები, ისტორიები და კომენტარები
დასახელდა კატასტროფის გამომწვევი მიზეზის სხვადსხვა ვერსია. მთავრობის საგანგებო სხდომაზე პრეზიდენტმა ჩინოვნიკები გულგრილობაში დაადანაშაულა, რამდენიმე ხანში ელექტროენერგიის მომწოდებელი საწარმოს „აზერნერჟის“ ხელმძღვანელი თანამდებობიდან გაათავისუფლეს.
იყო კონსპირაციული ჰიპოთეზებიც – ავარია თითქმის დაემთხვა განჯის არეულობას, რამაც „აზერბაიჯანში სიტუაციის დესტაბილიზაციის მიზნით“, უცხოური შეთქმულების ვერსიის მიზეზი გააჩინა.
მინგეჩაურის თბოელექტროსადგურის მუშაობა აქამდე არ განახლებულა. აზერბაიჯანის ენერგეტიკის მინისტრმა ფარვიზ შაჰაბაზოვმა, 13 დეკემბერს „ტვ რეალის“ ერთ-ერში განაცხადა, რომ „მიმდინარეობს სადიგნოსტიკო სამუშაოები“.
„მთავარი პოლიტპატიმრის“ გათავისუფლება
ოპოზიციური პარტიის „რესპუბლიკური ალტერნატივა“-ს თავმჯდომარეს ილგარ მამედოვს „აზერბაიჯანის მთავარი პოლიტპატიმარი“ უწოდეს. ევროპის ადამიანის უფლებათა სასამართლო, მრავალი საერთაშორისო უფლებადამცავი ორგანიზაცია მის გათავისუფლებას მოითხოვდა.
მამედოვი 13 აგვისტოს მას შემდეგ გაათავისუფლეს, რაც მან მასობრივი არეულობის ორგანიზებისთვის შვიდწლიანი პატიმრობიდან ხუთი წელიწადი მოიხადა. ის „ვადამდე და პირობით“, ქვეყნის დატოვების უფლების გარეშე, და პოლიციაში თვეში ერთხელ რეგისტრაციის გავლის პირობით გაათავისუფლეს.
საეჭვოა, რომ ილგარ მამედოვის გათავისუფლებამ აზერბაიჯანში პოლიტიკური პალიტრა შეცვალოს. მაგრამ „რესპუბლიკური ალტერნატივა“, რომელიც ამასობაში მოძრაობიდან პარტიად იქცა, მომავალ 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნებში სერიოზულად ჩარევას დარეგისტრირების გარეშეც შეძლებს.
საზოგადოებრივი ტრანსპორტით მგზავრობის ფასის გაზრდა
აგვისტოს დასაწაყისში საზოგადოებრივი ტრანსპორტით მგზავრობის ფასმა ერთნახევარჯერ მოიმატა. ტრადიციულად, ამის შესახებ შუაღამეს გამოცხადდა, და დილით მგზავრებს უკვე სიურპრიზი ელოდათ. ხელისუფლებამ ეს გადაწყვეტილება სატრანსპორტო პარკის განახლების და მგზავრების მომსახურების დონის გაუმჯობესების სურვილით ახსნა. ახალი ავტობუსები რამდენიმე თვის შემდეგ მართლაც გამოჩნდა, თუმცა სერიოზულ გაუმჯობესებაზე ლაპარაკიც ზედმეტია.
ხალხმა მოსალოდნელი რეაქცია გამოხატა: პირველ კვირას საპროტესტო აქციებისა და საზოგადოებრივი ტრანსპორტის ბოიკოტირებისკენ მოწოდებები გაისმოდა, მაგრამ შემდეგ როგორღაც ყველა შეეგუა. ვიზუალურად მგზავრების ნაკადი არ შემცირებულა, შემოსავლების ზრდის შესახებ ფინანსური ანგარიშები კი ჯერ არ გამოქვეყნებულა.
შეთანხმება კასპიის სტატუსის შესახებ
12 აგვისტოს კასპიის ხუთმა სახელმწიფომ ყაზახეთის ქალაქ აკტაუში ხელი მოაწერა კონვენციას, რომელსაც ექსპერტებმა „კასპიის კონსტიტუცია“ უწოდეს. ენერგორესურსებით მდიდარი მსოფლიოს უდიდესი ზღვის ფსკერის გაყოფასთან დაკავშირებული 20-წლიანი დავები დასრულდა.
კონვენციის თანახმად, კასპია გამოცხადებულია არა ზღვად, არამედ განსაკუთრებულ წყალსაცავად, რომლის ზედაპირიც საერთო სარგებლობაში რჩება, ფსკერი და წიაღისეული კი, ქვეყნებს შორის მოლაპარაკების მიხედვით, ხუთ მონაკვეთად დაიყო. ასევე ქვეყნები ერთობლივად ათანხმებენ საზღვაო მოძრაობის, თევზაობის, სამეცნიერო კვლევებისა და მაგისტრალური მილების გაყვანის წესებს.
ამრიგად, მოიხსნა უკანასკნელი დაბრკოლება მასშტაბური პროექტის ტრანსადრიატიკის მილსადენის რეალიზაციის გზაზე, რომელიც 2020 წელს ევროპის კავშირის ქვეყნებში, რუსეთის შემოვლით, აზერბაიჯანული ბუნებრივი აირის (შემდგომში კი, შესაძლოა, თურქმენულისაც) ექსპორტის დაწყების საშუალებას იძლევა.
კონვენციის თანახმად, კასპიის წყლებში არკასპიისპირა ქვეყნების სამხედრო გემების შესვლა დაუშვებელია. ექსპერტებს მიაჩნიათ, რომ ამ პუნქტით მოგებული დარჩა რუსეთი, რომელსაც კასპიაში ყველა მძლავრი ფლოტი ჰყავს.
ზამირა გაჯიევას საქმე
აზერბაიჯანის საერთაშორისო ბანკის ყოფილი დირექტორის, ჯაჰანგირ გაჯიევის ცოლის ზამირა გაჯიევას დაპატიმრება მსოფლიო თითქმის ყველა მსხვილი მედიის პირველ გვერდებზე მოხვდა.
აზერბაიჯანის მოქალაქე, 55 წლის ქალი გახდა პირველი უცხოელი, რომლის მიმართაც დიდ ბრიტანეთის ხელისუფლებამ გამოიყენა „ დადგენილება გაურკვეველი წარმოშობის სახსრების შესახებ“ (Unexplained Wealth Orders).
გაჯიევამ ბრიტანეთის დანაშაულთან ბრძოლის ეროვნული სააგენტოს ყურადღება ძვირად ღირებული ცხოვრების წესით მიიპყრო. მხოლოდ ერთ სავაჭრო ცენტრ Harrods-ში მან 16 მილიონი დახარჯა, ასევე 20 მილიონის ღირებულების უძრავი ქონება შეიძინა.
დაპატიმრებას წინ უძღოდა მოსმენა ლონდონის უზენაეს სასამართლოში, სადაც გაჯიევამ თავისი კაპიტალის წარმოშობის განმარტება ვერ შეძლო. ამჟამად ზამირა გაჯიევა სასამართლომდე თავდებით არის გათავისუფლებული, და აზერბაიჯანის ხელისუფლება მისი ბაქოშიექსტრადიციის მიღწევას ცდილობს.
