ახალ კონსტიტუციაზე მუშაობა გადამწყვეტ ფაზაში შედის. ვენეციის კომისია ბოლო შანსია
არასამთავრობო ორგანიზაციები ფიქრობენ, რომ თუ პარლამენტი კონსტიტუციის დღევანდელ პროექტს დაამტკიცებს, ქვეყანაში სერიოზული საფრთხე დაემუქრება პოლიტიკურ პლურალიზმს.
ოთხმა გავლენიანმა არასამთავრობო ორგანიზაციამ თავიანთი შენიშვნებით ვენეციის კომისიას [ევროპის საბჭოს დამოუკიდებელი საკონსულტაციო ორგანო კონსტიტუციურ საკითხებზე] მიმართა. სამოქალაქო სექტორის წარმომადგენლები მიიჩნევენ, რომ ვენეციის კომისია ერთ-ერთი ბოლო შანსია საკონსტიტუციო პროექტში ცვლილებების შესატანად.
თითქმის ხუთი თვეა, სპეციალური საკონსტიტუციო კომისია, რომელშიც ხელისუფლებასთან და ოპოზიციასთან ერთად, არასამთავრობო სექტორის წარმომადგენლებიც არიან, კონსტიტუციაში შესატან ცვლილებათა პროექტზე მუშაობს. კომისიის მუშაობა საკმაოდ ხმაურიანი გამოდგა – ის ბევრმა წევრმა დატოვა, რადგან ხელისუფლების მიერ შემოთავაზებულ პროექტის საბოლოო ვარიანტს არ ეთანხმებოდნენ. ამჟამად პროცესი დასკვნით ფაზაში შედის – საერთო სახალხო განხილვების შემდეგ იგი პარლამენტმა უნდა დაამტკიცოს.
თუმცა, მანამდე საქართველოში ვენეციის კომისიის დასკვნას ელოდებიან.
როგორც პარლამენტის თავმჯდომარე ირაკლი კობახიძე ამბობს, საკონსტიტუციო კომისია სრულად გაითვალისწინებს ვენეციის კომისიის ყველა რეკომენდაციას. შესაბამისად, არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლები მიიჩნევენ, რომ ვენეციის კომისიის პოზიცია, შესაძლოა, ყველაზე ეფექტური მექანიზმი იყოს კონსტიტუციის პროექტში არსებული პრობლემური ჩანაწერების გამოსასწორებლად.
ვენეციის კომისიისთვის გაგზავნილი დოკუმენტი ოთხმა ორგანიზაციამ: სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოებამ, ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციამ, საერთაშორისო გამჭვირვალობა – საქართველომ და ფონდმა ღია საზოგადოება საქართველომ მოამზადა. დოკუმენტში საკონსტიტუციო პროექტის პოზიტიურ საკითხებთან ერთად 4 პრობლემურ თემაზეა გამახვილებული ყურადღება. ესენია: ცვლილებები საარჩევნო სისტემაში, ჩანაწერი ქორწინების შესახებ, პრეზიდენტის არაპირდაპირი არჩევის წესი და საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის მიმართვის წესის ცვლილება.
ცვლილებები საარჩევნო სისტემაში
კონსტიტუციის პროექტის მიხედვით, უქმდება საარჩევნო ბლოკების სისტემა და არ იცვლება პარლამენტში პარტიების მოსახვედრად დაწესებული 5-პროცენტიანი ბარიერი. ხოლო იმ შემთხვევაში, თუ რომელიმე პარტია ვერ გადალახავს ბარიერს და დარჩება გაუნაწილებელი მანდატები, ყველა მანდატს ბონუსის სახით მიიღებს პირველ ადგილზე გასული პარტია. რაც მას უპირატეს მდგომარეობაში ჩააყენებს, საფრთხეს შეუქმნის პოლიტიკურ პლურალიზმს და ხელს შეუწყობს ძალაუფლების კონცენტრაციას ერთი პარტიის ხელში.
“საარჩევნო სისტემის ეს ასპექტი უსამართლოა და მნიშვნელოვნად აკნინებს მაჟორიტარული სისტემის გაუქმებით მიღებულ პოზიტიურ შედეგს. ამასთან, საარჩევნო ბლოკების გაუქმება 5%-იანი ბარიერის შენარჩუნების პირობებში აჩენს რისკებს, რომ არჩევნების შედეგად მაღალი იყოს გაუნაწილებელი მანდატების რაოდენობა”, – აღნიშნულია დოკუმენტში.
ჩანაწერი ქორწინების შესახებ
კონსტიტუციის ახალ პროექტში არსებობს ჩანაწერი, რომლიც მიხედვით, ქორწინება განისაზღვრება როგორც “ქალისა და მამაკაცის კავშირი”.
არასამთავრო ორგანიზაციების წარმომადგენელთა აზრით, ეს ჩანაწერი პრობლემურია, რადგან ხელს შეუწყობს ჰომოფობიური განწყობების, სიძულვილით მოტივირებული დანაშაულის ზრდასა და ლგბტ ჯგუფებისათვის გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვას.
ეს ჩანაწერი “ჰომოფობიურ და პოპულისტურ კონოტაციას ატარებს”, – ფიქრობენ სამოქალაქო სექტორის წარმომადგენლები, მათი აზრით, ის უკან გადადგმული ნაბიჯი იქნება საქართველოში ლგბტ ადამიანების უფლებების დაცვის მხრივ.
“ქორწინების თანაწორობის თეორიული შესაძლებლობის აკრძალვა პრობლემურია იმის ფონზე, რომ ქართული კანონმდებლობა არ ითვალისწინებს ერთი და იმავე სქესის წყვილებისათვის სამოქალაქო პარტნიორობას. ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრაქტიკის შესაბამისად, საქართველომ უნდა უზრუნველყოს ერთი და იმავე სქესის წყვილთა სამართლებრივი აღიარება და საპირისპირო სქესის წყვილთა მსგავსი უფლებებით უზრუნველყოფა”, – აღნიშნულია დოკუმენტში.
პრეზიდენტის არჩევა არაპირდაპირი წესით
საკონსტიტუციო პროექტით, პრეზიდენტი არა ხალხმა, არამედ საარჩევნო კოლეგიამ უნდა აირჩიოს, რომელიც საქართველოს პარლამენტის, ადგილობრივი ხელისუფლების და ავტონომიური რესპუბლიკების უმაღლესი საბჭოების წარმომადგენლებისგან დაკომპლექტდება.
არასამთავრობოები მიიჩნევენ, რომ პრეზიდენტის დამოუკიდებლობა უზრუნველყოფილი უნდა იყოს პირდაპირი არჩევნებით, რაც უფრო მეტ მნიშვნელობას შესძენს მის როლს სახელმწიფოს მართვისას. კონსტიტუციით, პრეზიდენტს აქვს უფლება დაადოს ვეტო საკანონმდებლო აქტებს, დანიშნოს მოსამართლეები, დაითხოვოს პარლამენტი და შეარჩიოს კანდიდატები საჯარო უწყებებში წარსადგენად, ამდენად ის თუ რა ლეგიტიმაცია და გავლენა ექნება მას, მნიშვნელოვანია.
საკონსტიტუციო სასამართლოში გასაჩივრება
საკონსტიტუციო პროექტის მიხედვით, საარჩევნო წლის განმავლობაში აკრძალულია საკონსტიტუციო სასამართლოში იმ საკანონმდებლო ნორმების ანტიკონსტიტუციურად ცნობის მოთხონა, რაც ეხება არჩევნებს და თუკი ის მიღებულია არჩევნებამდე ერთი წლით ადრე. პროექტით ასევე აკრძალულია წინასაარჩევნო პერიოდში იმ ნორმატიული აქტების ანტიკონსტიტუციორად ცნობის მოთხოვნა, რაც გავლენას ახდენს საარჩევნო პროცესზე.
არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენელთა აზრით, საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის მიმართვა ძალიან მნიშვნელოვანი უფლებაა და მისი შეზღუდვა ნებისმიერ დროს დაუშვებელია. “გაუგებარია, რატომ გახდა ეს აკრძალვა საჭირო და რა რისკების აცილება სურთ კანონპროექტის ავტორებს?” – აცხადებენ არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლები ვენეციის კომისიისთვის მიწერილ წერილში.
