აზერბაიჯანის სამხრეთ ნაწილში, პლაჟები გენდერული ნიშნით დაყვეს
65 წლის მაჰლუგა თაკარა მზის ქვეშ საკუთარ ნაკვეთში დგას და პომიდვრის მოსავალს იღებს. შუბლიდან ოფლს იწმენდს და აცხადებს, კარგია, რომ მალე ქალიშვილთან და რძალთან ერთად ზღვაზე წავალ, ზღვის სანაპიროზე სამი-ოთხ საათს გავატარებ – ვიბანავებ, გავგრილდები, ზურგის ტკივილიც გამივლის და ჩემი ქალიშვილი და რძალიც მადლიერებით განიმსჭვალებიან ჩემ მიმართო. და უმალვე ამატებს: « საბანაოდ აი, იქ, ქალების პლაჟზე დავდივართ».
რამდენიმე წლის წინ ლენქორანში [აზერბაიჯანის სამხრეთ ნაწილში მდებარე რეგიონში – რედ.] გაიხსნა პლაჟი, რომელიც მხოლოდ ქალებისთვისაა განკუთვნილი. „გახსნაში“ იგულისხმება ის, რომ სანაპირო ზოლის ზოგიერთ მონაკვეთზე ლელქაშით, ან შავი ცელოფნით ერთგვარი ტიხრები აღმართეს. ამ თავისებური ძგიდეების სიმაღლე ორ მეტრს აღწევს. ჯებირის ერთ მხარეს მამაკაცები ბანაობენ, მეორე მხარეს კი – ქალები. ჯებირები ღრმად არ იჭრება ზღვაში, ტიხრები მხოლოდ სანაპიროზეა აღმართული.
აზერბაიჯანში ე.წ. „ქალების პლაჟები“ მხოლოდ ლენქორანის ტერიტორიაზე არსებობს. ადგილობრივები ამბობენ, რომ ყოველ ზაფხულს ამ ზონებს ასობით ქალი სტუმრობს, ისინი აქ მეზობელი ასთარას, მასალლის, ლერიქისა და იარდიმლის რაიონებიდან ჩამოდიან.
საკითხის ისტორია
შესაძლოა, ზოგიერთ უცხოელს უცნაურად მოეჩვენოს, მაგრამ აზერბაიჯანული საზოგადოების პატრიარქალური უმრავლესობის აზრით, პლაჟი მხოლოდ მამაკაცებისთვის განკუთვნილ გასართობს წარმოადგენს. აქაურ ქალებს მეტისმეტი მოკრძალებულობა ახასიათებთ იმისთვის, რომ საცურაო კოსტიუმი ჩაიცვან და ასეთი „სამარცხვინო იერით“ წარსდგნენ საჯარო სივრცეში. და თუკი მრავალეროვან და „განვითარებულ“ ბაქოში ბიკინიში გამოწყობილი გოგონები ჩვეულებრივ მოვლენად ითვლება, რეგიონებში ასეთ სანახაობას ვერსად შეხვდებით.
«ქალიც ადამიანია და მასაც სჭირდება გაგრილება»
ლენქორანში რამდენიმე პლაჟია ქალებისათვის. ასეთი საცურაო ზონა სოფელ აშაღი ნუვედიშიც მდებარეობს. ძველი 06-ის [„ჟიგულის“ მარკის ავტომობილების ერთ-ერთი მოდელის, რომელიც პირველად 1976 წელს გამოუშვეს – რედ.] მძღოლს ვეუბნებით, რომ „ქალების პლაჟზე“ ვაპირებთ გასვლას. მისი თქმით «ქალიც ადამიანია და მასაც სჭირდება გაგრილება», აცხადებს ის და პათეტიკურ მადლობასა და ლოცვა-კურთხევას არ იშურებს იმ ადამიანების მიმართ, რომლებმაც სანაპირო ზოლზე პლაჟები გახსნეს. ამას გარდა, იგი აღნიშნავს, რომ კვირაში ერთხელ თავისი მეუღლეც მოჰყავს ზღვაზე, თავად კი ჯებირის მეორე მხარეს ბანაობს.
ტაქსი რკინიგზის ლიანდაგთან ჩერდება. რელსების ერთ მხარეს 2-3 სართულიანი სახლები დგას, მეორე მხარეს კი ზღვა მოჩანს. ძვირადრირებული მანქანებიდან, გაცვეთილი „ჟიგულიებიდან“ და ძველი ავტობუსებიდან ქალები, მამაკაცები და ბავშვები გადმოდიან, სიხარულის გამომხატველი სახეებით კვეთენ რელსებს და ზღვისკენ მიეშურებიან.
მამაკაცები მარცხნივ, ქალები კი – მარჯვნივ
პლაჟის შესასვლელის გადაკვეთის შემდეგ მამაკაცები მარჯვნივ უხვევენ, ქალები კი მარცხნივ მიემართებიან. ქალები საკმაოდ თავისუფლად ისვენებენ მათთვის გამოყოფილ უბანზე ზოგი თავის ზეწრებსა და ხალიჩებს ქვიშაზე აფენს, სხვები კი ტანსაცმლით შედიან წყალში.
ქალების პლაჟზე მოსული ადამიანების უმრავლესობა ტანსაცმლით ბანაობს. საცურაო კოსტიუმებში გამოწყობილი ქალების რაოდენობა ძალიან მცირეა. ამის მიზეზებზე 70 წლის ბებია ნაზლი გვესაუბრება: «მერე რა, რომ აქ მხოლოდ ქალები არიან! ქალი მოშიშვლებული ტან-ფეხით არ უნდა დადიოდეს».
ლატიფა ბაბაევა პლაჟზე თავისი სამი გათხოვილ ქალიშვილთან ერთად მოვიდა. მასთან საუბრისას უფროს ქალიშვილს მობილურ ტელეფონზე დაურეკეს. “აქაც არ გვასვენებენ”, – უკმაყოფილოდ აცხადებს ქალი.
ლატიფა ამბობს, რომ ადრე ლენქორანში მსგავსი პლაჟები არ არსებობდა. არსებობდა ერთი საერთო საცურაო ზონა, რომელიც გენდერული ნიშნით არ იყოფოდა. „თუმცა, მაშინ ადგილობრივი ქალები ზღვაზე საბანაოდ საერთოდ არ დადიოდნენ. ერთეული გამონაკლისების გარდა, რომლებიც ტანსაცმლით ბანაობდნენ ხოლმე. პლაჟებზე ძირითადად ჩამოსულები და ადგილობრივი რუსები ბანაობდნენ. მას შემდეგ, რაც აზერბაიჯან-ირანის საზღვარი გაიხსნა, ჩვენმა თანამემამულეებმა იმ ქვეყანაში დაიწყეს მოგზაურობა. იქ მრავლადაა ასეთი პლაჟები და ჩვენებმაც გადაწყვიტეს, მსგავსი სანაპირო ზონები აქაც გარხსნათ.
«რატომ უნდა უყურებდეს უცხო მამაკაცი ჩემს სხეულს?»
მანსურა მამედოვა, რომელსაც ტანსაცმელი აცვია და ისე ირუჯება, ამბობს, რომ ძალიან მოსწონს ქალების პლაჟი: «და ცუდი რა არის ამაში? მშვიდად ისვენებ შენთვის. რატომ უნდა უყურებდეს უცხო მამაკაცი ჩემს სხეულს? ან მე რატომ უნდა ვუყურებდე უცხო კაცის შიშველ სხეულს? სწორედ ამიტომ ძალიან მოსახერხებელია აქ ბანაობა».
პლაჟზე მხოლოდ ქალებისათვის გამიზნული საინფორმაციო დაფებია დამონტაჟებული. აქ შეხვდებით რამდენიმე დაფას წარწერით: «ქალბატონებო,ნუ დაანაგვიანებთ».
ზოგჯერ ზღვაში მამაკაცები ჩნდებიან ხოლმე. ასეთ დროს სანაპიროზე მყოფი ქალები, რომლებსაც ფეხები სილაში აქვთ ჩამარხული, დაუპატიჟებელ სტუმრებს ხმამაღლა კიცხავენ ხოლმე.
არიფა მამედოვა ამბობს, რომ აქ სოფლიდან ჩამოდის ხოლმე. «რა აზრი აქვს იმას, რომ ლენქორანში სანაპირო ზოლი გვაქვს? ძალიან ბევრი აქაური ქალი ერთხელაც არ შესულა ზღვაში. შესაძლოა უნდოდეთ კიდეც ბანაობა, მაგრამ ქმრები ნებას არ რთავენ». არიფა კიცხავს იმ ქალებს, რომლებიც ზღვაში მამაკაცებთან ერთად ბანაობენ – როგორც ბაქოში, ისე ლექნქორანში. «გასაგებია, რომ უკვე დიდი ხანია, რაც ბაქოელი ხალხი გაირყვნა, მაგრამ რატომ არ უნდა იქნას გათვალისწინებული ჩვენს ქალების ღირებულებები? ჩემი აზრით, ყველა ქალი აი, ასეთ პლაჟებზე უნდა ბანაობდეს».
«კაცების ნება რომ იყოს, მთელ სანაპიროს ჩახერგავდნენ»
საშუალო ასაკის კეპიანი ქალი არიფას არ ეთანხმება მას: «მნიშვნელობა არ აქვს იმას, რომ მე პირადად ქალების პლაჟზე ვბანაობ. ნორმალური დამოკიდებულება მაქვს იმ ქალების მიმართ, რომლებიც მამაკაცებთან ერთად ბანაობენ. სინამდვილეში ეს დისკრიმინაციაა. სანაპირო ხაზი გაყვეს. კაცების ნება რომ იყოს, მთელ სანაპიროს ჩახერგავდნენ. აქ რელიგიური ხალხი ცხოვრობს და ამიტომ ქალები, ძირითადად, საკუთარ მეუღლეებს ემორჩილებიან. მამაკაცები კი ძალიან ხშირად სარგებლობენ ამით და ასეთი პლაჟების გახსნას ცდილობენ ხოლმე».
ახალგაზრდა კაცი, რომელიც სანაპირო ზონაში შესვლის გადასახადს (1 მანათს) კრეფს, უხალისად გვიამბობს ქალების პლაჟის ისტორიას: «უკვე ხუთი წელია, რაც ლენქორანში ასეთი პლაჟები არსებობს. ასეთი სანაპირო ზონები იმ მამაკაცებმა შექმნეს, რომლებსაც ძალიან უყვართ საკუთარი ცოლები, მაგრამ არ სურთ, რომ მათი მეუღლეები საერთო პლაჟებზე დადიოდნენ».
რაც არ უნდა იყოს, ამ რამდენიმე საათის მანძილზე, ქალები ერთმანეთს ელაპარაკებიან, მხიარულობენ და ფეხებს ქვიშაში იმარხავენ. მათი ხმა მტელ სანაპიროზე ისმის და ზღვის ტალღებს უერთდება.
