ყარაბაღი: რუსი და თურქი სამშვიდობოები, აზერბაიჯანელი და სომეხი სამხედროები - ვინ რა პოზიციებზეა

21 ნოემბრის მდგომარეობით, რუსმა სამშვიდობო ძალებმა მთიან ყარაბაღში განთავსება დაასრულეს. თურქი სამხედროები რეგიონში უახლოეს დღეებში გამოჩნდებიან. აზერბაიჯანს უკვე დაუბრუნდა აღდამის რაიონი, იქ უკვე შევიდა არმია. შემდეგი ქალბაჯარისა და ლაჩინის რაიონებია. დევნილები ბრუნდებიან ხანქენდიში (სტეპანაკერტში).

ყარაბაღის მეორე ომი 2020 წლის 27 სექტემბერს დაიწყო და 45 დღის შემდეგ, 10 ნოემბერს, სომხეთის, აზერბაიჯანისა და რუსეთის მიერ ერთობლივ სამშვიდობო შეთანხმებაზე ხელმოწერით დასრულდა. იმავე დღეს, რეგიონში შესვლა დაიწყეს რუსმა სამშვიდობოებმა. 

მოკლედ იმ ყველაფრის შესახებ, რაც ყარაბაღის მეორე ომის დასრულებიდან 12 დღის განმავლობაში მოხდა.

ზონა რუსი სამშვიდობოების ზედამხედველობის ქვეშ

20 ნოემბერს, რუსმა სამშვიდობო კონტინგენტმა მთიან ყარაბაღში განთავსება დაასრულა. რუსეთის თავდაცვის მინისტრის, სერგეი შოიგუს ცნობით, ეს ძირითადად მე-15 მოტომსროლელი ბრიგადის ცალკეული შენაერთებია. საერთო ჯამში, მთიან ყარაბაღში დისლოცირებულია 1 960 სამხედრო და 552 ერთეული სამხედრო ტექნიკა. 

ლაჩინის დერეფანს, რომელიც სომხეთს ხანქენდისთან (სტეპანაკერტთან) აკავშირებს და მთიანი ყარაბაღის ტერიტორიის იმ ნაწილს, რომელიც სომხეთის მხარეს დარჩა, სრულად აკონტროლებენ რუსი სამშვიდობო ქვედანაყოფები. 

აქ 23 სადამკვირვებლო პუნქტი შეიქმნა. 

სამშვიდობოები ხანქენდიში (სტეპანაკერტში) სომხური მოსახლეობის უსაფრთხო დაბრუნებას უზრუნველყოფენ, რომლებმაც კონფლიქტის ზონა საომარი მოქმედებების დღეებში დატოვეს. სულ, ამ პუბლიკაციის გამოქვეყნების მომენტისთვის, საკუთარ საცხოვრებელს 4 436 ადამიანი დაუბრუნდა.

განაღმეს ლაჩინის დერეფანი და სტეპანაკერტამდე გზის 28-კილომეტრიანი მონაკვეთი, რომელზეც გახსნილია სამოქალაქო ტრანსპორტის გადაადგილება. 

წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტის ზედამხედველობის ქვეშ მიმდინარეობს დაღუპული სამხედრო მოსამსახურეების ცხედრების გაცვლის პროცესი. 

ამ დროისთვის, ორივე მხარეს გადაეცა, დაახლოებით, 400 დაღუპული ჯარისკაცისა და ოფიცრის ცხედარი. 

თურქი სამხედრო მოსამსახურეები ყარაბაღში ჩასასვლელად ემზადებიან

უახლოეს დღეებში, აზერბაიჯანში უნდა ჩავიდნენ თურქი სამხედრო მოსამსახურეები. სახმელეთო ჯარებმა უკვე დაასრულეს მოსამზადებელი სამუშაოები, განაცხადა თურქეთის ეროვნული თავდაცვის მინისტრმა ჰულუსი აქარმა. 

„რუსეთთან მიღწეული გვაქვს შეთანხმებები. ყველაფერი გავაკეთეთ, რაც ჩვენზე იყო დამოკიდებული ჩვენი აზერბაიჯანელი ძმების კანონიერი უფლებების დასაცავად და ვაგრძელებთ მუშაობას ამ მიმართულებით“, – განაცხადა აქარმა. 

აზერბაიჯანისა და რუსეთის პრეზიდენტებისა და სომხეთის პრემიერ-მინისტრის მიერ ხელმოწერილი სამმხრივი შეთანხმების პირობების თანახმად, რუსი და თურქი სამხედროების მონაწილეობით ერთობლივი მონიტორინგის ცენტრი შეიქმნება. 

ცენტრი აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე იქნება განლაგებული, მის ზუსტ ადგილმდებარეობას ოფიციალური ბაქო განსაზღვრავს. 

ერთობლივი მონიტორინგის ცენტრის ამოცანებში შედის სამშვიდობო ძალების მიერ აღებული ვალდებულებების შესრულების კონტროლი.

აღდამი დაბრუნებულია, შემდეგი ქალბაჯარი და ლაჩინია

სამმხრივ შეთანხმებაში გათვალისწინებული იყო სამი რაიონიდან სომხური ძალების გაყვანა და მათი აზერბაიჯანისთვის დაბრუნება. 

პირველი, 15 ნოემბერს, აზერბაიჯანულ მხარეს ქალბაჯარის რაიონი უნდა გადასცემოდა. თუმცა, სომხურმა მხარემ აზერბაიჯანს (რუსეთის მეშვეობით) ლოგისტიკური პრობლემების გამო გადავადება სთხოვა – რეგიონი სომხეთს ერთი ვიწრო გზით უკავშირდება და ქალბაჯარის ყველა მცხოვრებმა ვერ მოასწრო რაიონის დატოვება. 

მისი გადაცემა 25 ნოემბრისთვის გადაიდო.

20 ნოემბერს დასრულდა აზერბაიჯანისთვის აღდამის რაიონის გადაცემის პროცესი. აზერბაიჯანის არმია შეთანხმებულ დღეს შევიდა რაიონში. 

ლაჩინის რაიონი აზერბაიჯანს 1 დეკემბერს გადაეცემა. ამ დროისთვის, სომხური არმია და მოსახლეობა ტოვებს რაიონის ტერიტორიას. 

მთიანი ყარაბაღის სტატუსი და რუსი სამშვიდობოების ყოფნა რეგიონში – რაზე დაობენ აზერბაიჯანში

მთიანი ყარაბაღის სამომავლო სტატუსი, უფრო სწორად მისი იმ ნაწილის, რომელიც რუსი სამშვიდობო ძლების კონტროლქვეშ დარჩა – ეს არის ძირითადი დებატების თემა აზერბაიჯანულ სოციალურ ქსელებსა და მედიაში. 

„ყველა საუბრობს სტატუსზე… და აქ სინამდვილეში ორი განსხვავებული ცნება არსებობს.

1. ეს არის საბოლოო სტატუსი, რომელიც დარეგულირების ხანგრძლივი პროცესის შედეგად უნდა იქცეს, მოლაპარაკებების შედეგად, შეიძლება მის გარეშეც, როგორც ეს მთელ იმ ტერიტორიებზე მოხდა, რომელზეც აზერბაიჯანის არმიამ დაამყარა კონტროლი.  

2. დროებითი სტატუსი იმ ტერიტორიაზე, რომელზე კონტროლიც მშვიდობის შესანარჩუნებლად რუსულმა ძალებმა დაამყარეს, რაც თავის თავში მოიცავს სამხედრო-ტექნიკურ კომპლექსსა და დე ფაქტო პირობებს. 

აზერბაიჯანის პოზიცია იმაში მდგომარეობს, რომ ეს დროებითი სტატუსი უზრუნველყოფს საბოლოო სტატუსზე გადასვლას, რომელიც ითვალისწინებს აზერბაიჯანის სუვერენული უფლებების სრული მოცულობით აღდგენას. 

ამიტომ, რუსულ ძალებს, ისევე როგორც თურქულს, აუცილებლად სჭირდება მანდატი, რომელიც მათ უფლებამოსილებებსა და ამოცანებს განსაზღვრავს საბოლოო დარეგულირებისთვისა და საბოლოო სტატუსის მისაღწევად“, – დაწერა Facebook-ის საკუთარ გვერდზე აზერბაიჯანის ყოფილმა საგარეო საქმეთა მინისტრმა ტოფიკ ზულფუგაროვმა. 

სამმხრივი შეთანხმების ძირითადი პუნქტები

• სომხეთი და აზერბაიჯანი ჩერდებიან შეთანხმებაზე ხელმოწერის მომენტში მათ მიერ დაკავებულ პოზიციებზე. 

• მთიან ყარაბაღში, კონტაქტის ხაზის გასწვრივ, მინიმუმ ხუთი წლის განმავლობაში, რუსი სამშვიდობოები იდგებიან. 

• შეთანხმდა გრაფიკი, რომლის მიხედვითაც სომხეთმა უნდა გაიყვანოს ჯარები და აზერბაიჯანს დაუბრუნოს ყარაბაღის მეზობლად მდებარე სამ რაიონზე კონტროლი. 

• მთიანი ყარაბაღისა და მიმდებარე რაიონების ტერიტორიაზე ბრუნდებიან დევნილები.

• მხარეებმა სამხედრო ტყვეები უნდა გაცვალონ.

• რეგიონში, ყველა ეკონომიკური და სატრანსპორტო კავშირი გაიხსნება.

შეთანხმების შესახებ დეტალურად შეგიძლიათ წაიკითხოთ აქ.