ვენეციის კომისიის დასკვნა: მკაცრი რეკომენდაციაა, გააუქმოთ კანონი არსებული ფორმით
ვენეციის კომისია რუსულ კანონზე
ვენეციის კომისია რუსულ კანონთან დაკავშირებით დასკვნას აქვეყნებს და მკაცრ რეკომენდაციას აძლევს საქართველოს ხელისუფლებას, მოხდეს ამ კანონის გაუქმება არსებული ფორმით.
რა წერია კომისიის დასკვნაში
● კომისია მოსაზრებაში ხაზს უსვამს, რომ კანონის ფუნდამენტური ნაკლოვანებებს მნიშვნელოვანი უარყოფითი შედეგები ექნება შეკრებისა და გამოხატვის თავისუფლებებისთვის, პირადი ცხოვრების პატივისცემის უფლებისთვის, საჯარო საკითხებში მონაწილეობის უფლებისთვის, ისევე როგორც დისკრიმინაციის აღკვეთის მიმართ.
● დასკვნაში აღნიშნულია, რომ ეს გავლენას იქონიებს ღია, ინფორმირებულ დებატებზე, პლურალიზმსა და დემოკრატიაზე.
● ვენეციის კომისიის დასკვნაში ვკითხულობთ, რომ უკვე არსებობს კანონმდებლობა, რომელიც ავალდებულებს ორგანიზაციებს, გაამჟღავნონ დაფინანსების წყარო, შესაბამისად, აღნიშნულია, რომ არ არის მოცემული დამაჯერებელი ახსნა, თუ რატომ არ არის ეს საკმარისი გამჭვირვალობის უზრუნველსაყოფად.
● დასკვნაში ნათქვამია, რომ კანონს, რომელიც თითქოს გამჭვირვალობის უზრუნველყოფისკენ არის მიმართული, ობიექტურად მივყავართ სტიგმატიზაციის, გაჩუმების და საბოლოო ჯამში, ორგანიზაციებისა და მედიის განადგურებისკენ, რომლებიც იღებენ თუნდაც დაფინანსების მცირე ნაწილს უცხოეთიდან.
● ამასთან, ვენეციის კომისია აღნიშნავს, რომ იქმნება სერიოზული რისკი იმისა, რომ დაზარალდება ის ორგანიზაციები და მედია, რომელიც ხელისუფლებას აკრიტიკებს – მათი “მოშორება” უარყოფითად აისახება ღია, ინფორმირებულ საჯარო დებატებზე, პლურალიზმსა და დემოკრატიაზე.
● ვენეციის კომისია კატეგორიულად მოუწოდებს საქართველოს ხელისუფლებას, უარი თქვას სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციების, ონლაინ მედიისა და უცხოური მხარდაჭერის მიმღები მაუწყებლების რეგისტრაციის, აღრიცხვისა და საჯარო მხილების სპეციალურ რეჟიმზე, მათ შორის ადმინისტრაციულ სანქციებზე.
● ვენეციის კომისია ამბობს, რომ საქართველოში დარეგისტრირებული კანონის მიხედვით, უცხო სახელმწიფოს ინტერესების გამტარებელ სუბიექტად მონიშვნას სერიოზული გართულებები მოჰყვება, ვინაიდან ეს ძირს უთხრის როგორც სამიზნე ორგანიზაციების ფინანსურ სტაბილურობასა და სანდოობას, ასევე მათ მუშაობას.
“იმ შემთხვევაში, თუ არსებული დებულებები არასაკმარისი აღმოჩნდა, საქართველოს ხელისუფლებამ უნდა განიხილოს არსებული კანონების ცვლილება ევროპულ და საერთაშორისო სტანდარტებთან შესაბამისობაში. კერძოდ, უცხო ქვეყნების სახელით რეალური წარმომადგენლობითი (ლობირების) საქმიანობა შეიძლება დარეგულირდეს ევროპული სტანდარტების შესაბამისად, თუ არსებული კანონმდებლობა არ იქნება ადეკვატური.” – ვკითხულობთ დასკვნაში.
ვენეციის კომისიის განმარტებით, ოცნების კანონი რუსული კანონის მსგავსია და არა აშშ-ის
● “ვენეციის კომისიამ წარსულში უკვე განმარტა, რომ FARA 1938 წელს შეიქმნა და მისი მიზანი იყო იმ ფიზიკური და იურიდიული პირების დარეგისტრირება, რომლებიც უცხო ქვეყნის მთავრობის მითითებითა და კონტროლით საქმიანობს. ის 2016 წელს გაფართოვდა არჩევნებში უცხო ძალების გავლენისგან თავის დასაცავად.
FARA-ს მიხედვით, უცხოეთიდან დაფინანსების მიღება არ არის რეგისტრაციის საფუძველი, არამედ, პირი უცხო ძალის აგენტი უნდა იყოს, რაც ნიშნავს, რომ ის უცხო ძალის სახელით, კონკრეტული მითითებითა და კონტროლით მოქმედებს. ამასთან ერთად, FARA არ მიიღეს კონკრეტული სამოქალაქო სექტორის ორგანიზაციებისა ან მედიის წარმომადგენლების დასარეგულირებლად, არამედ იმ ნებისმიერი არაკომერციული ან კომერციული იურიდიული პირის ან ფიზიკური პირის, რომელიც უცხო ძალის ლეგალურ აგენტად მოქმედებს.
მაშინ, როდესაც აშშ-ში ბევრი არასამთავრობო ორგანიზაცია და მედია იღებს უცხოურ გრანტებსა და დახმარებას, აშშ მათგან არ მოითხოვს, დარეგისტრირდნენ FARA-ში უცხო ქვეყნის აგენტად. FARA-ში რეგისტრირებულთა მხოლოდ მცირე ნაწილი, დაახლოებით 5% არიან არაკომერციული ორგანიზაციები, ძირითადად უცხო ქვეყნის პოლიტიკური პარტიების ფილიალები. FARA-სთან და მსგავს კანონებთან მკვეთრი განსხვავებით, ქართული კანონი წინასწარ მიიჩნევს, რომ ყველა, ვინც უცხო დაფინანსებას მიიღებს ამ უცხო დამფინანსებლის (მოხსენებული როგორც “უცხო ძალა”) ინტერესებით იმოქმედებს.” – წერს ვენეციის კომისია.
● “ისრაელის კანონის მიხედვით, იმ არასამთავრობო ორგანიზაციებმა, რომელთა დაფინანსების 50%-ზე მეტი უცხო ქვეყნის მთავრობისგან ან სახელმწიფო სააგენტოებისგანაა, უნდა გაასაჯაროონ ეს ინფორმაცია საჯარო ანგარიშებში, ადვოკატირების მასალაში და მთავრობის წარმომადგენლებთან ინტერაქციის დროს.
ისრაელის კანონისგან განსხვავებით, ქართულ კანონში დაფინანსების ზღვარი ბევრად დაბალია და ისრაელის კანონს მხოლოდ “უცხო ქვეყნის პოლიტიკური ერთეულისგან”, იგივე უცხო სახელმწიფოებისგან ან სახელმწიფოსთან დაკავშირებული ინსტიტუტებისგან დაფინანსების ნაწილით წააგავს.
ქართულისგან განსხვავებით, ისრაელის კანონი არ გულისხმობს დაფინანსებას ფიზიკური პირებისგან, ლეგალური ან კერძო ერთეულებისა და ეროვნული ან საერთაშორისო კანონმდებლობის ქვეშ მოქმედი ორგანიზაციული ფორმირებებისგან.” – ვკითხულობთ ვენეციის კომისიის დასკვნაში.
ვენეციის კომისია ასკვნის, რომ კანონით გათვალისწინებული შეზღუდვები, დაკავშირებული გამოხატვის თავისუფლების, გაერთიანების თავისუფლებისა და პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობასთან, შეუთავსებელია ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის 8(2),10(2), და 11(2) მუხლებთან, ასევე სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების შესახებ საერთაშორისო პაქტის 17(2), 19(2) და 22(2) მუხლებთან, ვინაიდან არ შეესაბამება კანონიერების, ლეგიტიმურობის, დემოკრატიულ საზოგადოებაში აუცილებლობისა და პროპორციულობის მოთხოვნებს, ასევე ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-14 მუხლით გათვალისწინებული დისკრიმინაციის აკრძალვის პრინციპს.
