პანკისი - სირია - უკრაინა. ფიქრობთ, რომ ისლამური სახელმწიფო აღარ არის საფრთხე? ცდებით
უკრაინა მიმზიდველი გახდა თავშესაფრის მაძიებელ ისლამური სახელმწიფოს მებძოლებისთვის, სირიასა და ერაყში ტერიტორიების დაკარგვის შემდეგ. ის მათთვის კარგი ადგილი აღმოჩნდა დასამალად მანამ, სანამ უსაფრთხოდ შეძლებენ დაბრუნებას თავიანთ ქვეყნებში. ამ ადამიანებს შორის იყო საქართველოს სულ მცირე ერთი მოქალაქე – ISIS- ის ერთ-ერთი ლიდერი, რომელიც შარშან კიევში დააკავეს.
უკრაინულმა გამოცემა ზაბორონამ, პოლონურ გაზეთ Gazeta Wyborcza- სთან თანამშრომლობით, გამოიკვლია, თუ როგორ და რატომ გახდა უკრაინა თავშესაფარი ისლამური სახელმწიფოს ზოგიერთი მებრძოლისთვის.
გამოძიების სრული ვერსია ზაბორონას ვებ – გვერდზე
საქართველოდან სირიაში, სირიიდან უკრაინაში
2019 წლის ნოემბერში ერთდროულად სამი სახელმწიფოს – უკრაინის, საქართველოსა და შეერთებული შტატების სპეცსამსახურებმა კიევში ცეზარ ტოხოსაშვილი დააკავეს. მისი დაპატიმრება მოულოდნელი იყო მრავალი მიზეზის გამო. ცეზარს “ისლამური სახელმწიფოს” ერთ – ერთ მთავარ ფიგურად მიჩნევენ, იგი “სამხედრო მინისტრის” აბუ ომარ აშ შიშანის, იგივე თარხან ბათირაშილის მოადგილე იყო.
ტოხოსაშვილი, იგივე ალ-ბარა ალ შიშანი, დაღუპული ეგონათ. 2017 წლის აგვისტოში ის და მისი ოჯახი თითქოს საჰაერო იერიშის დროს სირიის პროვინცია დეირ ალ-ზორში დაიღუპნენ. მოგვიანებით აღმოჩნდა, რომ ეს ლეგენდა სირიიდან მისი გაქცევისგან ყურადღების გადასატანად იყო მოგონილი.
- პანკისში მშვიდობა აღარ არის
- ”აი რატომ არიან რუსი დაქირავებული სირიაში”. ნავთობი “პუტინის მზარეულს” შეხვდა
- საუკეთესო ამინდი ისლამური სახელმწიფოსთვის
ტოხოსაშვილი საქართველოში, პანკისის ხეობაში დაიბადა, სადაც ძირითადად ქისტები, ანუ ქართველი ჩეჩნები ცხოვრობენ. ამიტომ, მას არაბულად “აშ-შიშანი” უწოდეს, რაც “ჩეჩენს” ნიშნავს.
ცეზარ ტოხოსაშვილი შვილებთან ერთად ტერორისტული ორგანიზაცია ისლამური სახელმწიფოს დროშის ფონზე.
ტოხოსაშვილი ბილა ცერკვაში დასახლდა – ქალაქში, სადაც 200 ათასი ადამიანი ცხოვრობს და კიევის სამხრეთით 85 კმ-ზე მდებარეობს. ლამაზი პარკის გარდა, ეს არის ტიპური პოსტსაბჭოთა ქალაქი, რომელიც არაფრით გამოირჩევა.
დედაქალაქის სიახლოვემ, სიწყნარემ და ცხოვრების დაბალმა ღირებულებამ განაპირობა ის ფაქტი, რომ ბილა ცერკვაში მიგრანტთა საკმაოდ დიდი რაოდენობა დასახლდა მთელი მსოფლიოდან, მათ შორის მუსლიმები.
ცეზარი სავარაუდოდ ულიცენზიო ტაქსის მძღოლად მუშაობდა და ბაზარზე სავაჭრო ადგილს ფლობდა. იგი თავისუფლად გადაადგილდებოდა რეგიონში, მათ შორის კიევშიც. უკრაინის უიშროების სამსახურის ცნობით, რომლის ინფორმაცია ყოველთვის არ არის სანდო, ტოხოსაშვილი კვლავ ისლამური სახელმწიფოს აქტიურ წევრად რჩებოდა. მის ამოცანებში ადამიანების გადმობირება, თავდასხმების მომზადება და ამნიატის – ისლამური სახელმწიფოს უსაფრთხოების სამსახურის ქმედებების კოორდინაცია შედიოდა.
ცეზარი ერთ წელზე მეტხანს უკრაინაში მეუღლესთან და სამ შვილთან ერთად ცხოვრობდა. არ არის გამორიცხული, ის ქვეყანაში ნამდვილი საბუთებით შემოსულიყო. სავარაუდოდ, მას არავინ შეაწუხებდა, უკრაინის უშიშროებას ტოხოსაშვილის შესახებ ინფორმაცია რომ არ მიეღო, პირველ რიგში აშშ-ს CIA- სგან, ასევე საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროდან. ალბათ ამიტომაც იყო, რომ სპეცსამსახურების ასეთი დიდი წარმატება ფართო საზოგადოებისთვის უცნობი დარჩა.
ტოხოსაშვილის ექსტრადიცია უკრაინის უშიშროების სამსახურის მიერ ბორისპოლის აეროპორტში საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს მოთხოვნის საფუძველზე.
”დიდწილად, უშიშროება ტოხოსაშვილზე არ საუბრობდა, რადგან სინამდვილეში ეს ჩავარდნა იყო. ის დიდხანს იმყოფებოდა ჩვენს ტერიტორიაზე, ზედამხედველობის გარეშე. რომ გვცოდნოდა და გვეთვალთვალა მისთვის, ეს წარმატება იქნებოდა”, – განმარტავს უშიშროების გენერალ-მაიორი ვიქტორ იაგუნი, 2014-2015 წლებში სამსახურის თავმჯდომარის ყოფილი მოადგილე.
“ისლამური სახელმწიფოს” ასეთი მნიშვნელოვანი წევრის დაკავებამ გვაიძულა პასუხი გვეძებნა კითხვაზე, თუ როგორ მოხდა, რომ ამ ორგანიზაციის მებრძოლებმა ერთ–ერთ “რეკრეაციულ ცენტრად” უკრაინა აირჩიეს.
ტოხოსაშვილის უკრაინიდან საქართველოში ექსტრადიცია 2020 წლის მაისში მოხდა.
უკრაინული ტრანზიტი
უკრაინა წლების განმავლობაში იყო მნიშვნელოვანი სატრანზიტო პუნქტი სირიიდან და სირიაში მიმავალ გზაზე. რამდენიმე ასეთი ოპერაცია უკრაინის უშიშროების მიერ აღიკვეთა.
ჯიჰადისტების აღზევება სირიაში დაემთხვა მაიდანის საპროტესტო აქციებს, ყირიმის ანექსიას და ომს დონბასში 2014 წელს, ამიტომ უკრაინამ მცირე ყურადღება მიაქცია ბოევიკებს, რომლებიც მის ტერიტორიაზე მოძრაობდნენ.
ასე ხდებოდა მათ უკან დასაბრუნებელ გზაზეც.
სირიიდან მებრძოლების წარმოშობის ქვეყნებში მიმავალი მარშრუტები თანდათანობით დაიბლოკა. თუმცა, უკრაინა მათთვის დღესაც ღიაა.
აქ მოხვედრის სხვადასხვა გზა არსებობს: თვითმფრინავით ჩამოსვლა და საპასპორტო კონტროლის გავლა მოქმედი ან ყალბი საბუთებით, ან შავი ზღვის არალეგალურად გადაკვეთა ბორნით. თუ მებრძოლი არ არის შეტანილი ინტერპოლის მონაცემთა ბაზაში, უკრაინაში შესვლა მისთვის საკმაოდ ადვილი იქნება.
ფენომენის მასშტაბებზე საუბარი ძნელია – დამოუკიდებელი სრულყოფილი მონაცემები არ არსებობს. 2016 წელს უშიშროების სამსახურმა განაცხადა, რომ დააკავა 46 ადამიანი, რომლებიც „საერთაშორისო ტერორისტულ და რელიგიურ ექსტრემისტულ ორგანიზაციებთან“ არიან დაკავშირებული. ასევე აღმოაჩინა ისლამისტების 11 “ლოგისტუკური პუნქტი” კიევსა და ხარკოვში.
ასევე, უწყების განცხადებით, უკრაინაში “ისლამურ სახელმწიფოსთან” ასოცირებული 443 ადამიანი არ შეუშვეს.
მას შემდეგ, უკრაინის უშიშროება რეგულარულად ავრცელებს ინფორმაციას “ისლამური სახელმწიფოს” წარმომადგენელთა დაკავების შესახებ, მაგრამ გადამოწმების შემდეგ ეს ინფორმაცია ხშირად არ დასტურდება.
2017 წლის მონაცემებით, უკრაინული მედიის თანახმად, სულ მცირე, 17 ადამიანი დააკავეს, რომლებიც “ისლამურ სახელმწიფოსთან” კავშირში არიან ბრალდებულნი, მათ შორის არიან ისინი, ვინც სავარაუდოდ მონაწილეობდა საომარ მოქმედებებში და პასუხისმგებელნი იყვნენ დაჯგუფების ხელმძღვანელობაზე.
გარდა ამისა, დროდადრო ვრცელდება ინფორმაცია, რომ ამ ჯიჰადისტურ ორგანიზაციასთან ასოცირებულ ადამიანებს უკრაინაში შესვლის უფლებას არ აძლევენ.
საფრთხე, რომელზეც თვალს ხუჭავენ
ზემოთ მოყვანილი ინფორმაცია ეხება მხოლოდ მათ, ვინც დაკავებულია. მაგრამ რამდენი მათგანი ისევ უკრაინაშია?
მუსა, უკრაინაში მცხოვრები სირიაში საბრძოლო მოქმედებების ყოფილი მონაწილე ამბობს, რომ პირადად იცნობს ათამდე ადამიანს, რომლებიც “ისლამური სახელმწიფოს” ტერიტორიაზე იმყოფებოდნენ და უკრაინაში დაბრუნდნენ.
”ზოგი მწვადს ყიდის, ზოგი დაქორწინდა და შვილები გააჩინა, – ამბობს ის. – ისინი დაბრუნდნენ და თავის წარსულზე არავის უყვებიან. არა შიშის გამო, არამედ იმიტომ, რომ მათ არ სურთ ხელახლა გაიარონ ის, რაც გადახდათ”.
იგი დანამდვილებით ვერ ამბობს, რომ ამ ადამიანებმა რადიკალური იდეები დაივიწყეს, რადგან ისინი თავიანთი ნამდვილ რწმენის მალავენ. მაგრამ აღნიშნავს, რომ ბევრი მათგანი, ვინც ერთ დროს “ისლამურ სახელმწიფოს” შეუერთდა, მათ შორის მისი თანამებრძოლები, საბოლოოდ იმედგაცრუებული დარჩა.
ვიქტორ იაგუნი ირწმუნება, რომ უკრაინაში ისლამურ სახელმწიფოსთან დაკავშირებული ასობით ადამიანი ცხოვრობს. ბოლოდროინდელი დაპატიმრებების მიუხედავად, ჯიჰადისტები პრიორიტეტი არ არიან ქვეყნისთვის, რომელიც ჯერ კიდევ ომშია რუსეთთან. რომელიც კიევისთვის მთავარ საფრთხეს წარმოადგენს.
”უკრაინის სპეცსამსახურები მოქმედებენ მხოლოდ მას შემდეგ, თუ სხვა სახელმწიფო მოითხოვს პირის ექსტრადირებას, ან ინფორმაცია [ბოევიკის შესახებ] მათ ხელში აღმოჩნდება”, – ამბობს იაგუნი.
იგი მიიჩნევს, რომ უკრაინა “ისლამური სახელმწიფოს” მებრძოლებისთვის დასასვენებელი ბაზაა, რომლისთვის ზიანის მიყენება არ სურთ.
გარდა ამისა, უკრაინაში დიდი მუსლიმური თემი ცხოვრობს – 300 ათასიდან ორ მილიონამდე ადამიანი. ეს არის არაერთგვაროვანი საზოგადოება, მაგრამ უპირატესად რუსულენოვანი, რაც უზარმაზარი პლუსია უცხოელებისთვის პოსტსაბჭოთა სივრციდან, რადგან რუსული ენის სხვადასხვა აქცენტები აქ დიდ ყურადღებას არ იქცევს. ამავე დროს, უკრაინელები შედარებით ტოლერანტულები არიან მუსლიმების მიმართ.
აქ ცხოვრება უფრო იაფია და ექიმთან ვიზიტიც ბევრად ნაკლები ჯდება, ვიდრე ევროკავშირში. და თუ კლინიკა კერძოა, მაშინ არავინ იკითხავს ჭრილობის წარმომავლობას, თუნდაც ის ცეცხლსასროლი იარაღით იყოს მიყენებული.
ქვეყანაში კორუფციის მაღალი დონე ასევე მნიშვნელოვანი არგუმენტია. ადამიანს, რომელსაც გაუჩინარება სურს, ფულის სანაცვლოდ შეუძლია მიიღოს თითქმის ყველაფერი, რაც ესაჭიროება.
