სომხეთს „არანაირი პოზიცია არ აქვს“ რუსეთ-აზერბაიჯანის დეკლარაციასთან დაკავშირებით

სომხეთს „არანაირი პოზიცია არ აქვს“ რუსეთ-აზერბაიჯანს შორის ხელმოწერილ სამოკავშირეო დეკლარაციასთან დაკავშირებით, ვინაიდან მასში არაფერი ახალი არაა. ასეთი მოსაზრება დააფიქსირა მმართველი ფრაქცია „სამოქალაქო ხელშეკრულების“ წევრმა და PACE-ში სომხური დელეგაციის ხელმძღვანელმა, ედუარდ აგაჯანიანმა.

რუსეთისა და აზერბაიჯანის პრეზიდენტების მიერ დოკუმენტზე ხელმოწერიდან გასული ერთი კვირის შემდეგაც კი, სომხეთის ხელისუფლებას არანაირი რეაქცია არ ჰქონია ამ საკითხთან დაკავშირებით. იმ დროს, როდესაც ქვეყნის მოსახლეობას გარკვეული კითხვები გაუჩნდა. კერძოდ, სოციალურ ქსელებში განიხილეს, როგორ უნდა გაიგონ სომხეთის სტრატეგიული მოკავშირის მიერ ურთიერთობების გაღრმავება სახელმწიფოსთან, რომელთან მეგობრული ურთიერთობებისგანაც სომხეთი ჯერ კიდევ შორს არის.

რაზე შეთანხმდნენ რუსეთი და აზერბაიჯანი, ერევნის „დაგვიანებული რეაქცია“ მოსკოვისა და ბაქოს თანამშრომლობის გაღრმავებაზე, ადგილობრივი ოპოზიციისა და ექსპერტების მოსაზრება ამასთან დაკავშირებით.

• „ფაშინიანი პოლიტიკოსია და არა მოსე“: კომენტარი პრემიერის განცხადებაზე
• რას დაკარგავს და მიიღებს სომხეთი რუსეთის წინააღმდეგ დაწესებული სანქციების შედეგად

რუსეთ-აზერბაიჯანის დეკლარაციაში 40-ზე მეტი პუნქტია

დოკუმენტს ხელი მოეწერა 22 თებერვალს, მოსკოვში. პუტინისა და ალიევის მიერ ხელმოწერილი დეკლარაციის მიზანი, სხვა საკითხებთან ერთად, სამხედრო თანამშრომლობის გაღრმავებაც არის. კრემლში მიაჩნიათ, რომ ეს „რუსეთსა და აზერბაიჯანს შორის ურთიერთობებს სამოკავშირეო დონეზე გადაიყვანს“.

კერძოდ, თავად დოკუმენტში ნათქვამია: „უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად, მშვიდობისა და სტაბილურობის შენარჩუნების მიზნით, რუსეთმა და აზერბაიჯანმა შეიძლება განიხილონ სამხედრო დახმარების შესაძლებლობა გაეროს წესდების, ცალკეული საერთაშორისო ხელშეკრულებების საფუძველზე და თითოეული მხარის არსებული საერთაშორისო სამართლებრივი ვალდებულებების გათვალისწინებით“.

დოკუმენტი სამხედრო თანამშრომლობის სხვა ასპექტებსაც ეხება, მათ შორის, ოპერატიული და საბრძოლო მომზადებისთვის ერთობლივი ღონისძიებების გამართვას, თანამედროვე იარაღითა და სამხედრო ტექნიკით აღჭურვას. 

რუსეთის პრეზიდენტმა დეკლარაციაზე ხელმოწერა შეაფასა, როგორც ახალი ეტაპი ბაქოსთან ურთიერთობების განვითარებაში. აზერბაიჯანის პრეზიდენტმაც დადებითად შეაფასა დოკუმენტი.

პასუხი მხოლოდ საგარეო საქმეთა სამინისტროს პრესმდივნისგან

სომხეთის ხელისუფლებას ოფიციალური რეაქცია არ ჰქონია ამ სიტუაციასთან დაკავშირებით. პარლამენტის ვიცე-სპიკერმა აკოფ არშაკიანმა დეპუტატების კითხვის საპასუხოდ განაცხადა, რომ „დეკლარაციის ტექსტი დეტალურ შესწავლას საჭიროებს“ და ყველა დაარწმუნა, რომ „რეაქცია არ დაიგვიანებს“. უკვე ერთი კვირა გავიდა, მაგრამ ოფიციალური განცხადება არ ყოფილა.

ამ მომენტისთვის მხოლოდ საგარეო საქმეთა სამინისტროს პრესმდივნის, ვაანა უნანიანის პასუხი არსებობს სომხეთში მოქმედი ერთ-ერთი სააგენტოს კითხვაზე:

„სომხეთსა და რუსეთს შორის არსებული სახელმწიფოთაშორისო სამოკავშირეო თანამშრომლობა, რომელიც დაფუძნებულია ხალხთა მრავალსაუკუნოვან მეგობრობაზე, თავისი ბუნებით თვითკმარია და არანაირად არ არის განპირობებული მესამე ქვეყნებთან ურთიერთობებით, რომელსაც ქვეყნები არ ავითარებენ სომხეთ-რუსეთის კავშირის საზიანოდ. ამაზე მეტყველებს ასევე ისტორია და ხელმოწერილი დოკუმენტები.

ერევანი და მოსკოვი სხვადასხვა დონეზე, მათ შორის მაღალსა და უმაღლესზე, თანმიმდევრულად დგამენ ნაბიჯებს როგორც ორმხრივი ურთიერთობების გასაფართოებლად, ისე მრავალმხრივ ფორმატებში, რომლებიც მიმართულია ორი ქვეყნის განვითარებისთვის, გარანტირებული უსაფრთხოების პირობებში. ჩვენ იმედი გვაქვს, რომ ამა წლის 22 თებერვალს მოსკოვში ხელმოწერილი დეკლარაცია დამატებით შესაძლებლობას შექმნის სომხეთის, რუსეთისა და აზერბაიჯანის ლიდერების მიერ ხელმოწერილი სამი განცხადების რეალიზებისათვის, რაც ასევე ხელს შეუწყობს მთიანი ყარაბაღის კონფლიქტის გრძელვადიან და ყოვლისმომცველ მოგვარებას ეუთოს მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარეების მანდატის ქვეშ“.

ამ ხედვას იზიარებს სომხეთის საპარლამენტო უმრავლესობაც. 1 მარტს, ჟურნალისტებთან საუბრისას ფრაქცია „სამოქალაქო შეთანხმების“ წევრმა ედუარდ აგაჯანიანმა განაცხადა:

„ფაქტობრივად, ეს შეთანხმება ადასტურებს რეალობას, რომელიც არსებობდა მრავალი წლის განმავლობაში რუსულ-აზერბაიჯანული ურთიერთობების კონტექსტში. რამდენადაც სიახლეები არ არის, სომხეთს არანაირი პოზიცია არ აქვს ამ საკითხთან დაკავშირებით“.

რუსეთის პოზიცია: „დეკლარაცია არ ქმნის პრობლემებს სომხეთთან“

მოსკოვისა და ბაქოს მიერ ხელმოწერილი დეკლარაცია არ ქმნის არანაირ პრობლემას რუსეთისა და სომხეთის სამოკავშირეო ურთიერთობებისთვის, განაცხადა ბრიფინგზე რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს ოფიციალურმა წარმომადგენელმა, მარია ზახაროვამ. მან გაიხსენა, რომ სომხეთსა და რუსეთს შორის არსებული ბაზა, თითქმის 200 დოკუმენტს მოიცავს და ხაზი გაუსვა, რომ რუსეთი ყველა ვალდებულებას შეასრულებს დიდი ხნის მოკავშირის წინაშე.

მან ასევე განაცხადა, რომ „ბაქოსთან ხელმოწერილი დეკლარაცია გაამყარებს სამმხრივ თანამშრომლობას სომხეთს, აზერბაიჯანსა და რუსეთს შორის“, რაც, თავის მხრივ, ხელს შეუწყობს რეგიონული უსაფრთხოების განმტკიცებას.

სომხურმა ოპოზიციამ ხელისუფლება სისუსტეში დაადანაშაულა

დეკლარაციის ხელმოწერას მაშინვე გამოეხმაურა სომხეთის ყოფილი ხელისუფლება, რომელიც ახლა შეურიგებელი ოპოზიციის როლში გვევლინება. სომხეთის რესპუბლიკური პარტიის აღმასრულებელმა ორგანომ, რომლის ლიდერიც ექსპრეზიდენტი სერჟ სარგსიანია, განცხადება გააკეთა.

„როდესაც შენი ერთადერთი მოკავშირე შენი მტრის მოკავშირე ხდება, ეს, პირველ რიგში, შენი პირადი სისუსტის, შენ მიერ დაშვებული შეცდომის, შენი სამხედრო-პოლიტიკური ჩავარდნის, შენი გეოპოლიტიკური გაკოტრების შედეგია“, – ნათქვამია სომხეთის რესპუბლიკური პარტიის განცხადებაში.

მასში ხაზგასმულია, რომ რუსეთთან ურთიერთობები ახალი ხარისხით, შინაარსითა და სამართლიანი პირობებით უნდა აშენდეს. რესპუბლიკელებს მიაჩნიათ, რომ ეს „სასიცოცხლო აუცილებლობას წარმოადგენს სომხეთისა და არცახის მომავლისათვის“, მაგრამ ეს სამუშაო ქვეყნის მომავალმა ხელისუფლებებმა უნდა შეასრულონ.

კომენტარი

რუსეთის მიზანი – პოსტსაბჭოთა სივრცეზე თავისი გავლენის აღდგენაა, მიაჩნია პოლიტიკური და ეკონომიკური სტრატეგიული კვლევების ცენტრის დირექტორს, ბენიამინ პოღოსიანს. და რუსულ-აზერბაიჯანული შეთანხმების ხელმოწერაც დიდწილად არ არის დაკავშირებული არც სომხეთთან, არც მის საგარეო პოლიტიკასთან.

პოლიტოლოგის თქმით, რუსეთში მიაჩნიათ, რომ დეკლარაციაზე ხელმოწერით, აზერბაიჯანში პოზიციებს იმტკიცებენ. 

„ომის შემდეგ რუსეთს აზერბაიჯანზე გავლენის ძლიერი ბერკეტი აქვს. ეს არცახში დისლოცირებული რუსული ჯარია. ახლა, ამას დაემატა გავლენის რბილი საშუალებები – სამოკავშირეო ხელშეკრულება, ეკონომიკური ურთიერთობები და ა.შ.“.

ბენიამინ პოღოსიანს არ მიაჩნია, რომ „რუსეთი სომხეთის ინტერესებს სწირავს“, იმიტომ რომ, რუსეთმა და აზერბაიჯანმა ხელი მოაწერეს არა შეთანხმებას, არამედ დეკლარაციას.

ამასთან, პოლიტოლოგი ხაზს უსვამს, რომ სომხეთის მიერ წარმოებული პოლიტიკა და ხელმოწერილი დეკლარაცია ერთმანეთთან წინააღმდეგობაში არ მოდის:

„თუ ჩვენ შევხედავთ ომის შემდეგ სომხეთის პოლიტიკას აზერბაიჯანის მიმართ, რაც ითვალისწინებს, რომ საჭიროა გავაუმჯობესოთ აზერბაიჯანთან ურთიერთობები, მოვახდინოთ საზღვრების დელიმიტირება, გავატაროთ დემარკაცია, ხელი მოვაწეროთ აზერბაიჯანთან სამშვიდობო შეთანხმებას, გავხსნათ გზები, მაშინ მე ვერ ვხედავ ვერავითარ წინააღმდეგობას სომხეთის რეგიონალურ პოლიტიკასა და რუსეთისა და აზერბაიჯანის მიერ ხელმოწერილი დეკლარაციის პუნქტებს შორის“.

ექსპერტი ასევე შეეხო დოკუმენტის იმ პუნქტს, რომელშიც ამტკიცებენ, რომ რუსეთი და აზერბაიჯანი თავიანთ ურთიერთობებს აგებენ „ორი ქვეყნის ტერიტორიული მთლიანობისა და სახელმწიფო საზღვრების ხელშეუხებლობის“ საფუძველზე:

„რუსეთი აზერბაიჯანს ეუბნება, რომ დე იურედ აღიარებს აზერბაიჯანის ნაწილად ყოფილ მთიანი ყარაბაღის ავტონომიურ ოლქს, რაც ნიშნავს აზერბაიჯანის ტერიტორიულ მთლიანობას აზერბაიჯანის საბჭოთა საზღვრებში. მაგრამ აზერბაიჯანი ამასთან ეთანხმება იმას, რომ მთიანი ყარაბაღის მცირე ნაწილი, სამი ათასი კვადრატული მეტრი, რომელიც სომხური მხარის კონტროლქვეშ დარჩა, დე ფაქტოდ რუსეთის გავლენის ქვეშ იქნება, ანუ აზერბაიჯანი აღიარებს, რომ ეს ტერიტორია მისი კონტროლის ქვეშ არ არის“.