სომხეთი მთიან ყარაბაღში აზერბაიჯანის შეჭრაზე იუწყება, ბაქო ამას პოზიციების დაზუსტებას უწოდებს
ვითარების გამწვავება მთიან ყარაბაღში
სომხეთის საგარეო საქმეთა სამინისტრო იუწყება, რომ გრძელდება „აზერბაიჯანის შეჭრა (რომელიც დაიწყო 24 მარტს) რუსეთის ფედერაციის სამშვიდობო კონტიგენტის პასუხისმგებლობის ზონაში, ასკერანის რაიონში, სოფელ ფარუხში [აზერბაიჯანის ადმინისტრაციული დაყოფის მიხედვით: სოფ. ფარუხი, ხოჯალის რაიონია _JAMnews]“.
განცხადებაში ნათქვამია, რომ აზერბაიჯანის შეიარაღებული ძალების ქვედანაყოფებმა ღამით სომხური პოზიციების მისამართით სროლა განაახლეს. არაღიარებული მთიანი ყარაბაღის განცხადების თანახმად, დაბომბვის შედეგად ხუთი სამხედრო მოსამსახურე დაიჭრა.
აზერბაიჯანი სომხური მხარის ცნობებს სამშვიდობოების განლაგების ზონაში სამხედრო შეტაკების შესახებ უარყოფს და მათ “პროვოკაციულს” უწოდებს.
ვითარების გამწვავება მთიან ყარაბაღში – რა ხდება კონფლიქტის ზონაში, ოფიციალური ინფორმაცია და კომენტარები ერევნიდან და ბაქოდან.
- „გაზსადენი სომხეთიდან ხანკენდამდე უკანონოა“ – კომენტარი ბაქოდან
- ანკლავები – სომხეთ-აზერბაიჯანის დაპირისპირების კუნძულები
ინფორმაცია ერევნიდან
მთიანი ყარაბაღის ინფორმაციით, აზერბაიჯანის შეიარაღებული ძალების ქვედანაყოფები „აგრძელებენ ცეცხლის შეწყვეტის რეჟიმის უხეშ დარღვევას და ცეცხლსასროლი იარაღის გარდა, იყენებენ უპილოტო საფრენ აპარატებს, მათ შორის Bayraktar TB-2 ტიპის“. შედეგად, სომხური მხარის ორი სამხედრო მოსამსახურე დაიღუპა.
“14:00 საათის მდგომარეობით, ოპერატიულ-ტაქტიკური ვითარება არცახის აღმოსავლეთ საზღვარზე კვლავ უკიდურესად დაძაბულია“, – იუწყება მთიანი ყარაბაღი.
მოვლენათა ქრონოლოგია
24 მარტს მთიანი ყარაბაღის საინფორმაციო შტაბიდან გავრცელდა შეტყობინება, რომ „16:00 საათზე აზერბაიჯანის შეიარაღებულმა ძალებმა ასკერანის რაიონის სოფელ ფარუხის მიმართულებით საკონტაქტო ხაზი გადაკვეთეს“.
გავრცელებული ინფორმაციით, რუსული სამშვიდობო ძალების შუამავლობით მიმდინარეობდა მოლაპარაკებები „აზერბაიჯანის შეიარაღებული ძალების შემდგომი წინსვლის შესაჩერებლად და საწყის პოზიციებზე დასაბრუნებლად“. უსაფრთხოების მიზნით, სოფელ ხრამორთიდან (აზერბაიჯანში ამ სოფელს პირლიარი ჰქვია) ქალები და ბავშვები გაიყვანეს.
მოგვიანებით, საინფორმაციო შტაბმა გავრცელა ცნობა, რომ:
„ასკერანის რაიონის ფარუხ-ხრამორთის დასახლებების მიმართულებით ვითარება არცახის რესპუბლიკაში დისლოცირებული რუსი სამშვიდოებოების კონტროლის ქვეშაა. მოლაპარაკებებისა და უსაფრთხოების დამატებითი ზომების შედეგად, აზერბაიჯანის შეიარაღებული ძალების მოძრაობა შეჩერებულია, თუმცა მტერი ჯერ არ დაბრუნებულა თავდაპირველ პოზიციებზე”.
ვითარების გამწვავება მთიან ყარაბაღში სომხეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროც გამოეხმაურა:
„აზერბაიჯანის აგრესიული ქმედებები კიდევ ერთხელ ადასტურებს, რომ ოფიციალური ბაქო აგრძელებს 2020 წლის 9 ნოემბრის სამმხრივი განცხადების უხეშ დარღვევას, რომლის მიხედვითაც საომარი მოქმედებები შეწყდა, მხარეები გაჩერდნენ თავიანთ პოზიციებზე, რუსეთის ფედერაციის სამშვიდობო ჯარები განლაგდნენ მთიან ყარაბაღში, საკონტაქტო ხაზის გასწვრივ.
ამ ქმედებებს წინ უსწრებდა აზერბაიჯანის მიერ არცახისთვის გაზის მიმწოდებელი ერთადერთი გაზსადენის სრული ბლოკირება, სამოქალაქო ინფრასტრუქტურის დაბომბვა მსხვილი კალიბრის იარაღით, მუქარა არცახის სომხების მისამართით და სხვა ნაბიჯები, რომლებიც ეთნიკური წმენდისკენ იყო მიმართული. მეტიც, ევროპაში უსაფრთხოების მკვეთრ გამწვავებასთან ერთად, ბაქოს ასეთი ქმედებები სერიოზულ საფრთხეს უქმნის რეგიონულ სტაბილურობასა და მშვიდობას“.
სომხეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს განცხადებებში, როგორც 24, ასევე 25 მარტს, რუსულ მხარის მიმართ, რომელიც ამ ზონაში სამშვიდობო მისიას ახორციელებს, იკითხებოდა:
„ჩვენ ველით, რომ რუსეთის სამშვიდობო ძალები მიიღებენ ზომებს, რათა უზრუნველყონ აზერბაიჯანის შეიარაღებული ძალების დაუყოვნებლივ გაყვანა რუსული სამშვიდობო კონტინგენტის პასუხისმგებლობის ზონიდან, რაც ნიშნავს აზერბაიჯანის ჯარების თავდაპირველ პოზიციებზე, 23 მარტის მდგომარეობაზე დაბრუნებას”.
სომხეთის საგარეო საქმეთა სამინისტრომ საერთაშორისო თანამეგობრობასაც მიმართა:
„მკაფიოდ შეაფასოს აზერბაიჯანის პროვოკაციული ქმედებები სამშვიდობო პროცესის ჩაშლის მიზნით, მხარი დაუჭიროს სამხრეთ კავკასიაში მშვიდობის დამყარებისა და მთიანი ყარაბაღის კონფლიქტის მშვიდობიანი მოგვარების მცდელობებს“.
24 მარტს სომხეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი ტელეფონით ესაუბრა აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის თანაშემწის მოადგილეს ევროპისა და ევრაზიის საკითხებში კარენ დონფრიდს.
არარატ მირზოიანმა დონფრიდს ვითარება აუხსნა. მისი თქმით, აზერბაიჯანი უხეშად არღვევს საომარი მოქმედებების შეწყვეტის შესახებ სამმხრივ განცხადებებში გაწერილ ვალდებულებებს და საფრთხეს უქმნის რეგიონის სტაბილურობასა და მშვიდობას.
მან აზერბაიჯანის ნაბიჯები მშვიდობიან მოსახლეობაზე ზეწოლად შეაფასა. კერძოდ, საუბარი იყო იმის შესახებ, რომ აზერბაიჯანმა შეაჩერა გაზის მიწოდება სომხეთიდან მთიან ყარაბაღში, რამაც ჰუმანიტარული კრიზისი გამოიწვია.
მინისტრის თქმით, აზერბაიჯანის ქმედებები „ეთნიკური წმენდისა და აზერბაიჯანის ანტისომხური პოლიტიკის აშკარა გამოვლინებაა“. არარატ მირზოიანმა ხაზი გაუსვა, რომ ის ამ საკითხებზე საერთაშორისო საზოგადოებისგან, მათ შორის შეერთებული შტატებისგან, მკაფიო პასუხს ელის.
სომხეთისა და მთიანი ყარაბაღის ომბუდსმენების განცხადებები
სომხეთის სახალხო დამცველმა ქრისტინე გრიგორიანმა აზერბაიჯანის ქმედებები „საერთაშორისო სამართლის საყოველთაოდ აღიარებული ნორმების დარღვევად“ შეაფასა. მან გაიხსენა “ზეწოლა, არცახის მოსახლეობის დაშინება და ცხოვრებისთვის გაუსაძლისი პირობების შექმნა“, რომელიც თვეების განმავლობაში გრძელდება.
„ეს შემოჭრა კიდევ ერთი დასტურია ,რომ ხრამორთისა და სხვა სოფლების მშვიდობიანი მოსახლეობის დაბომბვამ რამდენიმე კვირის განმავლობაში სასურველი შედეგი არ გამოიღო, ხალხმა არ დატოვა სამშობლო, ამიტომ აზერბაიჯანმა ნაცადი ხერხი გამოიყენა და მორიგი პროვოკაცია მოაწყო”.
აზერბაიჯანის ქმედებებს ომბუდსმენი „ეთნიკური წმენდის პოლიტიკად“ აფასებს, საერთაშორისო თანამეგობრობის პოზიციას კი „უხერხული დუმილს“ უწოდებს, რომელსაც არანაირი ქმედება არ ახლავს, მაშინ, როცა „არცახში ადამიანებს იგივე უფლებები აქვთ, რაც მსოფლიოს სხვა კუთხეებში“.
საერთაშორისო თანამეგობრობის დუმილის გამო გაკვირვება გამოხატა მთიანი ყარაბაღის ადამიანის უფლებათა დამცველმა გეგამ სტეპანიანმაც. ამავე დროს, მან განაცხადა, რომ „აზერბაიჯანი მსოფლიოს აჩვენებს საჯარო „მასტერკლასს“ კონკრეტული ეთნიკური ჯგუფისთვის სამშობლოს განადგურების, დეპორტაციისა და ჩამორთმევის შესახებ“.
„საერთაშორისო თანამეგობრობის ძვირფასო წარმომადგენლებო, საკმარისზე მეტი ფაქტი და მტკიცებულება არსებობს იმისათვის, რომ გამოვიყენოთ „დაცვისა და პასუხისმგებლობის“ ნორმები გენოციდის, კაცობრიობის წინააღმდეგ ჩადენილი დანაშაულების, მასობრივი დანაშაულების თავიდან ასაცილებლად და შესაჩერებლად, არცახის რესპუბლიკის აღიარებისა და არცახის სომხების გადასარჩენად ეთნიკური წმენდისა და გენოციდისგან. სხვა ვარიანტი უბრალოდ არ არსებობს. გაიგეთ, რომ დამნაშავეს სჯიან, მასთან მოლაპარაკებებს არ აწარმოებენ”.
კომენტარი ერევანიდან
პოლიტოლოგი ტიგრან გრიგორიანი თვლის, რომ აზერბაიჯანი ახლა ცდილობს შექმნილი სიტუაცია თავისი სტრატეგიული მიზნებისთვის გამოიყენოს:
„ცხადია, აზერბაიჯანი ცდილობს კონტროლი დაამყაროს, მინიმუმ, სოფლებზე ხრამორთსა და ფარუხზე, ასევე სტრატეგიულად მნიშვნელოვან მთა – ყარაღლუხზე. გრძელვადიანი სტრატეგიული მიზანია სომხების სრული განდევნა არცახიდან“.
ამისთვის, პოლიტოლოგის თქმით, ხალხს აშინებენ, ხელოვნურად უქმნიან დისკომფორტს, რომ მათ სახლები ნებაყოფლობით დატოვონ.
ტიგრან გრიგორიანი რუსი სამშვიდობოების არაეფექტიანობაზეც საუბრობს და ამას სერიოზულ პრობლემად მიიჩნევს:
„თუკი რუსი სამშვიდობოები იღებენ პასუხისმგებლობას გარკვეული ტერიტორიის დაცვაზე, შემდეგ კი ის აზერბაიჯანის კონტროლქვეშ გადადის, ეს უბრალოდ მიუღებელია“.
ინფორმაცია ბაქოდან
„სომხური მხარის მიერ გავრცელებული პროვოკაციული განცხადებები აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე, უპილოტო საფრენი აპარატების გამოყენებით სავარაუდო შეტაკებისა და ჩვენი სამხედრო მოსამსახურეების დაღუპვის შესახებ, სიცრუეა“, – ნათქვამია აზერბაიჯანის თავდაცვის სამინისტროს პრესსამსახურის განცხადებაში.
„ვაცხადებთ, რომ აზერბაიჯანის არმიის ქვედანაყოფები, ძალის გამოყენების გარეშე, აგრძელებენ პოზიციების ადგილმდებარეობისა და განლაგების პუნქტების დაზუსტების პროცესს. ჩვენი ქვედანაყოფები სიტუაციას სრულად აკონტროლებენ“, – აცხადებენ თავდაცვის სამინისტროში.
საგარეო საქმეთა სამინისტროს განცხადება
სომხეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს განცხადების პასუხად, ყარაბაღის იმ ნაწილში შექმნილ ვითარებასთან დაკავშირებით, სადაც დროებით რუსი სამშვიდობოები არიან განლაგებული, განცხადება გაავრცელა აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა სამინისტრომაც.
„სომხეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს 24 მარტის განცხადება, რომელიც შეიცავს ბრალდებებს აზერბაიჯანის მისამართით, რეგიონში ვითარების სავარაუდო ესკალაციასთან დაკავშირებით, არის საერთაშორისო საზოგადოების შეცდომაში შეყვანის კიდევ ერთი მცდელობა“, – ნათქვამია უწყების განცხადებაში.
“აზერბაიჯანის არმიის პოზიციები და განლაგების პუნქტები ზუსტდება, ამიტომ ისტერიის მიზეზი არ არსებობს. სომხური მხარე დეზინფორმაციით არის დაკავებული და პრობლემას ხელოვნურად აზვიადებს.
რაც შეეხება რეგიონში გაზსადენებზე ტექნიკურ პრობლემებს, რაც გამოწვეულია რთული ამინდის პირობებით, სომხეთი შეგნებულად იყენებს ამ ვითარებას პოლიტიკური მანიპულაციის ინსტრუმენტად.
შეგახსენებთ, რომ სომხეთს მრავალი წლის განმავლობაში ჰყავდა გაზის ბლოკადაში ნახიჩევანის ავტონომიური რესპუბლიკის 400 ათასზე მეტი მცხოვრები, 30 წლის განმავლობაში იყენებდა სარსანგის წყალსაცავს, როგორც აზერბაიჯანის მოსახლეობის წინააღმდეგ ეკოტერორის იარაღს. დიდი ხნის განმავლობაში უარყოფდა დანაღმული ველების რუქების არსებობას, აგრძელებს ინფორმაციის დამალვას 1990-იანი წლების დასაწყისში გაუჩინარებული ოთხი ათასი აზერბაიჯანელის ბედის შესახებ. ახლა სომხეთი გამოდის უსაფუძვლო ბრალდებებით აზერბაიჯანის წინააღმდეგ, რაც სხვა არაფერია, თუ არა მისი მხრიდან პოლიტიკური თვალთმაქცობა.
ახლა ერთადერთი გზა რეგიონში მშვიდობისა და სტაბილურობის უზრუნველსაყოფად, ხელმოწერილი ერთობლივი განცხადებების დებულებების სრული შესრულებაა. მათ შორის, სომხური არალეგალური ფორმირებების ნარჩენების სრული გაყვანა რეგიონიდან და ურთიერთობების ნორმალიზება საერთაშორისო სამართლის პრინციპებზე დაყრდნობით.
დროა გადავიდეთ მოქმედებაზე და არა პოლიტიკურ მანიპულაციებზე“, – ნათქვამია აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა სამინისტროს განცხადებაში.
კომენტარი ბაქოდან
ყარაბაღში მომხდარს აზერბაიჯანელი სამხედრო მიმომხილველი ადალათ ვერდიევი ეხმაურება:
„სომხურმა მხარემ, რომელიც აზერბაიჯანის 5-პუნქტიან შეთანხმებაში დამატებებს მოითხოვდა (ყარაბაღის სტატუსს, გაზსა და ელექტროენერგიას), მიიღო პასუხი სოფელ ფარუხსა და მიმდებარე მთაზე. სოფელი აზერბაიჯანის არმიის კონტროლის ქვეშაა. დაშბაშიდან (ყარაგლუჰ) ხანაბადის, ასკერანისა და ხოჯალის პანორამა იშლება. ლაჩინის დერეფანზე სიახლე არ არის“, – წერს იგი რეგიონში განვითარებულ მოვლენებზე.
ვერდიევი ზოგიერთი საერთაშორისო ორგანიზაციის რეაქციასაც გამოეხმაურა, ყარაბაღის იმ ნაწილის მცხოვრებთა კომუნალურ პრობლემებზე, სადაც დროებით რუსული სამშვიდობო კონტინგენტია განლაგებული:
„სომხეთთან ერთად, აზერბაიჯანის მიმართ საყვედურები ისმის ზოგიერთი საერთაშორისო ორგანიზაციიდანაც. ამ საყვედურების მთავარი აზრი ის არის, რომ ყარაბაღში სომხები იყინებიან, იქ ცუდი ამინდია, ბაქომ გაზის მიწოდება უნდა აღადგინოს.
რამდენიმე კითხვა მაქვს ამ ბრალდებების ავტორებთან:
- სად იყავით, როცა მრავალი წლის განმავლობაში ერთი მილიონი აზერბაიჯანელი ლტოლვილი ცუდ ამინდში იყინებოდა სარკინიგზო ვაგონებსა და კარვებში?
- სად იყავით, როცა სომხეთი უკანონო მილს ატარებდა ლაჩინის რაიონისა და მის მიერ ოკუპირებულ ქალაქ შუშას ტერიტორიებზე?
- სად იყავით, როცა სომხეთი ყოველ ზაფხულს კეტავდა აზერბაიჯანის მიერ აშენებულ სარსანგის წყალსაცავს და ყოველ ზამთარში ხსნიდა მას, რის გამოც ადგილობრივი მოსახლეობის სახლები იტბორებოდა?
- სად იყავით, როცა სომხეთი 30 წლის განმავლობაში არ აძლევდა აზერბაიჯანს ნახიჩევანისთვის გაზის მიწოდების უფლებას?
- რატომ გაჩუმდით, როცა სომხეთი უკვე 16 თვეა უარს ამბობს წაგებული მხარის ვალდებულებების შესრულებაზე?
- სად იყავით ხოჯალის გენოციდიდან განჯის გენოციდამდე პერიოდში?
- სად იყავით, როცა სომხეთს არ სურდა მთელი ყარაბაღის და მის გარშემო ოკუპირებული რამდენიმე რეგიონის, ნახიჩევანის ერთი და ღაზახის რაიონის შვიდი სოფლის დაბრუნება?
სიის გაგრძელება შეიძლება, მაგრამ ვფიქრობ, ეს კითხვები საკმარისი იქნება. თუ ვინმე ვერ ხედავს სეპარატიზმის შედეგებს და თვალთმაქცობს ყველაფერზე რაც მოხდა ზანგეზურში, ყარაბაღსადა უკრაინაში, მაშინ მას არაფერი აქვს ადამიანური“, – აღნიშნავს სამხედრო მიმომხილველი.
