სომხეთი: კორონავირუსი მეღვინეებისა და მევენახეების წინააღმდეგ

კორონავირუსის პანდემიამ სომეხ ღვინის მწარმოებლებსაც დაარტყა. ოფიციალური მონაცემებით, ყოველწლიურად, სომხეთის შიდა ბაზარზე იყიდება 7 მილიონი ლიტრი ღვინო, კიდევ 3-4 მილიონი – ექსპორტზე გადის.

წელს, ღვინისა და კონიაკის მოხმარების მოცულობა შემცირდა, როგორც შიდა, ისე საგარეო ბაზარზე. სომხური ღვინისა და კონიაკის მწარმოებელი კომპანიები ამ მომენტში ნახევარი ძალით მუშაობენ. ექსპერტებს მიაჩნიათ, რომ სიტუაცია მომავალ წლამდე არ გამოსწორდება.

და ეს აშფოთებთ ფერმერებს, რომლებმაც ბოლო წლებში დიდი ვენახები გააშენეს. წელს კარგი მოსავალია, მაგრამ მათ დიდი დანაკარგები ელოდებათ, თუკი ღვინისა და კონიაკის მწარმოებელი კომპანიები მხოლოდ მოსავლის მცირე ნაწილს ან დაბალი ფასით შეიძენენ.

რა ხდება სომხეთში და როგორ ცდილობენ კრიზისის განეიტრალებას – ყველა დეტალი.

• მხოლოდ ქალებისთვის — როგორ აამოქმედეს სომხეთში “სოციალური ბიზნესი”

• როგორ იქცა ძველი ავტობუსები მოდურ კაფედ და პოპულარულ მაღაზიად. ფოტოისტორია ერევნიდან

• ვიდეო ჰოლანდიელი წყვილის შესახებ, რომელიც საცხოვრებლად სომხეთში გადავიდა

ფერმერების შიშები და იმედები

მანველ სარგსიანი, რომელიც უკვე 14 წელია მევენახეობით არის დაკავებული, შიშობს, რომ კორონავირუსის პანდემიის გამო, ვერ შეძლებს თავისი დიდი და ხარისხიანი მოსავლის რეალიზებას.

„ვენახი 5 ჰექტარზე მაქვს გაშენებული, წელს 100 ტონაზე მეტი მოსავალი მექნება. ერევნის კონიაკის საწარმომ უკვე ორჯერ შეამცირა შესყიდვის მოცულობა – ფერმერებთან დადებული წინასწარი კონტრაქტები შეცვალა. შეთანხმება გვქონდა კომპანია „მაპ“-თანაც, მაგრამ მათ უკვე გვაცნობეს, რომ კრედიტის მიცემაზე უარი უთხრეს და შესაძლოა, ვერც მათ შეძლონ ფულის გადახდა. მალე მოსავალს ავიღებთ და უბრალოდ ფაქტის წინაშე დაგვაყენებენ. არ შეიძლება გლეხებს ასე მოექცე“, – ამბობს არმავირის პროვინციის მკვიდრი, მანველ სარგსიანი.

არარატის პროვინციის სოფელ ქაღცრაშენში მცხოვრები ვანუშ ფახურიანი წელს 12-15 ტონა კახურ ყურძენს ელოდება. ამასთან, იმედი აქვს, რომ წელს უფრო ძვირად ჩააბარებს, ვიდრე შარშან – მოსავლის მაღალი ხარისხის გათვალისწინებით.

„ეს სწორედ იმ ჯიშის ყურძენია, რომლის ექსპორტირებაც შეიძლება და რომელიც გათვალისწინებულია სწორედ ღვინის დასაყენებლად. თუკი მეღვინეებს, ყურძნის შემსყიდველ კომპანიებს პრობლემები შეექმნებათ, ეს იმას ნიშნავს, რომ პრობლემები შეგვექმნება ჩვენც. ვფიქრობ, ხელისუფლება უნდა დაეხმაროს მეღვინეებს, გამოუყოს მათ კრედიტი. ამით ისინი ჩვენც დაგვეხმარებიან“, – ამბობს ვანუში.

ხელისუფლების მოქმედებები

სომხეთის მეღვინეობისა და მევენახეობის ფონდის აღმასრულებელი დირექტორი, ღვინის აკადემიის დირექტორი, ზარუი მურადიანი შიშობს, რომ მეღვინეები ვერ შეძლებენ ყველა ჯიშის ყურძნის მოსავლის შესყიდვას.

„პრობლემის გადასაჭრელად, მთავრობა, ფონდის დახმარებით, მოსავლისა და შესყიდვების სავარაუდო მოცულობის მონიტორინგს ახორციელებს, რათა გაიგოს, თუ მოსალოდნელი მოსავლის რა მოცულობა შეიძლება დარჩეს არარეალიზებული. ხელისუფლება ყველანაირად ცდილობს მწარმოებლებისა და ფერმერების დახმარებას“, – ამბობს ზარუი მურადიანი.

ღვინის მწარმოებელი მსხვილი კომპანიების წარმომადგენლებთან შეხვედრაზე, ეკონომიკის მინისტრმა ტიგრან ხაჩატრიანმა განაცხადა, რომ ხელისუფლება ყველაფრის გაკეთებას გეგმავს, რათა არ დაიკარგოს ყურძნის კარგი მოსავალი, რათა ის არ შერჩეს ფერმერებს ხელში და ბიზნესიც გამოვიდეს ამ სიტუაციიდან დანაკარგების გარეშე:

„ჩვენ აქ უნდა ვიპოვოთ დაბალანსებული და კომპრომისული გადაწყვეტილება. ჩვენ, ცოტა ხნის წინ შევიტანეთ ცვლილებები აგრობიზნესის სფეროში მოღვაწე კომპანიებისთვის სესხებზე საპროცენტო სუბსიდირების პროგრამაში.

სამთავრობო სუბსიდიების წყალობით, სესხები წლის ბოლომდე ნულოვანი განაკვეთით არის ხელმისაწვდომი, მისი ხანგრძლივობა კი ერთიდან ორ წლამდე გაგრძელდა. ასევე, წელს გამოიყოფა დამატებითი კრედიტები ღვინის წარმოებისთვის საჭირო ნედლეულის შესანახი ტარისთვის. ხელისუფლება გეგმავს, დაეხმაროს მეღვინეებსაც, მევენახეებსაც და კრიზისიდან განსაკუთრებული დარტყმის გარეშე გამოვიდეს“.

დარტყმას მხოლოდ შეამსუბუქებს

სომხეთის მეღვინეთა კავშირის ხელმძღვანელი, ავაგ არუთუნიანი მიიჩნევს, რომ ხელისუფლებას კრიზისის შეჩერება არ შეუძლია, მისი ნაბიჯები კი მხოლოდ დარტყმას შეამსუბუქებს:

„ეს პროგრამები მიმართულია კრიზისის შედეგების შემსუბუქებაზე 3-4 თვით. ეს ლოკალური, კოსმეტიკური ნაბიჯებია, ამაზე მეტის გაკეთება ხელისუფლებას არ შეუძლია. ეს არის პროგრამები, რომელთა ნაწილიც სოციალური მიმართულებისაა, ნაწილი – ორიენტირებულია საკრედიტო რესურსების ან საკრედიტო ზეწოლის გადატანაზე. ცოტა აქ, ცოტა იქ – ყველაფერი, რომ თავიდან ავიცილოთ სრული კრახი“.

მეღვინეთა კავშირის თავმჯდომარის თქმით, სომხეთში ღვინოზე მოთხოვნას სამი სეგმენტი განაპირობებს: ქვეყნის მოსახლეობა, ტურისტები და ექსპორტი.

„ადგილობრივი მოქალაქეები ღვინოს ყიდულობენ ქორწილებისთვის, ნათლობებისა და დაბადების დღეებისთვის, სვამენ პაბებსა და რესტორნებში. ეს ყველაფერი ახლა არ არის. უახლოესი წლის განმავლობაში, ადამიანები ჯერ კიდევ სტრესიდან გამოსვლის პროცესში იქნებიან. იქიდან კი გაღარიბებულები გამოვლენ, მათ არ ექნებათ ისეთი სახსრები და შესაძლებლობა, რომ შეიძინონ იმდენი ალკოჰოლი, რამდენსაც ადრე მოიხმარდნენ. ტურისტები კი მომავალი წლის მაისამდე არ იქნებიან.

უკვე ერთი თვეა, რაც რუსეთი ღვინოსა და კონიაკს ყიდულობს, მაგრამ ძალიან დაბალ ფასად. ფრანგული ღვინის ფასი სომხურის დონემდე დაეცა. ჩვენიც ასევე დავარდა, რათა ეს სხვაობა გასაგები ყოფილიყო, მაგრამ შედეგად, ჩვენ არაფერი არ გვრჩება. აშშ-ზე იმედები არ უნდა დავამყაროთ – კიდევ ნახევარი წელი. საუკეთესო შემთხვევაში, მომავალი წლის მაისისთვის ნულოვან ნიშნულზე გავალთ“, – ამბობს ავაგ არუთუნიანი.

მისი თქმით, ყურძნის შესყიდვის 90% კონიაკის წარმოებაზე მიდის, 10% – ღვინის წარმოებაზე. და სწორედ ეს 90%-ით შემცირება არის ის, რასაც საერთო ეკონომიკურ კრიზისამდე მივყავართ:

„რაც შეეხება ექსპორტიდან მიღებულ შემოსავალს, კერძოდ, რუსულ ბაზარზე, კონიაკის შემოსავალი, რომელიც ჩვენი საერთო ექსპორტის 80-90%-ს მოიცავს, დაახლოებით, 15%-ით დაეცა ვალუტის კურსის მერყეობის გამო. საერთო ჯამში, შემოსავალი ყველა საგარეო ბაზარზე, 30%-ით შემცირდა. რუსეთში ექსპორტის მოცულობა კი, რომელიც საკვანძო ბაზარია, თითქმის ორჯერ შემცირდა“.

ამის გამო, პროდუქცია ფაქტობრივად არ იყიდება, კასრები და ქარხნებში ღვინის შესანახი სხვა ჭურჭელი 30%-ზე მეტით არ დაიცალა და ეს დამატებით პრობლემებს შეუქმნის ფერმერებს ყურძნის რეალიზაციისას.

ავაგ არუთუნიანი ამბობს, რომ მეღვინეები ამ პრობლემის წინაშე ჯერ კიდევ აპრილში დადგნენ და ხელისუფლებას შესთავაზეს, მიეცათ მათთვის უპროცენტო კრედიტები ტარის შესაძენად და გაეთავისუფლებინათ დღგ-სგან:

„ხელისუფლება ამაზე მხოლოდ ერთი თვის წინ წავიდა, ეს დაგვიანებული გადაწყვეტილებაა. ყურძნის მოკრეფას 20 აგვისტოდან იწყებენ, მაგრამ ტარის მწარმოებელ საწარმოებში შეკვეთების გაკეთება იანვარ-თებერვალში არის საჭირო. ახლა უკვე ძალიან გვიანია. დარწმუნებული ვარ, რომ ყურძნის მთელი მოსავალი გაიყიდება, მაგრამ ძალიან დაბალ ფასად. ეს ერთადერთი შესაძლებლობაა დღევანდელ მდგომარეობაში მყოფი საწარმოებისთვის, მთელი მოსავლის შესაძენად“.

კრიზისის გადალახვა

მეღვინეების კავშირის თავმჯდომარის თქმით, სომხეთის მიერ დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ, სფერომ ხუთი კრიზისი გადაიტანა. ეს თან ჰგავს და თან არ ჰგავს წინამორბედებს. ყველა კრიზისს აქვს პოლიტიკური და ეკონომიკური ვექტორი.

„მსგავსება წინა შემთხვევებთან იმაშია, რომ იმუშავა იმავე მექანიზმებმა და სახეზეა იგივე შედეგები. ბაზრები იკეტება, ყურძნის რეალიზება ვერ ხერხდება, კასრები არ ცარიელდება, ფული არ შემოდის, ხელფასებს ვერ იხდიან. ყველგან იგივე სიტუაციაა. წინა კრიზისებისგან განსხვავებით, შეიცვალა პოლიტიკური ფონი. წინა კრიზისების დროს, საერთაშორისო ორგანიზაციები და სახელმწიფო ბიუჯეტი გამოყოფდნენ თანხებს.

მაგრამ სისტემური კორუფციის გამო, ფული კონკრეტული ადამიანების, სფეროს ოლიგარქების ჯიბეებში მიდიოდა. იმ კრიზისებისგან განსხვავებით, თანხები მიზნობრივად იხარჯება, არ იპარავენ, პროგრამის შესაბამისად განკარგავენ. და ეს იმედით გვავსებს, რომ მალე დავძლევთ კრიზისს. მაგრამ სწრაფად გადავლახავთ არა ზრდისა და აფრენის თვალსაზრისით, არამედ ნულოვანი დონიდან გამოსვლის მხრივ“, – ამბობს ავაგ არუთუნიანი.