სომხეთი 2015. წლის პოლიტიკური თემები

2015 წლის პოლიტიკური ცხოვრება სომხეთში სამი ძირითადი ამბით აღინიშნა _ სომეხთა გენოციდის ასი წლისთავით, ყველაზე დიდი პარტიის, „აყვავებული სომხეთის“ დაშლითა და საკონსტიტუციო ცვლილებთან დაკავშირებით გამართული რეფერენდუმით.

სომხეთის ხელისუფლებამ კოლოსალური რესურსები დახარჯა და დიდი ძალისხმევა გასწია, რომ ოსმალეთის იმპერიაში მომხდარი გენოციდის 100 წლისთავი აღენიშნა. აღნიშნულ ტრაგედიას 1915 წელს უამრავი სომეხი შეეწირა.

სამგლოვიარო ღონისძიებებში მონაწილეობის მისაღებად ერევანში უცხო ქვეყნებიდან 60 ოფიციალური დელეგაცია ჩავიდა. სომხეთში უპრეცედენტო ფორუმი გაიმართა სახელწოდებით „გენოციდის დანაშაულის წინააღმდეგ“. ღონისძიებას 600 დელეგატი დაესწრო, მათ შორის იყვნენ თურქეთის იმ მოქალაქეებისა და ორგანიზაციების წარმომადგენლები, რომლებიც, გენოციდის აღიარების გზით, სომხეთთან შერიგებას ემხრობიან.

ღონისძიებამდე ერთი დღით ადრე ეჩმიაძინში, სომხური სამოციქულო ეკლესიის რეზიდენციაში, ნაბათის ხმა გაისმა იმის ნიშნად, რომ სომხურმა ეკლესიამ უმიზეზოდ მოკლული მილიონნახევარი ადამიანი წმინდანად შერაცხა.

 პოლიტიკური ტექნოლოგიების სპეციალისტის, არმენ ბადალიანის აზრით, ამ ამბავმა მსოფლიოში უბრალო პიარის დანიშნულება შეასრულა.„სომხეთმა მოიგო იმით, რომ რამდენიმე დღის განმავლობაში მასზე მთელი მსოფლიო ალაპარაკდა, რამაც ბევრი ტურისტი მიიზიდა.თუმცა, ილაპარაკეს და მალევე დაივიწყეს. იმის გამო,რომ სომხეთი თანმიმდევრულ პოლიტიკას არ ატარებს, ქვეყანამ საგარეო პოლიტიკის საერთო მოზაიკაში გენოციდის თემას სათანადო ადგილი ვერ მიუჩინა.

პარტია „აყვავებული სომხეთის“ ფაქტობრივი დაშლა ქვეყანაში მიმდინარე პროცესების გამოძახილი იყო და სომხეთის საშინაო პოლიტიკის ერთ-ერთი განმსაზღვრელი ფაქტორი გახდა.

მიმდინარე წლის თებერვალში სომხეთის პრეზიდენტმა სერჟ სარგსიანმა მწვავედ გააკრიტიკა თავისი ყოფილი კოალიციელი პარტნიორი,  „აყვავებული სომხეთის“ ლიდერი, გაგიკ ცარუკიანი, და პოლიტიკაში მის  საქმიანობას სახელმწიფოსთვის  ‘ბოროტების მომტანი’ უწოდა.მან ცარუკიანი უშიშროების საბჭოს წევრის მოვალეობიდან გაათავისუფლა; ხოლო ამ უკანასკნელის მძახალს, პრემიერმინისტრ ოვიკ აბრამიანს იმ ჭორების დაზუსტება დაავალა, რაც ქველმოქმედებით შენიღბული „მილიარდი დრამის“ ოდენობის სახელმწიფო გადასახადის დაფარვას ეხებოდა.

პრეზიდენტსა და ცარუკიანს შორის ურთიერთობები პარტია „აყვავებული სომხეთის“ მიერ ოპოზიციურ პოლიტიკურ ორგანიზაციებთან (უფრო კონკრეტულად კი პარტია „მემკვიდრეობასა“ და „სომხეთის ეროვნულ კონგრესთან“ ) თანამშრომლობის დაწყებამ გაართულა.

ცარუკიანმა ასევე გააკრიტიკა პრეზიდენტი და საზოგადოებას, სერჟ სარგსიანის გადაყენების მიზნით, საყოველთაო მობილიზაციისკენ მოუწოდა.

თავად ცარუკიანმა პრეზიდენტთან ურთიერთობის გამწვავება ასე ახსნა:’თანამშრომლობის სხვადასხვა ვარიანტებსა და სარფიან გარიგებებს მთავაზობდა. კონსტიტუციის ცვლილების შემდეგ პრეზიდენტის პოსტის გადმოცემასაც კი დამპირდა, იმ პირობით, რომ მისი ხელისუფლების მანდატის გაგრძელებას დავუჭერდი მხარს. ანუ, პრაქტიკულად, მისი სამუდამო მმართველობისთვის უნდა შემეწყო ხელი, რომელიც მისი სიკვდილამდე გაგრძელდებოდა. მე ერთმნიშვნელოვნად უარვყავი ეს არასახელმწიფოებრივი აზრი, რამაც სერჟ სარგსიანს პოლიტიკური და ადამიანური ურთიერთობების ნორმები დაავიწყა’.

დაპირებული ომი არ შედგა. ცარუკიანი სარგსიანს შეხვდა. მედიატორის ფუნქცია პარტია „სომხეთის რევოლუციურმა ფრონტმა“, იგივე „დაშნაკცუთიუნმა“ ითავა. შეხვედრის შედეგად მხარეებმა გარკვეულ შეთანხმებას მიაღწიეს.

შედეგად, გაგიკ ცარუკიანმა დიდი პოლიტიკიდან და ფრაქციის თავმჯომარის პოსტიდან წასვლის შესახებ განაცხადა. ცარუკიანმა პარტიის ლიდერობაზეც უარი თქვა,რასაც  ფრაქცია „აყვავებული სომხეთიდან“ დეპუტატების გამოსვლა მოჰყვა.
„აყვავებული სომხეთი“ მმართველი „რესპუბლიკური პარტიის“ სატელიტი გახდა, მისი რესურსები კი მოგვიანებით, 6 დეკემბრის საკონსტიტუციო რეფერენდუმზე გამოიყენეს.

„მმართველი პარტია კიდევ უფრო გაძლიერდა, ოპოზიცია კი დასუსტდა“, _ განაცხადა პოლიტიკური ტექნოლოგიების სპეციალისტმა,არმენ ბადალიანმა.

დამაგვირგვინებელ აკორდად კი საკონსტიტუციო რეფერენდუმი იქცა, რომლის შედეგების მიხედვითაც, საკონსტიტუციო ცვლილებებს ამომრჩეველთა 63,37% (825 521 ადამიანი) უჭერს მხარს. ამდენად, სომხეთი საპარლამენტო მმართველობის სისტემაზე გადადის. ოპოზიცია მიიჩნევს, რომ რეფერენდუმი მმართველ რესპუბლიკურ პარტიასა და მის ლიდერს, სერჟ სარგსიანს მხოლოდ საკუთარი ძალაუფლების მანდატის გასაგრძელებლად სჭირდებოდათ.

ოპოზიციის აზრით, რეფერენდუმის შედეგები გაყალბებულია და ამიტომ, ბათილად უნდა ცნონ. თავისუფლების მოედანზე ოცდაოთხსაათიანი მჯდომარე პიკეტი დაიწყო, რომელსაც საზოგადოებრივი ხსნის ფრონტი „ახალი სომხეთი“ მართავს. „სომხეთის ეროვნულმა კონგრესმა“ კი, თავის მხრივ, სომხეთის ცენტრალურ საარჩევნო კომისიას მიმართა (თუმცა, ამაოდ), და საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის რეფერენდუმის შედეგების ანულირების მოთხოვნის მოსამზადებლად ხელმოწერების შეგროვება დაიწყო.

არმენ ბადალიანის აზრით, „რეფერენდუმის ბიულეტენებში ჩახატული  ‘დიახ’ ხელისუფლებას ისეთი საკონსტიტუციო რეფორმის განსახორციელებლად სჭირდება, რომელიც ძირეულად შეცვლის სახელმწიფო მმართველობას და მთელ მის ფილოსოფიას “.

კავკასიის ინსტიტუტის მეცნიერ-თანამშრომლის, გრანტ მიკაელიანის აზრით, ხელისუფლებამ საზოგადოებას პოლიტიკურ დღის წესრიგში არარსებული,მოულოდნელი საკონსტიტუციო რეფორმის სასიკეთო მხარეები ვერ დაანახა. ამიტომ, რეფერენდუმის რეალური შედეგები ოფიციალურ მონაცემებს არ შეესაბამება, საზოგადოების მხრიდან სახელმწიფო ინსტიტუტების მიმართ ნდობა კი კვლავინდებურად უპრეცენდენტოდ დაბალია.

გრანტ მიქაელიანის თქმით, ‘სომხეთის პოლიტიკური ცხოვრება ჯერ კიდევ გაყინულია. ჩანასახოვანი, ახალი პოლიტიკური პარტიები ჯერ კიდევ ვერ ავლენენ საკუთარ შესაძლებლობებს, ყველაზე დიდი ალტერნატიული პარტია, „აყვავებული სომხეთი“ კი, თავისი რევოლუციური მიდგომებისა და ხელისუფლების ზეწოლის შედეგად, დაიშალა და ჯერ კიდევ წლის დასაწყისში სამუდამოდ დატოვა პოლიტიკური სცენა’.