"თეთრი დროშა არ არის მოლაპარაკება, ეს კაპიტულაციაა" - სლავოი ჟიჟეკი უკრაინის დახმარების აუცილებლობაზე
სლავოი ჟიჟეკი უკრაინაზე
ცნობილმა სლოვენიელმა მემარცხენე ფილოსოფოსმა სლავოი ჟჟეკმა BBC-ის უკრაინულ სამსახურს გაუზიარა თავისი მოსაზრებები რუსეთთან ე.წ. სამშვიდობო მოლაპარაკებების, უკრაინისთვის ბირთვული იარაღის გადაცემასა და რუსული კულტურის “გაუქმების” შესახებ.
BBC-ის უკრაინული სამსახურის კორესპონდენტი მიროსლავა პეცა ესაუბრა ფილოსოფოსს 10 მაისს, ხარკივის რეგიონში რუსეთის ახალი შეტევის დაწყების პირველ დღეს.
რუსული კულტურის „გაუქმების“ შესახებ
“არ მომწონს, როცა ზოგიერთი უკრაინელი იმეორებს: არა რუსულ კულტურას, ჩვენ დასავლეთის ნაწილი ვართ.
უკაცრავად, ამ გზით თქვენ აძლევთ საშუალებას ვლადიმირ პუტინს წარმოაჩინოს თავი ცნობილი ადამიანების – გოგოლის, ტოლსტოის, დოსტოევსკის და ა.შ. მიმდევრად. არ მინდა პუტინი ამის მედროშე იყოს. იმიტომ რომ, პუტინი არ უპირისპირებს რუსულ კულტურას დასავლურ კულტურას. არა, ღმერთო ჩემო, პუტინი ნეოფაშისტი ბარბაროსია!
დიახ, ეს არის ლეგიტიმური დებატები იმის შესახებ, თუ რამდენად ფესვგადგმულია ეს რუსულ ტრადიციაში, მე ასეთ დისკუსიას ვუშვებ. მაგრამ, მიუხედავად ამისა, რაც არ უნდა გულუბრყვილოდ ჟღერდეს, ნამდვილად უნდა ვაღიაროთ: თუ აღმოჩნდა, რომ რუსების უმრავლესობა პუტინს უჭერს მხარს, ეს იმიტომ ხდება, რომ უმრავლესობა ტერორის მმართველობის ქვეშ იმყოფება. მათ ატერორებენ. მის წინააღმდეგ წასვლა კი ძალიან სარისკოა.
{კითხვაზე, რომ უკრაინულ საზოგადოებაში შეიძლება ბევრი არ ეთანხმებოდეს ამ მოსაზრებას, ჟიჟეკი პასუხობს}: “იცით, რა მახსენდება, როცა ასე საუბრობენ? რაც დადასტურდა და ახლა უკვე თქვენც იცით – პუშკინი ნახევრად შავკანიანი იყო. ის იყო ეკატერინე დიდის მონების შთამომავალი. ასე რომ, გეთანხმებით, მაგრამ არ მინდა პუტინისთვის ძალიან ბევრი დავთმო.
თქვენ იცით, რომ მე, მაგალითად, ყოველთვის მძულდა დოსტოევსკი. ეს უნდა მეთქვა. ტოლსტოი მირჩევნია. დოსტოევსკი, ვფიქრობ, პირველი იყო, ვინც ოფიციალურად უარყო ის ფაქტი, რომ რუსეთი ევროპის მონობაშია, მაგრამ როცა ევროპას საფრთხე ემუქრება, რუსეთმა უნდა გაიღოს თავი მის გადასარჩენად. ნაპოლეონის წინააღმდეგ, ჰიტლერის წინააღმდეგ და ა.შ. და რაც შეეხება ნაპოლეონს, ვფიქრობ, ევროპა ბევრად უკეთესი იქნებოდა, მაშინ ნაპოლეონს რომ გაემარჯვა – აღარც მსოფლიო ომები იქნებოდა.
რუსული კულტურა იარაღად გადაიქცა და ეს ისევ სტალინის დროს მოხდა. მაგალითად, რუსული ბალეტი სტალინის დროს იარაღად იქცა.
თქვენ იცით, რომ საბჭოთა კავშირში 1920-იანი წლების ბოლოს და 30-იანი წლების დასაწყისში, როდესაც ყველაფერი ერთ სტანდარტზე იყო მორგებული, პრობლემა გახდა იმის გარკვევა, თუ ვინ იყო ოფიციალურად უდიდესი რუსი კომპოზიტორი. ისინი ფიქრობდნენ, რომ ალბათ მუსორგსკი უფრო ხალხური იყო, ან რაღაც ასეთი.
მაგრამ სტალინი დაჟინებით მოითხოვდა: ჩაიკოვსკი. ჩაიკოვსკი… რომელიც მეფის მომხრე იყო, ღია ანტისემიტი და ა.შ. თუმცა, სტალინმა გადაწყვიტა, რომ ჩაიკოვსკი იყო ყველაზე დიდი რუსი კომპოზიტორი – ამიტომ მან მისგან იარაღი შექმნა. მაგრამ ტრაგედია ის არის, რომ როდესაც ისინი აქვეყნებდნენ ჩაიკოვსკის ტექსტებს და წერილებს, მათ მოუწიათ მათი ცენზურის ქვეშ მოქცევა, რადგან ისინი სავსე იყო ანტიფემინისტური და მეფისადმი ლოიალისტური განწყობებით. ისევე როგორც მაშინ, როცა იმპერატორზე თავდასხმა მოხდა 1880 წელს და ლენინის ძმა სიკვდილით დასაჯეს.
ზოგიერთი რევოლუციონერი მაშინ ციხეში გაგზავნეს, ჩაიკოვსკიმ კი მეფეს წერილი მისწერა: “მოკალი ყველა, შენ ძალიან ჰუმანური ხარ!“
მაგრამ სტალინმა გადაწყვიტა, რომ ეს იყო უდიდესი კომპოზიტორი.”
რუსული საზოგადოების შესახებ
“რუსული საზოგადოება აქტიურად არ უჭერს მხარს [პუტინს და მის პოლიტიკას], მაგრამ მაინც ითმენს მას. როცა რუსეთი ომში გარკვეულ წარმატებებს აღწევს, უხარიათ.
სამწუხაროდ, უნდა ითქვას, რომ ეს იგივეა, რაც ჰიტლერთან. ნუ მოვიტყუებთ თავს.
ჰიტლერმა მხოლოდ მაშინ დაკარგა მხარდაჭერა, როცა გერმანიამ ომში დამარცხება დაიწყო.
უმეტეს შემთხვევაში, მაშინაც კი, თუ ისინი არ იყვნენ აქტიური ნაცისტები, გერმანელების უმეტესობა არა მხოლოდ ითმენდა ჰიტლერს, არამედ მხარს უჭერდა მას და აღფრთოვანებულიც კი იყვნენ პროგრესით.
არა, არა, მე არ ვარ ისეთი გულუბრყვილო, რომ ვთქვა, როგორც ეს უკვე დიდი ხანია ფსევდო-მემარცხენეებს სჩვევიათ, რომ ხალხის უმრავლესობა უდანაშაულოა. რომ ისინი უბრალოდ ცდებიან. არა, გარკვეული გაგებით, ისინი, ყველა ჩვენგანი, თავისუფალი ადამიანები ვართ, მაგრამ ამავე დროს ჩვენ ვართ პასუხისმგებელი ჩვენივე თავისუფლების დაკარგვაზე.
და აქ ჩვენ ძალიან მკაფიონი უნდა ვიყოთ, თქვენ არ შეგიძლიათ უბრალოდ ადგეთ და თქვათ: “ოჰ, ისინი სრულიად უდანაშაულოები არიან”.
დიახ, მანიპულირებულნი არიან, მაგრამ ყველა ჩვენგანი მანიპულირებულია. ფაქტია, რომ ხშირად ადამიანები რაღაცას მაშინაც კი უჭერენ მხარს, როდესაც იციან, რომ მათით მანიპულირებენ.
მოგეხსენებათ, ადამიანის ბუნება უცნაური რამ არის“.
უკრაინისთვის ბირთვული იარაღის მიცემასა და რუსეთის ბირთვული მუქარების შესახებ
“რამდენიმე კვირის წინ პიერ მორგანთან ინტერვიუში მე ვთქვი, რომ უკრაინას უნდა მიეცეს ბირთვული იარაღი. და თავს დამესხნენ კიდევ უფრო მარცხნიდან, ვიდრე მარჯვნიდან. მითხრეს: გაგიჟდი? თქვენ რა, სამყაროს დასასრული გსურთ?!
მაგრამ ეს იყო პროვოკაცია. მე ამას სერიოზულად არ ვამბობდი – მე უბრალოდ მინდოდა თქვენი ყურადღების მიპყრობა. ყველა თავს დამესხა, თითქოს მე ბირთვული ომი მინდოდა და მიმტკიცებდნენ, რომ ბირთვული იარაღის გავრცელება არ უნდა დავუშვათ.
მაგრამ შეხედეთ:
პუტინმა უკვე გადაიტანა ბირთვული იარაღი ბელარუსში. მინდა გავამახვილო ყურადღება იმაზე, რომ პუტინისგან ყველაფერია მოსალოდნელი, მათ შორის ყველაზე გიჟური ქმედებები. ის მუდმივად იმუქრება ბირთვული იარაღით, აყენებს პირობებს და ა.შ.
მაგრამ რატომ ექცევიან უკრაინას როგორც უპასუხისმგებლო ქვეყანას ის სახელმწიფოებიც კი, რომლებიც მას ოფიციალურად უჭერენ მხარს? მაგალითად, ისინი ამბობენ: მათი ნდობა არ შეიძლება, ზედმეტად ნაციონალისტები არიან, შეიძლება რაღაც სიგიჟე ჩაიდინონ და ა.შ.
ხალხი საუბრობს დასავლურ რელიგიურ ფუნდამენტალიზმზე, მაგრამ იცით, საშუალო სკოლაში ცოტა რუსულს ვსწავლობდი, ასე რომ, შემიძლია თვალყური ვადევნო პუბლიკაციებს. იციან თუ არა ადამიანებმა, როგორ ელაპარაკება რუსეთი საკუთარ თავს, რა შეიძლება მოისმინო რუსულ მედიაში? ისინი მუდმივად საუბრობენ შესაძლო ბირთვულ დაბომბვაზე და საკმაოდ ღიად ასახელებენ პირობებსაც კი.
მაგალითად, პუტინმა და სხვებმა განაცხადეს, რომ რუსეთს ექნება უფლება გამოიყენოს ბირთვული იარაღი თუ მის სუვერენიტეტს საფრთხე დაემუქრება. და შემდეგ ნახეთ, როგორ განსაზღვრავენ ისინი თავიანთ სუვერენიტეტს – მასში შედის დონბასის რეგიონი და ა.შ.
ასე რომ, მათი მთავარი მესიჯი ეს არის: თუ ჩვენ შევხედავთ რომ ამ ომს ვაგებთ, ჩვენ გვაქვს უფლება გამოვიყენოთ ბირთვული იარაღი.
“ნაციზმთან ბრძოლის“ ცრუ ნარატივისა და რუსეთთან სამშვიდობო მოლაპარაკების შესაძლებლობის შესახებ
“არ ღირს ყველა მემარცხენე მოძრაობა ავტომატურად პრორუსულად შევრაცხოთ.
პუტინი ნეოფაშისტია. ნახეთ, ვის უჭერს მხარს პუტინი დასავლეთში – მათ, ვისაც ევროპის განადგურება უნდა. პუტინი მხარს უჭერს ალტერნატივას გერმანიისთვის, მხარს უჭერს ლე პენს საფრანგეთში და ა.შ. ევროპის ყველა ქვეყანაში ის მხარს უჭერს მემარჯვენე რადიკალებს, რატომ? იმიტომ, რომ რადიკალურ მემარჯვენეებსაც სურთ ევროპის ერთიანობის დანგრევა.
თქვენ იცით, რომ პუტინმა ცოტა ხნის წინ თქვა, რომ აშშ-ს მოახლოებულ არჩევნებში ბაიდენს ანიჭებს უპირატესობას. ეს არის ზუსტად ტიპური პუტინი! მან იცის, რომ შეერთებულ შტატებში იმდენად სძულთ, რომ თუ იტყვის: “მე ის მირჩევნია”, ეს მას ავტომატურად დააზარალებს. ვფიქრობ, ეს იყო პუტინის მიერ ტრამპის მიმართ მხარდაჭერის ჩვენება.
ხაზგასმით მინდა აღვნიშნო, როგორც მემარცხენე რადიკალმა, რომ მე მთლიანად უკრაინის მხარეს ვარ. იმიტომ რომ, პირველ რიგში, შეგიმჩნევიათ ის, რასაც ახლა ვხედავთ – უკიდურესი მემარჯვენეებისა და უკიდურესი მემარცხენეების სრულიად გიჟური კოალიცია?
ისინი ყველა საუბრობენ სამშვიდობო მოლაპარაკებებზე და ა.შ. მაგრამ პუტინი ისევ და ისევ იმეორებს როგორია მისი მოლაპარაკებების პირობები: მას სურს შეიერთოს არა მხოლოდ ის ტერიტორიები, რომლებიც ამჟამად აქვს ოკუპირებული, არამედ მიიღოს კიდევ რაღაც – მინიმუმ მთელი დონბასი.
მაგრამ ეს ყველაფერი არ არის. მან არაერთხელ განაცხადა: “ეს ყველაფერი არ არის, თავად კიევში “ნაცისტური რეჟიმი” უნდა დაეცესო. მას უკრაინის ტოტალური კონტროლი სურს.
მე ყოველთვის ვეკითხები მათ, ვინც საუბრობს “სამშვიდობო მოლაპარაკებებზე”: კარგი, მაგრამ ამ სიტუაციაში ეს მოლაპარაკებები უკრაინის სრულ კაპიტულაციას ნიშნავს. ისინი მპასუხობენ: მაგრამ მაინც, შეიძლება რუსები ზედმეტად ბაქიბუქობენ, იქნებ არის მოლაპარაკებებში კომპრომისზე წასვლის შანსი.
მაგრამ ახლა კიდევ ერთხელ მინდა ვთქვა და ეს კვლავ ეხება ბირთვული იარაღის საკითხს:
როცა უკრაინა შედარებით წარმატებით მოქმედებდა ბრძოლის ველზე, მოლაპარაკების შანსი გაჩნდა. მაგრამ რატომ გაჩნდა მოლაპარაკების შესაძლებლობა? რადგან უკრაინამ დასავლეთის დახმარების წყალობით შეძლო წინააღმდეგობის გაწევა.
უკრაინა რომ უბრალოდ თავს არ იცავდეს, მაშინ ყველაფერი დიდი ხნის წინ დასრულდებოდა, ყოველგვარი მოლაპარაკების გარეშე.
ასე რომ, პარადოქსი ის არის, რომ ეს არის ერთადერთი გზა – და მე არ ვგულისხმობ როგორც თეორიულ პარადოქსს, არამედ როგორც ძალიან პრაქტიკულ, ემპირიულს – მოლაპარაკებებისთვის სივრცის გახსნის ერთადერთი გზა არის უკრაინისთვის საკმარისი იარაღის მიწოდება და მისი კიდევ უფრო აგრესიული მხარდაჭერა.
მეორე წერტილი: ყველა ეს ორმხრივი პროკლამაცია ნაციზმზე. პუტინი საუბრობს “კიევის ნაცისტურ რეჟიმზე“, უკრაინა კი ამბობს: “ჩვენ ვებრძვით ნაციზმს.”
მიუხედავად ყველა რიტორიკული გაზვიადებისა – და მე კარგად ვიცნობ სიტუაციას – ვისაც ეჭვი ეპარება უკრაინის მაიდნის მოვლენებში, ვურჩევ უყუროს სერგეი ლოზნიცას ორსაათიან დოკუმენტურ ფილმს “მაიდანი”.
რა თქმა უნდა, ეს იყო სპონტანური სახალხო აჯანყება. იყო მარცხნივ, იყო მარჯვნივ, მაგრამ ეს ნამდვილად არ იყო ნატოს ან თუნდაც ნაცისტების ინტერვენცია. ეს იყო მართლაც ერთ-ერთი იშვიათი მასობრივი მოვლენა.
მესამე, როცა ამბობენ, მოდი, ვიყოთ რეალისტები, რუსეთს მხოლოდ მიწა უნდა იქ. არა, სამწუხაროდ, უკრაინა პირველი არ არის.
დაიწყო, როგორც გახსოვთ, ოსეთიდან, ჩრდილოეთ საქართველოდან, ყირიმიდან და ა.შ. რუსეთი უბრალოდ ფართოვდება.
ამიტომ ჩემი მცირე კრიტიკა უკრაინის მთავრობის ზოგიერთი ძალის მიმართ არის ასეთი: შეწყვიტეთ პუტინთან მოპყრობა თითქოს ის პოსტბოლშევიკია, ბოლშევიკების მემკვიდრე.
გახსოვთ, რა მოხდა ორი წლის წინ? რა თქვა პუტინმა, როცა რუსეთმა უკრაინას შეუტია?
რა თქმა უნდა, დღეს ყველა აგრესორი თავდასხმას თავდაცვას უწოდებს. და რუსული ოფიციალური რიტორიკა ახლა ასეთია: ჩვენ თავს ვიცავთ, უკრაინა ჩვენ დაგვესხა თავს.
მაგრამ დარწმუნებული ვარ, თქვენც ნახეთ: პუტინმა ორ მოკლე გამოსვლაში 21 და 23 თებერვალს კრიტიკულად მხოლოდ ერთი სახელი ახსენა.
გასაგებია რატომაც. იმიტომ, რომ პუტინი არასდროს ახსენებს იმ ადამიანების სახელებს, რომლებიც ნამდვილად სძულს. მას არასდროს უთქვამს ნავალნის სახელი. რამდენადაც ვიცი, მას არასოდეს უთქვამს ზელენსკის სახელი. უბრალოდ “უკრაინის ნაცისტების ლიდერს” უწოდებს.
პუტინს აბსოლუტურად არ ვენდობი – ის გააგრძელებს ტერიტორიების გაფართოებას, მაგრამ ეს სადღაც უნდა გაწყდეს, თუნდაც ამან უფრო ფართო მასშტაბის ომი გამოიწვიოს. ვფიქრობ, გრძელვადიან პერსპექტივაში ეს არის მშვიდობის შენარჩუნების ერთადერთი გზა.
თუ ჩვენ ახლა ვახორციელებთ ზეწოლას უკრაინაზე, მოვითხოვთ მშვიდობას, ეს ნიშნავს რუსეთის ექსპანსიისთვის სივრცის გათავისუფლებას.
მე ყოველთვის ვიმეორებდი კიდევ ერთ რამეს: იცით, დავიღალე ამ ნაძირლებისგან, რომლებიც ამბობენ, რომ მშვიდობა უმაღლესი ღირებულებაა და ა.შ.
დაივიწყეთ, რომ პუტინს თითქოს მშვიდობა სურს უკრაინაში. მისთვის “მშვიდობა“ ნიშნავს, რომ ის მთელ უკრაინას აკონტროლებს. ოკუპანტებს, გარკვეული ცინიკური გაგებით, ყოველთვის სურთ მშვიდობა. მათ უნდათ მშვიდობა, რაც ნიშნავს, რომ ისინი ოკუპაციას ახდენენ.
სურდა თუ არა ჰიტლერს მშვიდობა საფრანგეთში, როდესაც მან დაიპყრო ის 1940 წელს? რა თქმა უნდა, მას მშვიდობა სურდა, რადგან მისთვის მშვიდობა ნიშნავდა შემდეგს: “მე შემიძლია მშვიდობიანად გამოვიყენო საფრანგეთი“.
ასე რომ, კიდევ ერთხელ: მთავარი პარადოქსი არის ის, რომ თუ იქნება მოლაპარაკებები, მხოლოდ მაშინ, როცა იქნება ძლიერი უკრაინა, რომელსაც შეუძლია დაიცვას საკუთარი თავი.
