"რა გატირებს, კიდევ გააჩენ" - ქალები შეწყვეტილი ორსულობის შესახებ
შეწყვეტილი ორსულობა და მკვდარი ბავშვის დაბადება ის თემაა, რაზეც საზოგადოებაში დუმილს ამჯობინებენ.
„კიდევ გააჩენ“, „ჯერ ახალგაზრდა ხარ“, „დაივიწყე, ყველაფერი წინ გაქვს“ – ამშვიდებენ ქალებს, რომლებმაც ბავშვი დაკარგეს. ბევრისთვის ეს სიტყვები ტანჯვაა. მათ საკუთარი შვილის დავიწყება არ უნდათ და საკუთარ ტკივილზე საუბარი სურთ.
ყოველი მეხუთე ორსულობა სპონტანური აბორტით სრულდება. რას გრძნობენ ქალები, რომლებმაც ბავშვი დაკარგეს და ვინ ეხმარება მათ საქართველოში.
„ვიცოდი, რომ ბიჭი იყო“
დილის 8 საათი იყო, ნატა ძლიერმა ტკივილმა რომ გააღვიძა. ხუთი თვის ორსული იყო. სულ რაღაც ორ საათში გეგმიურ ექოსკოპიაზე უნდა წასულიყო და ბავშვის გულის ცემისთვის კიდევ ერთხელ მოესმინა.
ტკივილი ძლიერდებოდა. აბაზანაში შევიდა და საცვალზე ვარდისფერი გამონადენი რომ შეამჩნია, მაშინვე ექიმის ნომრის აკრეფა დაიწყო. დარეკვაც კი ვერ მოასწრო, ფეხზე წამოდგა თუ არა, ხელში საკუთარი ბავშვი ეჭირა.
„ხელის გულზე მეტეოდა. კანი თხელი, თხელი, თითქმის გამჭვირვალე ჰქონდა. თვალის ჭრილი მახსოვს და წამწამები. უფრო სწორად ის ადგილი, სადაც მომავალში წამწამები უნდა ჰქონოდა. შემდეგ, ძალიან დიდ ხანს, თვალს რომ ვხუჭავდი, პირველი მას ვხედავდი, ჩემი ხელის გულზე მოკალათებულს“.
ნატასთვის ეს მეორე ორსულობა იყო. პირველი შვილი 17 წლის წინ გააჩინა. დიდი ინტერვალის გამო, ეს ორსულობა ფაქტობრივად პირველს უდრიდა.
ამჯერად განსხვავებული, ახალი და მძაფრი შეგრძნებები ჰქონდა. მისთვის ყოველი დღე განსაკუთრებული იყო. სიამოვნებით ასრულებდა ყველა წესსა და ექიმის რეკომენდაციას – სწორად იკვებებოდა, სეირნობდა, ბევრს ისვენებდა, კითხულობდა, მშვიდ და სასიამოვნო მუსიკას უსმენდა.
„სულ ველაპარაკებოდი, ვეფერებოდი. რატომღაც დარწმუნებული ვიყავი, რომ ბიჭი იყო. ექოსკოპიაზე მითხრეს გოგოაო, მაგრამ არ დავიჯერე. იმის გამო კი არა, რომ გოგო არ მინდოდა, უბრალოდ რატომღაც ჯიუტად დარწმუნებული ვიყავი, რომ ბიჭი იყო.
როდესაც ეს ამბავი მოხდა, სასწრაფოდ კლინიკაში გადამიყვანეს და ემბრიონის ნარჩენები გამომიფხიკეს. ნარკოზის შემდეგ თვალი გავახილე თუ არა, ვიკითხე, ვინ იყო – ბიჭი ყოფილა.“
როგორც გაირკვა, ნატას თვითნებური აბორტის მიზეზი მიკროთრომბული უბნების ჩამოყალიბება იყო, რამაც პლაცენტის ინფარქტი გამოიწვია. წესით, მას ყოველდღიურად უნდა მიეღო სისხლის გამათხელებელი მედიკამენტები ორსულობის შეწყვეტის თავიდან ასაცილებლად. მომხდარში ნატა არავის ადანაშაულებს.
მიუხედავად იმისა, რომ მისი პარტნიორი ემოციურადაც და ფიზიკურადაც სულ მის გვერდით იყო, ნატას ეგონა, რომ ეს მხოლოდ მას დაემართა და სხვას არავის, მისი პირადი ტკივილი იყო.
ნატა ჰყვება, რომ დაეწყო აგრესია ორსულების და ჩვილი ბავშვების მიმართ.
„შემძულდა ჩემი სახლი, საძინებელი, აბაზანა. ყველასა და ყველაფრისგან მიტოვებული ვიყავი,“ – ჰყვება იგი.
ამ სტრესიდან გამოსასვლელად ნატას ერთწლიანი მედიკამენტოზური კურსი და ნევროპათოლოგის დახმარება დასჭირდა.
„ნათესავმა მითხრა, კილონახევრიანი ბავშვი ნერვიულობად არ ღირს, კიდევ ბევრი ბავშვი გეყოლებაო“
ორსულობის საშუალოდ 10-20 პროცენტი მოშლით სრულდება.
დაავადებათა კონტროლისა და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ეროვნული ცენტრის კვლევის მიხედვით საქართველში 2015-2018 წ.წ. 45 587 თვითნებური აბორტი დაფიქსირდა. 2018 წელს ყველაზე მეტი – 22 733.
ამ სტატისტიკაში არ ხვდება 12 კვირამდე შეწყვეტილი ორსულობები, რომლის შესახებ დედამ თავადაც არ იცის, ან უბრალოდ ექიმისთვის ჯერ არ მიუმართავს.
საქართველოში არ არსებობს თვითნებური აბორტის შემდგომი ფიზიკური და ფსიქოლოგიური რეაბილიტაციის პროგრამები, თუმცა ყოველწლიურად მეტი და მეტი ქალი მიმართავს ფსიქოლოგსა და ნევროპათოლოგს დახმარებისთვის.
თვითნებური აბორტის მიზეზი უმეტეს შემთხვევაში ემბრიონის არასწორი განვითარებაა. მიზეზი შეიძლება იყოს ნაყოფის თანდართული გენეტიკური დაზიანება, ვირუსული ინფექცია, თანდაყოლილი ან შეძენილი თრომბოფილიები, დედასა და ნაყოფს შორის გენეტიკური შეუთავსებლობა, ორგანული პრობლემები საშვილოსნოს ღრუში, როგორიცაა პოლიპი, მიომა და ა.შ.
ასევე ჰორმონალური დარღვევები და ბოლო დროს ძალიან გახშირებული მიზეზი – სტრესული გარემო.
შეწყვეტილ ორსულობაზე საუბარი საზოგადოებაში მიღებული არ არის.
ბევრი ქალი ჩივის, რომ მუცლის მოშლის შემდეგ მეგობრებისა და ოჯახის წევრებისგან სათანადო მხარდაჭერას ვერ იღებს.
„შვიდი თვის ორსულმა ვიმშობიარე მკვდარი ბავშვი. ეს ტრაგედია იყო ჩემთვის. თუმცა, გარშემომყოფების რეაქცია კიდევ უფრო დიდ სატანჯველად მექცა”, – ჰყვება 34 წლის ხატია.
ხატიასთვის ეს პირველი ორსულობა იყო. ბავშვის სახელიც შერჩეული ჰქონდა – ლუკა. რა მოხდა, დღემდე ვერ გაიგო.
„სამი თვე ჩემი ოთახიდან არ გამოვსულვარ. ოჯახის წევრები, მეგობრები, ყველანი ფიქრობდნენ, რომ ჩემი რეაქცია გადაჭარბებული იყო. ერთმა ნათესავმა მითხრა, კილონახევრიანი ბავშვი ნერვიულობად არ ღირს, ახალგაზრდა ხარ, კიდევ ბევრი ბავშვი გეყოლებაო.
არასოდეს დამავიწყდება ეს სიტყვები. საკუთარი შვილის გლოვის უფლებას არ მაძლევდნენ. საქართველოში არ იციან, როგორ უთანაგრძნონ ქალს ასეთ დროს. რაღაც სისულელეებს გეუბნებიან.
ანაც მეორე უკიდურესობაში ვარდებიან – თითქოს ზედმეტად გიცავენ სტრესისგან. ერთ ამბავს გავიხსენებ – ბავშვი რომ დავკარგე რამდენიმე თვეში მეგობარს შეეძინა შვილი და ნათლობა ისე გადაიხადა, რომ მე დამიმალეს. მეგობრები ჩუმად წავიდნენ, არც მითხრეს. ფეისბუკზეც არ დადეს ფოტოები.
შემთხვევით გავიგე. თავიანთი ჭკუით იფიქრეს, რომ თოთო ბავშვის დანახვა გამაღიზიანებდა. არადა პირიქით იყო, სიამოვნებით ჩავეხუტებოდი. ძალიან მეწყინა, მიტოვებულად ვიგრძენი თავი“.
ელენე 17 წლის გათხოვდა. წარმოდგენა არ ჰქონდა რა იყო ორსულობა, მშობიარობა, ბავშვის გაჩენა.
ექვსი თვის ფეხმძიმე გეგმიურ ექოსკოპიაზე რომ მივიდა, ექიმმა უთხრა გვერდით კაბინეტში შესულიყო და აბორტი გაეკეთებინა, რადგან ბავშვი მკვდარი იყო მუცელში.
„წამალი დამალევინეს, რომ მშობიარობა დამწყებოდა. ყველაზე საშინელება ის იყო, რომ სამი დღე ველოდებოდი მშობიარობის დაწყებას. ეს იყო ყველაზე მტანჯველი სამი დღე ჩემს ცხოვრებაში. ველოდი, როდის დამეწყებოდა მშობიარობა, რომ მკვდარი ბავშვი გამეჩინა.“
მას შემდეგ სამი ჯანმრთელი შვილი გააჩინა. თუმცა იმ ფეხმძიმობას უკვალოდ არ ჩაუვლია. ელენე ამბობს, რომ რამდენი წელიც უნდა გავიდეს, სულ ახსოვს პირველი შვილი, რომელსაც სახელიც კი არ ჰქონდა.
„იმის მიუხედავად, რომ ყველამ თავზე ხელი გადამისვა, დამამშვიდა და ჩემს გამხნევებას ცდილობდა, მაინც სულ მქონდა შეგრძნება, რომ მარტო ვიყავი ჩემს ტკივილთან. როდესაც ბავშვი ჩნდება, ყველას სიხარულია. ამ შემთხვევაში კი ეს თითქოს მხოლოდ ჩემი ტრაგედია იყო.“ – იხსენებს ელენე.
აუღიარებელი გლოვა
შეწყვეტილი ორსულობა ტაბუდადებული თემაა არა მარტო საქართველოში, არამედ უფრო განვითარებულ ქვეყნებშიც.
მიშელ ობამას წიგნმა, სადაც ამერიკის პირველი ლედი ამბობს, რომ სპონტანური აბორტის შედეგად ბავშვი დაკარგა, დიდი დისკუსია გამოიწვია დასავლურ საზოგადოებაში იმაზე, თუ რატომ ვერ ბედავენ ქალები ღიად საუბარს შეწყვეტილ ორსულობაზე.
თავის ავტობიოგრაფილ წიგნში Becoming მიშელ ობამამ პირველად აღიარა, რომ გოგონების დაბადებამდე ბავშვი დაკარგა.
„თავს დაკარგულად და მარტოსულად ვგრძნობდი. მეგონა, რომ ეს მხოლოდ ჩემი პრობლემა იყო, მაშინ არ ვიცოდი რამდენად გავრცელებული პრობლემაა შეწყვეტილი ორსულობა. ჩვენ არ ვსაუბრობთ ამ თემაზე ღიად.
ჩვენ, ქალები, ამ ტკივილს საკუთარ თავში ვინახავთ. მე მგონი, ეს ყველაზე ცუდია, რასაც ჩვენს თავს ვუკეთებთ – არ ვუზიარებთ ერთმანეთს სიმართლეს ჩვენს სხეულზე და არ ვამბობთ, სად გვაქვს სუსტი ადგილები,“ – ამბობს მიშელ ობამა ტელეკომპანია ABC-სთან ინტერვიუში.
დასავლურ მედიაში მიდის დისკუსია იმაზე, თუ რატომ ხდება ისე რომ დღეს, როდესაც ქალებმა საზოგადოებრივი ცხოვრების ყველა სფეროში საკუთარი ადგილი დაიმკვიდრეს, მუცლის მოშლასა და ბავშვის დაკარგვაზე კვლავ ჩურჩულით საუბრობენ.
„ამაში არის საშინელი ირონია – მილიონობით ქალი მთელ მსოფლიოში განიცდის შეწყვეტილ ორსულობას, მაგრამ არავინ ლაპარაკობს ამაზე ხმამაღლა. დანაშაულის გრძნობა, რომელიც ქალს აქვს, დაჰყვება მას მთელი ცხოვრება. თანდათანობით ქალი სწავლობს ამ გრძნობასთან თანაცხოვრებას,“ – წერს ბრიტანული ტელეგრაფი.
კიდევ უფრო რთული მდგომარეობაა ამ მხრივ საქართველოში, სადაც ქალებს და მათ პარტნიორებს გაცილებით ნაკლები ინფორმაცია აქვთ რეპროდუქციულ ჯანმრთელობაზე.
საქართველოში, შეწყვეტილი ორსულობის შემდეგ მხოლოდ ერთეულები გადიან ფსიქოლოგიურ რეაბილიტაციას. საზოგადოება ბავშვის დაკარგვას ორსულობის დროს არ აღიქვამს დიდ ტრაგედიად, ხოლო დამნაშავედ ასეთ შემთხვევებში, როგორც წესი, ყოველთვის ქალი ითვლება.
ფსიქოთერაპევტი სოფო ტაბაღუა ამბობს, რომ ასეთ დროს ქალისთვის „აუღიარებელი გლოვის“ მდგომარეობა დგება, როდესაც პიროვნებისთვის დანაკარგი მნიშვნელოვანია, მაგრამ საზოგადოება მას მხარდაჭერას არ უცხადებს:
„ქალის გლოვა იგნორირებულია გარშემომყოფების მხრიდან: „არაუშავს შვილი კიდევ გეყოლება“, „ნაყოფი ისეთი პატარაა, რომ ბავშვსაც ვერ დაარქმევ..“, „ნუ ტირიხარ, ანგელოზია და ტირილი არ შეიძლება“, „რაში გჭირდება შვებულება, აბორტი ვის არ გაუკეთებია“ და ა.შ.
ასეთ შემთხვევაში ქალი ვერ გადის გლოვის ყველა აუცილებელ ფაზას და შედეგად, ხშირად სახეზეა თვითბრალდებისა და დანაშაულის შემცველი აზრები, შფოთვა, უიმედობის განცდა, შიში და ა.შ.“
გინეკოლოგისა და საქართველოს კოლპოსკოპიის ასოციაციის პრეზიდენტის, მადონა ჯუღელის თქმით, თვითნებური აბორტის შემდეგ ქალი სხვადასხვა ჰორმონალურ ცვლილებას განიცდის, რაც ამძიმებს მის რეაბილიტაციას და
აისახება ქალის როგორც ფიზიკურ, ისე მენტალურ მდგომარეობაზე.
„როდესაც ქალი ფეხმძიმედ ხდება, მისი ორგანიზმი ემზადება იმისთვის, რომ ცხრა თვის განმავლობაში ნაყოფთან ერთად იარსებოს და ორი ადამიანის თანაარსებობას გაუძლოს. ამიტომ, როდესაც ეს პროცესი უცებ ირღვევა, ორგანიზმში შესაძლებელია სხვადასხვა სახის უარყოფითი პროცესები წავიდეს.
გინეკოლოგი თავად უნდა იყოს თვითოეული პაციენტის ფსიქოლოგიც და მეგობარიც, მაგრამ მე ყოველთვის ვურჩევ ჩემს პაციენტებს, რომ აუცილებლად მიმართონ სპეციალისტს. სამწუხაროდ, ათი ქალიდან, მხოლოდ ერთი თუ აკეთებს ამას,“ – ამბობს ჯუღელი.
ნატა თუმანიშვილის, პერინატალური ფსიქოთერაპევტის თქმით, საქართველოში თვითნებური აბორტის აღრიცხვა, კვლევა და გაანალიზება არ ხდება.
„შეწყვეტილი ორსულობის დროს, მიზეზს ყოველთვის ფიზიონომიურ ფაქტორებს მიაწერენ ხოლმე. არადა ძალიან მნიშვნელოვანია ვიცოდეთ, რა ფაქტორები უძღვის ხოლმე თვითნებურ აბორტს წინ და რა სურათი გვაქვს ამ მხრივ ქვეყანაში.
ზოგი ქალისათვის თვითნებური აბორტი შეიძლება იმხელა წარუმატებლობა იყოს, რომ მან ეს ტრაგედიად აღიქვას. ხშირად ქალები არ ესაუბრებიან მეუღლეს, ოჯახის წევრებს და საკუთარ თავში იკეტებიან. შემდეგ კი დაგროვილი ემოცია ანგრევს მათ და მომავალში დაორსულებასაც უშლის ხელს.“
სტრესტთან ერთად, ქალებს აქვთ დანაშაულის შეგრძნება, რომ რაც მოხდა, უშუალოდ მათი ბრალია.
ქალებს ხშირად ჰქონიათ, რომ ბავშვის დაკარგვა მხოლოდ მათი ბრალია, მათი ორგანიზმის დეფექტია და ეს ამბავი უნდა დამალონ.
ნინო წულეისკირის, ორგანიზაციის „ჰერა XXI” ხელმძღვანელის თქმით, მუდმივად არსებობს სტერეოტიპი, რომ საერთოდ ყველაფერი, რაც რეპროდუქციული ჯანმრთელობის სფეროში ხდება, მხოლოდ ქალის ბრალია.
„მთელი დატვირთვა მხოლოდ ქალზე მოდის. ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ ჩასახვის პირველივე დღიდან კაცი ყველა პროცესის მონაწილე გახდეს. ხშირ შემთხვევაში, ქალის მკურნალობას აზრიც არ აქვს, თუკი კაციც არ იმკურნალებს.
ასევე, ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ ორსულობა წინასწარ დაიგეგმოს, რათა გამოირიცხოს უსიამოვნო რისკები. დაუგეგმავ ორსულობას ყოველთვის მეტი რისკი ახლავს თან.“
მადონა ჯუღელი, რომელსაც თავისი სამედიცინო პრაქტიკის განმავლობაში ბევრ წყვილთან ჰქონია ურთიერთობა, რომლებმაც შვილი ორსულობის შეწყვეტის დროს დაკარგეს, ამბობს, რომ სწორედ ქალებზე გადადის როგორც მუცლის მოშლის, ისე უშვილობის ბრალეულობაც.
„ქალი, საქართველოში ყველანაირი ძალადობის მსხვერპლია, მათ შორის ფსიქოლოგიურის. „გაიქეცი და იმიტომ მოგეშალა“, „სარეცხი რომ არასწორად გაფინე, მაგიტომ მოგეშალა“, „ბევრს ჭამდი, გასუქდი და მაგიტომ“ ა.შ.
ქალის ბრალია ისიც, რომ არის უშვილო, პრობლემა მხოლოდ მას აქვს და არასდროს მამაკაცს. რამდენჯერ მითხოვია, რომ პარტნიორიც ვნახოთ, მაგრამ ისინი ძალიან იშვიათად მოდიან.“
მედიცინის დოქტორის, ექიმ-რეპროდუქტოლოგის, მაია პარკაულის თქმით, დღევანდელ დღეს მედიცინა იმდენად არის განვითარებული, რომ სწორი დიაგნოზის დასმა აღარ წარმოადგენს პრობლემას. სწორი მკურნალობა კი იძლევა იმის საშუალებას, რომ რეაბილიტაციის შემდეგ ქალი კვლავ დაორსულდეს.
„მთავარია გამოვიკვლიოთ და შემდეგ გამოვრიცხოთ ყველა შესაძლო მიზეზი. ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ წყვილები სერიოზულად მიუდგნენ ამ საკითხს, წინასწარ დაგეგმონ ორსულობა.
სწორი დიაგნოსტიკა და მკურნალობა დღეს რამდენიმე თვითნებური აბორტის შემდეგაც ქალის დაორსულებას სრულიად შესაძლებელს ხდის.“
სპონტანური აბორტების მსხვერპლ ქალთა დახმარების ბრიტანული ასოციაცია თავის ვებ-გვერდზე შეახსენებს ქალებს, რომ ბავშვის დაკარგვის მიზეზი თავად ქალი ყველაზე იშვიათად არის ხოლმე.
ექიმები მოუწოდებენ ქალებს არ ჩაიკლან ტკივილი საკუთარ თავში, არ გაჩუმდნენ მაშინ, როდესაც ამ საკითხზე საუბარი უნდათ და გაუზიარონ საკუთარი გამოცდილება ახლობლებს, განსაკუთრებით კი, საკუთარ შვილებს.
ფსიქოლოგები ამბობენ, რომ. ინფორმაციული ვაკუუმი გავლენას ახდენს არა მხოლოდ ქალებზე, არამედ მათ პარტნიორებზეც და ასევე საზოგადოებაზეც, რომელმაც არ იცის, როგორი რეაქცია უნდა ჰქონდეს, როდესაც იგებს, რომ ქალმა ბავშვი დაკარგა, რა უნდა უთხრას მას და როგორ თანაუგრძნოს.
მიშელ ობამას წიგნის გამოსვლის შემდეგ აშშ-ი დაიწყო დისკუსია იმაზეც, რომ სპონტანური აბორტების შესახებ ინფორმაციას ბავშვები სკოლის ასაკიდან, სქესობრივი აღზრდის გაკვეთილების დროს უნდა იღებდნენ.
„ორსულობის ბუნებრივი შეწყვეტის შესახებ ინფორმაცია უფრო მეტად უნდა იყოს ინტეგრირებული ჩვენს წარმოდგენებში ორსულობის შესახებ.
სახელმძღვანელოებში, ბროშურებში ფეხმძიმობაზე, ბავშვებს აწვდიან ინფორმაციას ემბრიონის განვითარების შესახებ, თითქოს ყველა განაყოფიერებული კვერცხუჯრედი ბავშვად იქცევა. მაგრამ, ჩვენ ხომ ვიცით, რომ ეს ყოველთვის ასე არ არის,“ – წერს Washington Post-ი.
პროექტი დაფინანსებულია დემოკრატიის კომისიის მცირე გრანტების პროგრამის ფარგლებში, აშშ-ის საელჩოს მიერ. გამოცემაში გამოთქმული მოსაზრებები ავტორისეულია და შეიძლება არ ასახავდეს აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის თვალსაზრისს.
