ბაქოში ვიზიტის დროს აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის თანაშემწემ, ჯეიმს ო’ბრაიენმა განაცხადა სამხრეთ კავკასიის ქვეყნების ტერიტორიის გავლით ცენტრალური აზიიდან მსოფლიო ბაზრებზე საქონლის მიწოდების ორგანიზების შესაძლებლობის შესახებ – მან “შუა დერეფნის“ პროექტის განხორციელების საკითხი დააყენა.
აზერბაიჯანელი ანალიტიკოსების აზრით, გეოპოლიტიკური “თამაში“, რომელშიც შედის შეერთებული შტატები და რომელიც რუსეთს თამაშგარე მდგომარეობაში ტოვებს, შესაძლოა მომგებიანი ჩანდეს სომხეთისთვის და თურქეთისთვის, რომლებსაც რუსეთთან პირდაპირი საზღვრები არ აქვთ, მაგრამ აზერბაიჯანს მოუწევს რისკზე წასვლა.
“უკანასკნელმა დებატებმა აჩვენა, რომ ახლა ყველა გათვლა უნდა გაკეთდეს ტრამპის პრეზიდენტობის შესაძლო მეორე ვადის გათვალისწინებით – რა დონეზე დაუჭერს მხარს ვაშინგტონი შუა დერეფნის პროექტს ტრამპის დროს, რომელიც არის იზოლაციონისტური პოლიტიკისა და შეერთებული შტატების გლობალურ არენაზე ლიდერის როლიდან გაყვანის მომხრე? დაუჭერს კი საერთოდ მხარს?.. შედის თუ არა სამხრეთ კავკასია ტრამპის გეგმებში?…“ – კითხულობენ ექსპერტები.
აზერბაიჯანმა ცენტრალური როლი ითამაშა რეგიონში პოლიტიკის შეცვლაში, რამაც მშვიდობის დამყარება გამოიწვია, ეს განცხადება ბაქოში აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის თანაშემწემ ჯეიმს ო’ბრაიენმა გააკეთა.
მან გამოთქვა რწმენა, რომ რეგიონის ქვეყნებს შორის თანამშრომლობა არა მხოლოდ გააუმჯობესებს უსაფრთხოების მდგომარეობას, არამედ საშუალებას მისცემს საქონლის მიწოდებას ცენტრალური აზიიდან აზერბაიჯანის გავლით, შემდეგ კი საქართველოსა და სომხეთის გავლით მსოფლიო ბაზრებზე.
“დააკაკუნე აზერბაიჯანის კარზე”
თავის ბოლო განცხადებაში, აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის თანაშემწემ ევროპისა და ევრაზიის საკითხებში ჯეიმს ო’ბრაიენმა, რომელიც გასულ კვირას ეწვია სამხრეთ კავკასიას, აღნიშნა, რომ აზერბაიჯანს აქვს დიდი შესაძლებლობები კასპიის ზღვიდან საქართველოს გავლით ტვირთების გლობალურ ბაზრებზე გატანასთან დაკავშირებით.
მაგრამ ამერიკელები თვლიან, რომ ასევე არსებობს სერიოზული შესაძლებლობები სომხეთის ტერიტორიის გავლით თურქეთში, შავ ზღვაში, ატლანტის ოკეანეში და, ძირითადად, ხმელთაშუა ზღვაში საქონლის გატანისთვის. ვაშინგტონს მიაჩნია, რომ ამ გეგმების განხორციელება სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის შეთანხმებით მოხდება.
აშშ უკვე საუბრობს აზერბაიჯანის მხარდაჭერაზე და ზანგეზურის დერეფნის პროექტის განხორციელებაზე ცენტრალურ აზიაში გასვლის მიზნით – ცხადი იყო, რომ პროცესი ადრე თუ გვიან ამ ეტაპს მიაღწევდა, გეოგრაფიულმა რეალობამ კი გარდაუვალი გახადა აზერბაიჯანის კარზე დაკაკუნება.
სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ: აშშ-ის ინტერესი სამხრეთ კავკასიის მიმართ არ შემოიფარგლება მხოლოდ სომხეთით, მას ასევე აქვს რეგიონული სტრატეგია. საქართველოსა და რუსეთის დაახლოების ფონზე, აშშ ცდილობს თამაშში ჩართოს სომხეთი, რადგან განიხილავს სომხეთს როგორც სატრანზიტო ქვეყანას.
სომხეთისა და აზერბაიჯანის მიწვევა ნატოს მომავალ სამიტზე აშშ-ში არის ახალი ეპოქის ყველაზე სერიოზული სიგნალი.
ახალი ბერკეტი თურქეთისთვის
“მაგრამ თუ ახალი პროცესის ერთი მხარე არის სამშვიდობო ხელშეკრულება სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის, მეორე მხარეს არის საზღვრების გახსნა სომხეთსა და თურქეთს შორის.
ამაში შეერთებული შტატებისა და თურქეთის შეხედულებები ერთმანეთს ემთხვევა. ანკარაში ფიქრობენ, რომ ნატოს ცენტრალურ აზიაში შემოსვლით ისინი დასავლეთზე ზეწოლის ახალ ბერკეტს მოიპოვებენ. შემთხვევითი არ არის, რომ თურქეთი ამ პოზიციიდან გამომდინარე ცდილობს რაც შეიძლება მალე გახსნას საზღვრები სომხეთთან.
საეჭვო წერტილები
“როგორც ჩანს, ყველაფერი კარგადაა, მაგრამ არის ორი სერიოზული პუნქტი, რომელიც ეჭვებს იწვევს.
პირველ რიგში, ერთადერთი ქვეყანა შუა დერეფნის მარშრუტზე, რომელსაც აქვს სახმელეთო საზღვრები რუსეთთან, არის აზერბაიჯანი. გეოპოლიტიკური თამაში, რომელშიც შედის შეერთებული შტატები და რომელიც რუსეთს თამაშგარე მდგომარეობაში ტოვებს, შესაძლოა მომგებიანი ჩანდეს სომხეთისთვის და თურქეთისთვის, რომლებსაც არ აქვთ პირდაპირი საზღვრები რუსეთთან, მაგრამ აზერბაიჯანს მოუწევს პირდაპირ რისკზე წასვლა.
იმის გათვალისწინებით, რომ რუსეთი გაიჭედა, მაგრამ ჯერ არ დაცემულა უკრაინის ფრონტზე, ღიად დაპირისპირებაში შესვლა “დაჭრილ დათვთან” არ გვიქადის ბედნიერ დასასრულს.
მეორეც, უკანასკნელმა დებატებმა აჩვენა, რომ ახლა ყველა გათვლა უნდა გაკეთდეს ტრამპის პრეზიდენტობის შესაძლო მეორე ვადის გათვალისწინებით – რა დონეზე დაუჭერს მხარს ვაშინგტონი შუა დერეფნის პროექტს ტრამპის დროს, რომელიც არის იზოლაციონისტური პოლიტიკისა და შეერთებული შტატების გლობალურ არენაზე ლიდერის როლიდან გაყვანის მომხრე? დაუჭერს კი საერთოდ მხარს?.. შედის თუ არა სამხრეთ კავკასია ტრამპის გეგმებში?…“
იმ სიტუაციაში, როდესაც რისკები აშკარაა და ღია კითხვებია, აზერბაიჯანმა გონივრულად უნდა გათვალოს თავისი ნაბიჯები. სომხეთთან სამშვიდობო ხელშეკრულება ადრე თუ გვიან უნდა გაფორმდეს, ეს გარდაუვალია, მაგრამ ამ შეთანხმების გარდაქმნა სამხრეთ კავკასიაში ძლევამოსილი სუბიექტების შეტაკების საგანად სერიოზულ შეშფოთებას იწვევს.
ჩვენი აზრით, ახლა საუკეთესო ვარიანტი არის მოლოდინი – ვნახოთ აშშ-ს საპრეზიდენტო არჩევნებში ვინ გაიმარჯვებს.“ – ამბობენ ექსპერტები.
