"ჩაკეტილი ქვეყანა" და ზარალი ეკონომიკისთვის
რატომ არ შეასრულა მთავრობამ დაპირება 1-ლი ივლისიდან ქვეყნის საზღვრების და ტურისტული სეზონის გახსნის თაობაზე? სავარაუდოდ, სწორედ ამ გადაწყვეტილების ერთ-ერთი შედეგი გახდა კომპანია “Wizzair”-ის ბაზის დახურვა ქუთაისში, რაც საქართველოს ეკონომიკას და ბევრ მოქალაქეს დააზარალებს. JAMnews-ითვის მიცემულ ინტერვიუში საქართველოს პარლამენტის წევრი “ევროპული საქართველოდან” გიორგი კანდელაკი და ეკონომისტი ზვიად ხორგუაშვილი გვესაუბრებიან საქართველოს ჩაკეტილი საზღვრების და ზოგადად მთავრობის ანტიკრიზისული პოლიტიკის შესახებ (ინტერვიუს ჩაწერის მეორე დღეს გახდა ცნობილი, რომ საქართველოს მთავრობა საზღვრებს ევროკავშირის ხუთ ქვეყანასთან ხსნის, თუმცა პრობლემების უდიდესი ნაწილი, რაზეც ინტერვიუშია საუბარი, კვლავ აქტუალური რჩება).
გამარჯობა, დღეს ჩვენ კვლავ ვსაუბრობთ პანდემიაზე, მის შედეგებზე ჩვენი ქვეყნის საზოგადოების, მოქალაქეების მდგომარეობაზე და ვსაუბრობთ იმის შესახებ, რომ მიუხედავად იმისა, რომ გვაქვს თითქოსდა ძალიან კარგი და იდეალური ეპიდემიოლოგიური სიტუაცია, საქართველო კვლავ რჩება ჩაკეტილ ქვეყნად. ჩვენი საზღვრები დაკეტილია უცხოელი მოქალაქეებისთვის, ძალიან შეზღუდული რაოდენობით ვიღებთ საქართველოს მოქალაქეებს უცხოეთიდან და მთავრობა, რომელიც გვეუბნებოდა, რომ ჩვენ გავხდებით პირველი ქვეყანა, ან ერთ-ერთი პირველი ქვეყანა, რომელიც ტურიზმისთვის გახსნიდა საზღვრებს, როგორც აღმოჩნდა ეს ასე არ მოხდა და არ შესრულდა. საზღვრები არ გაიხსნა, ფრენები გადაიდო.
დღეს გვინდა ვისაუბროთ თუ რასთან გვაქვს საქმე ამ შემთხვევაში და ჩვენ დღეს გვესაუბრება გიორგი კანდელაკი, პარლამენტის წევრი “ ევროპული საქართველოდან” და ეკონომიკის ექსპერტი, ზვიად ხორგუაშვილი .
პირველი კითხვა მინდა გიორგის დავუსვა. ერთ-ერთი ასეთი რეზონანსული და ცუდი ამბავი, რაც გავიგეთ პანდემიასთან დაკავშირებით ბოლო დროს, იყო “ვიზეარის”გადაწყვეტილება იმის შესახებ, რომ ბაზა დაიხურება ქუთაისში, რომ რეისების რაოდენობა მკვეთრად შემცირდება, რაც ძალიან დაარტყამს ჩვენი მოქალაქეების ჯიბეს, მათ მობილობას, მათ საშუალებას გაემგზავრონ ან სასწავლებლად, ან სამუშაოდ და ა.შ., თუმცა გვესმის ის არგუმენტი, რომ ყველა ავიაკომპანიას ახლა უჭირს, რომ კრიზისია, ყველა ამცირებს ხარჯებს, ამცირებს პერსონალს და ჩვენც ვერ ავიცილეთ ეს თავიდან. თქვენი აზრით შეიძლებოდა თუ არა, ამ გადაწყვეტილების, ამ შედეგის თავიდან აცილება?
გიორგი კანდელაკი: მოგესალმებით, მართალი ბრძანდებით, “ვიზეარის” ბაზის დახურვა ერთ-ერთი წყალგამყოფია, იმიტომ რომ, პირველ რიგში, მთავრობას სულ სხვანაირად ჰქონდა გადაწყვეტილი შემოესაღებინა ეს მოვლენა ჩვენთვის და მას შემდეგ რაც გახმაურდა, ჯერ უარყოფდნენ და შემდეგ აღიარეს, რომ მართლაც დაიხურა ბაზა.
ამავე დროს “ ვიზეარის” და საერთოდ რეგულარული რეისების რიცხვი კი არ შემცირდა, განულდა და ვიზიარეის ერთ-ერთმა ხელმძღვანელმა, თქვენ იცით, განაცხადა, რომ ყველა ფრენა გაუქმებულია გაურკვეველი ვადით. მარტივ ენაზე რომ ვთქვათ, კი ითქვა, რომ არსად არ მიდიან და ეს ბიზნესია და გასაგებია. მაგრამ თუ კარგად წავიკითხავთ მის მიერ ნათქვამს, ჩანს, რომ თქვენ ჩამოყალიბდით რა გინდათ და მერე დაგვირეკეთ. ამას გულისხმობს. აგერ უნგრეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი იყო ჩამოსული და ლამის აქეთ გვეხვეწება ევროკავშირი, თუ შეიძლება ჩამოვალთ თქვენთან და ფულს დავხარჯავთო.
ორ ნაწილად შეგვიძლია დავყოთ ეს საკითხი. ერთი არის ეკონომიკური მხარე, საქართველოს ეკონომიკაზე გავლენა და მეორეა ჩაკეტილობა და იზოლაციაში აღმოჩენა. ეს ჩარტერული რეისები, რა თქმა უნდა არ ითვლება…..
საქართველოს მოქალაქეებს აკრძალული აქვთ ქვეყნის დატოვება. ჩრდილოეთ კორეაში არის ასე. დღეს დამიკავშირდა ერთ-ერთი მოქალაქე, რომელიც მუშაობს ერთ-ერთ კომპანიაში ბალტიის ქვეყნებში, მათი თანამშრომელია და რეგულარულად მოძრაობს აქეთ-იქით. საქართველოს სასაზღვრო პოლიციამ იგი აღარ გაატარა საზღვარზე. წარმოუდგენელი რამ მოხდა.
• სტრესი პანდემიის დროს. საუბარი ფსიქოთერაპევტთან
• ვირუსის აფეთქება სომხეთში – მიზეზები და დასკვნები საქართველოსთვის
• “ჩაკეტილები”: სომეხი შრომითი მიგრანტები რუსეთში ვერ მიდიან
ანუ ერთი არის ჩაკეტილობა, მეორე გავლენა ეკონომიკაზე. რა თქმა უნდა გასაგებია და ახლა ცდილობს მთავრობა წარმოაჩინოს, თითქოს ჩვენ, ამ შემთხვევაში “ევროპული საქართველო” ასე ვთქვათ, შარზე ვართ. შარზე არ ვართ და რა თქმა უნდა იმას ვეთანხმებით, რომ პანდემიამდელ დონეს რა თქმა უნდა ვერ აღადგენს ტურიზმი და მაინც დიდი ზარალი იქნება, მაგრამ ჩვენი აზრით, თუ აღდგება ფრენები იმ ქვეყნებთან, ევროკავშირის იმ წევრებთან, სადაც ეპიდემიოლოგიური ვითარება კარგია, და ეს ქვეყნებია ბალიტიის ქვეყნები, პოლონეთი, გერმანია, დანია, ფინეთი, ასეთ შემთხვევებში, რაღაც ჟანგბადი მაინც იქნება ათასობით ადამიანისთვის (საქართველოს მთავრობამ 8 ივლისს განაცხადა, რომ საზღვრებს უხსნის გერმანიის, საფრანგეთის, ლატვიის, ლიეტუვისა და ესტონეთის მოქალაქეებს).
დღეს რომ გამოდის ფინანსთა მინისტრი და ამბობს, რომ რამდენი შემოვა. ეს არის მთავრობის მარიფათზე. მთავრობა თუ ამაში ჩადებს რაიმე ძალისხმევას, რეკლამას გასწევს მაგალითად გერმანიაში, რომ აქ ხალხი ჩამოვიდეს, რატომ არ შეიძლება კარგი მაჩვენებლის დადება?
მაინც არავინ ჩამოვა და მაინც არანაირი გავლენა ჩვენს ეკონომიკაზე არ ექნებაო, ამბობს ფინანსთა მინისტრი. შეიძლება სისულელედ მოგეჩვენოთო. სისულელედ კი არ გვეჩვენება, სისულელე არის ეს, იმიტომ ,რომ იმ ათასობით და ათეულ ათასობით ადამიანისთვის, რომელთა შემოსავალი დამოკიდებულია საქართველოში ვიზიტორების შემოდინებაზე, მათთვის რაღაც შვება მაინც იქნებოდა, იმიტომ, რომ ჩვეულებრივმა ადამიანებმა, ზოგმა ბინა გაარემონტა, ზოგმა პატარა სასტუმროში ჩადო ფული, სესხით რა თქმა უნდა, ზოგმა კვების ობიექტი გააკეთა.
სასტუმროში რომ დამლაგებელი მუშაობს, მისი სამსახური, მისი ხელფასიც ხომ ამაზეა დამოკიდებული. ასეთი გაჯიქებით მთავრობა ამ უამრავ ადამიანს ეუბნება, რომ უნდა გაგწიროთ შიმშილისთვის.
მეორე ზღაპარი, რაც ძალიან ადვილად გაზომვადია, არის ის, რომ აი, ავიაკომპანიები ცუდ დღეში არიანო. ცუდ დღეში არიან, მართალია, მაგრამ, აგერ “ვიზეარმა” ორი ბაზა გახსნა უკრაინაში. უკრაინის მთავრობას საკუთარი მოქალაქეები ფეხებზე კიდია და საქართველოს მთავრობა ზრუნავს?
მეცნიერულადაც ვერ აიხსნება რაციონალურად, მათი ასეთი გადაწყვეტილება, რომ ჩაკეტილები ვიყოთ და არ დავნიშნოთ რეისები ბალტიის ქვეყნებში, გერმანიაში, პოლონეთში და ა.შ.
დამატებით სიმწვავეს, რაც ამ საკითხსს სძენს არის ეს გაურკვევლობა, იმიტომ რომ ბიზნესს და ეკონომიკას არ უყვარს გაურკვევლობა. როცა არის თქმული ივლისი, შემდეგ აგვისტო, მაგრამ აღმოჩნდა, რომ არც აგვისტოში ფიქრობენ და დიდი ალბათობით არც სექტემბერში, რეგულარული ფრენები რასაც ქვია მათ გახსნას. ბიზნესს არ უყვარს გაურკვევლობა. რომ იყოს ცნობილი, რომ სექტემბერში იხსნება და მორჩა, მაშინ სხვაა. ან მაღალი ალბათობით რომ თქვას მთავრობამ.
მთავრობა ისეთ წინააღმდეგობრივ სიგნალებს იძლევა, რომ აიძულებს ბიზნესს პესიმისტურ სცენარზე გადავიდნენ და ძალიან ბევრი ადამიანი გაუშვან სამსხურიდან.
ეს მასშტაბური დათხოვნების ტალღა ახლა იკრებს ძალას, ასე რომ ვთქვათ. რაც უფრო მეტი გაურკვევლობა იქნება, მით უფრო შორს წავა ეს მასშტაბური დათხოვნების ტალღა.
აი ახლა, დღეს გაუშვეს 80 კაცი ერთი სასტუმროდან. დამიკავშირდა ბიზნესმენი, რომელმაც 120 კაცი გაუშვა სამსახურიდან და ეს ტალღაა რეალურად. კი, ბევრი ადამიანი მაინც დაკარგავს სამსახურს, მაგრამ ეს გაურკვევლობა კიდევ უფრო მეტ ადამიანს აკარგვინებს სამსახურს და შემოსავალს.
-დიდი მადლობა. მეც ჩემს ნაცნობებში შემიძლია ვთქვა, რომ ვინც ბინას აქირავებს ტურისტებზე, ვინც ტურისტულ კომპანიებში მუშაობს, ტურიზმშია დასაქმებული, ტურიზმი ხომ ისედაც ისეთი სფეროა, სადაც თვეებით ადრე უნდა დაგეგმო რაღაც აქტივობა ხომ? ჯავშნები უქმდება მასიურად და არც იციან როდის გაეხსნებათ. ზვიადს მინდა ვკითხო ფინანსთა მინისტრის განცხადებაზე კონკრეტულად, როდესაც ციფრებს გვისახელებს. მინისტრი ამბობს, რომ ამდენი და ამდენი ევროპის ქვეყნებიდან უნდა ჩამოსულიყო. რაღაც ნაწილი თუ ჩამოვიდა ეს ჩვენ დაგვაზარალებს. თქვენ როგორ გაიგეთ ეს განცხადება? რამდენად შეესაბამება მისი გაანგარიშება სინამდვილეს?
ზვიად ხორგუაშვილი: ამ წინადადებაზე, რაც მან თქვა და თან დააყოლა, რომ შეიძლება სისულელედ მოგეჩვენოთ რასაც ვამბობ, მაგრამ ასეაო, რომ უფრო დაგვაზარალებს ტურისტების შემოსვლაო. რა იგულისხმა, თუ არ ახსნის არის ფანტასტიკის სფერო, რომ ფსიქოანალიზში შევიდეთ და გავიგოთ რას გულისხმობდა.
ეკონომიკურად გაცილებით მარტივად არის საქმე, თუ შემოდის მეტი ტურისტი, გაქვს მეტი დოლარის შემოდინება, ეს უკეთესია და ნაკლებად დამაზიანებელია ეკონომიკისთვის და თუ უფრო დიდხანს ჩაკეტავ საზღვრებს, მით უფრო ცუდად მიდის ქვეყნის საქმე.
მარტივი მაგალითი რომ მოვიყვანო, დაახლოებით მარტი-აპრილისთვის ჩვენი ეკონომიკური ზრდა იგეგმებოდა, რეალური სცენარი იყო, რომ დაახლოებით 2 პროცენტით გაზრდილიყო. შემდეგ ეს ჩამოქვეითდა და გადავედით იმაზე, რომ 4 პროცენტით უნდა შემცირდეს ეკონომიკა და ეს იყო მაისის შუა რიცხვების პროგნოზი.
ახლა მაგალითად, აი 26 ივნისის დაგეგვმა,ერთ-ერთი კვლევით ორგანიზაციის “თიბისი ქეფითალის” არის, რომ 4 პროცენტი კი არ იქნება, 5 პროცენტი, 5 პროცენტნახევარის ფარგლებში იქნება ვარდნა და ეს გეგმა შეიმუშავეს მაშინ, როცა ეგონათ, რომ ფრენები აღდგებოდა 1 ივლისიდან.
ახლა ამის გადატანამ კიდევ უფრო შეიძლება დაგვაზარალოს. მარტივად რომ ვთქვათ, 1 პროცენტი ეკონომიკური ვარდნის გადაფასებამ რა მოიტანა ნახეთ, ტურიზმი დაგეგმილი იყო, რომ შემცირდებოდა 65 პროცენტით, ახლა ახალი გეგმით 75 პროცენტით.
ანუ მცირედით კი არ ვზიანდებით, როგორც ამას ეკონომიკის მინისტრი და ისევ ფინანსთა მინისტრი ამბობდნენ, რომ ეს ფრენები ზღვაში წვეთიაო, ეს სინამდვილეში ნახეთ როგორ არის: 1 პროცენტიანმა ეკონომიკური ვარდნის გაზრდამ გამოიწვია ის რომ 10 პროცენტული პუნქტით გაზარდა ის მთლიანი შემცირება, რაც ტურიზმიდან უნდა შემოსულიყო და ახლა მცირდება.
შესაბამისად, რა უნდათ ამათ, ძალიან რთული სათქმელია. მე პირადად მიჭირს ამოხსნა, რატომ არ ხსნიან საზღვრებს. ძალიან მიჭირს ამოხსნა და აქამდეც მიჭირდა თუ რატომ იყო საჭირო ასეთი მკაცრი რეგულაციები როგორიც გვქონდა. რატომ არ გადადგეს უამრავი ნაბიჯი, რომელიც დაგვიანებით და არასრულფასოვნად გადადგეს და ა.შ.
კონკრეტული განცხადების განხილვამ, მე ვფიქრობ, რომ შეიძლება შეცდმოაში შეგვიყვანოს, იმიტომ, რომ ჩემი აზრი მაქვს, თქვენ თქვენი აზრი გექნებათ, მაგრამ ფაქტი არის შემდეგი, რომ ნებისმიერი დღე დაგვიანება ნიშნავს ათასობით სამუშაო ადგილს, რომელიც იკარგება. ნიშნავს ათასობით ადამიანს, რომელიც სიღარიბის ზღვარს ქვემოთ არ იყო და ახლა გადავარდა და ერთი მარტივი შედარება მინდა გითხრათ: მაგალითად, როდესაც ჩვენ გვქონად 3.7 ეკონომიკური ვარდნა 90 ათასი კაცით გაიზარდა სიღარიბის ზღვარს ქვემოთ მყოფი ადამიანების რაოდენობა. ახლა ამაზე გაცილებით მეტი გვექნება ეკონომიკური ვარდნა და ეს საერთოდ არ არის სახუმარო.
ჩვენ რომ ვუსმენთ ხოლმე, პრემიერი იქნება, ფინანსთა მინისტრი თუ მისი მოადგილეები, ხშირად ისინი ისე ამობებნ ხოლმე, რომ 4 პროცენტით მცირდება, თითქოს ეს 4 პროცენტი რაღაც პატარა სუფრიდან უნდა აგვაცალონ ისპანახის სალათი და არაფერი არ დაშავდება.
სინამდვილეში ეს 4 პროცენტიანი ვარდნა, უკვე გვაქვს რიცხვები ხომ, 100 ათასზე მეტმა ადამიანმა დაკარგა სამუშაო ადგილი, რომლებიც დაქირავებით მუშაობდნე და კიდევ უფრო რთული მდგომარეობაა მაგალითად, თვითდასაქმებულებს თუ ავიღებთ, იმიტომ, რომ რეგულაციების უდიდესი ნაწილი უფრო მეტწილად მათ შეეხოთ ვიდრე დაქირავებით დასაქმებულებს.
რომ აღარაფერი ვთქვათ იმაზე, თუ როგორ იზრდება ფასები, რომლებიც პირდაპირ ურტყამს ამ გაჭირვებულ ხალხს. ანუ, თითქმის ყველა მიმართულებით მივექანებით უფსკრულისკენ, უბრალოდ მთავარი პრობლემა არის ის, რომ მთავრობა როგორც ყოველთვის, აქამდე როგორც შეგვაჩვია, ისევ იქცევა ჩამოუყალიბებლად, ქაოტურ გადაწყვეტილებებს იღებს და საერთოდ არ არის თანმიმდევრული თავის გადაწყვეტილებებში. ერთ დღეს ამბობს ერთს, აკეთებს მეორეს.
ამის მაგალიათია ტრანსპორტი. როდესაც ამბობდნენ, არაფრის დიდებით ტრანსპორტს არ გავხსნითო და ორ დღეში ტრანსპორტზე შეზღუდვა მოხსნეს. აქაც დაახლოებით იგივე ხდება. ახლა ამას ამბობენ, მერე მიიღებენ წნეხს საზოგადოებისგან და უფრო ადრე გახსნიან ფრენებს, ვიდრე თვითონ წარმოუდგენიათ. თვითონ რატომ წარმოუდგენიათ გვიან, ამას შეიძლება პოლიტიკური მიზეზებიც ქონდეს, მაგრამ ამაზე საუბარი შორს წაგვიყვანს.
ფაქტი ერთია, უნდა აღვნიშნოთ, რომ ეკონომიკურად რასაც ისინი აკეთებენ, არის ცალსახად გაუმართლებელი და ვერანაირი გამართლება ვერ მოეძებნება, თუ რატომ დაგვაზიანებს ეკონომიკურად მეტი ტურისტი. დარწმუნებული ვარ, რომ ის ქვეყნები, რომლებიც ტურიზმს ხსნიან, ფრენებს ხსნიან, მიმოსვლას ხსნიან, არ მიერეკებიან კოვიდინფიცირებულებს თავის ქვეყანაში. უამრავი ფილტრია და უამრავი რეგულაციის გავლა უწევს ამ ყველაფერს.
შესაბამისად, არანაირი ახსნა ამ ყველაფერს არ აქვს. ერთდაერთი შეიძლება ისევ პოლიტიკური მიზნები ჰქონდეს ამ ყველაფერს, რომ მაქსიმალურად გადაავადონ, მაქსიმალურად დააგრძელონ ის კონცენტრირებული ძალაუფლება, რაც აქვთ, მაქსიმალურად გამოიყენონ და “მიკატავდნენ” არჩევნებამდე.
– გიორგი, ზვიადმაც ახსენა, თქვენც თქვით და დღეს ნაციონალური მოძრაობის წარმომადგენელმაც ილაპარაკა თუ არ ვცდები იმაზე, რომ ხელისუფლებას განზრახული აქვს კიდევ გაახანგრძლივოს ჩაკეტილი რეჟიმი, არ გახსნას საზღვრები არც აგვისტოში, არც სექტემბერში და არც ოქტომბერში. არსებობოს ამის მოლოდინი. მე მინდა გკითხოთ, რა არის ამის პოლიტიკური მოტივაცია, იმიტომ, რომ იმ შედეგებზე რაც ჩვენ ვილაპარაკეთ აქ, რა მძიმე შედეგებიც შეიძლება მოუტანოს და მოუტანს საქართველოს ეკონომიკას, რატომ უნდა აწყობდეს ხელისუფლებას არჩევნების წინ სოციალური და ეკონომიკური მდგომარეობის ასე დაძაბვა? რატომ მიდის ამაზე თქვენი აზრით?
გიორგი კანდელაკი: სიმართლე გითხრათ რაციონალური ახსნა არ მაქვს. ალბათ, ივანიშვილთან ვერ მიდის ვერავინ და უბრალოდ გადაწყვეტილებას ვერ იღებენ.
ყოველდღე უფრო და უფრო მეტი ადამიანი რჩება უმუშევარი. ამ გაურკვევლობით განსაკუთრებით. შეიძლება ერთი მოტივი ის იყოს, რომ მათ იციან რომ გაექცეთ სიტუაცია არაფერი ქნებათ სათქმელი და 10 ათასი ადამიანით მეტი იქნება უმუშევარი თუ ნაკლები არ აინტერესებთ.
მაგრამ ისევ და ისევ, ეს არამეცნიერული მიდგომაა, იმიტომ რომ იმ ქვეყნებთან სადაც კარგი მდგომარეობაა, მიმოსვლის გახსნა, არ ნიშნავს რომ საქართველოში სიტუაცია გაიქცევა. რა თქმა უნდა მიმოსვლა უნდა იყოს რეგულაციებით, პირდაბეებით და ა.შ. რა თქმა უნდა ზომები უნდა იყოს. იყოს ზომები ,ოღონდ გაიხსნას მიმოსვლა.
– თუმცა რეალობაში ჩვენ ვხედავთ, რომ იყო თითქოს გეგმა, რომ ჩვენ გავხდებით პირველი ქვეყანა, ვინც გავიხსნებით, ჩვენ გავხსნით ფრენებს. იყო შესაბამისი მოლოდინი და თითქოს რაღაც გეგმა არსებობდა, თუმცა დღეს ვხედავთ რომ გეგმა არ არსებობს, ან არსებობს სხვა გეგმა და სხვა სცენარს მიჰყვებიან.ზვიად მინდა ვკითხო: ის ანტიკრიზისული ზომები ეკონომიკური კუთხით, რაც ხელისუფლებამ შეიმუშავა თავიდანვე და რასაც მიყვება. ისინი რამდენად თანმიმდევრულია და რამდენად ეფექტურია?
ზვიად ხორგუაშვილი: მოდი მივყვეთ თავიდანვე. ამ ყველაფრის შესახებ, რომ მსოფლიო უკვე ნელ-ნელა ზომებს იღებდა, ის, რომ ჩინეთთან ჩავკეტეთ საზღვარი და ეკონომიკური გეგმა აუცილებელი იყო, როგორც მოსახლეობის დახმარების ნაწილში, ისე ეკონომიკი ს სტიმულირების ნაწილში, ეს ვიცოდით თავიდანვე.
დაახლოებით თებერვლის ბოლოდან ამაზე მასობრივად ვსაუბრობდით ყველა, მთელი ქვეყანა. ხელისუფლებაც ამბობდა, რომ შემუშავების პროცრსშია. ეს პროცესი ამ ე.წ გეგმის შემუშავების გაგრძელდა დაახლოებით ორი თვე და შემდეგ კიდევ ძალიან დიდი ხანი დასჭირდა უკვე რაღაც კონკრეტული ნაბიჯების გადადგმას.
ახლა ეს ნაბიჯები რომ შევაფასოთ. ჯერ ერთი, დაგვიანებით გაკეთდა ყოველ ჯერზე რაც გაკეთდა, იმიტომ რომ ძალიან დიდი ხანი ანდომებდნენ გეგმის შემუშავებას და შემდეგ უკვე რაც გააკეთეს, რამოდენიმე მაგალითს მოვიყვან. ყველაზე ფართომასშტაბიანი შედარებით დახმარებები, რაც მათ გამოაცხადეს, იყო შემდეგი: უნდა დავეხმაროთ დაქირავებით დასაქმებულებსო და უნდა მოვიცვათ დაახლოებით 350 ათასი ადამიანი და 200 ლარს მივცემთ თვეში 6 თვის განმავლობაშიო. აი ამასაც უმარვი პრობლემა ჰქონდა.
პირველი პრობლემა ის იყო, რომ როგორ შეიძლება იმ ადამიანს, რომელსაც 1000 ლარი აქვს ხელფასი და იმ ადამიანსაც რომელსაც 200 ლარი აქვს, ერთი და იგივე 200 ლარი მისცე. ანუ ხარჯების კუთხით არ უყურებ, იმიტომ რომ უსამართლოა ცალსახად და ეკონომიკურადაც გაუმართლებელია.
მეორე მთავარი პრობლემა იყო ის, რომ უამრავი ადამიანი დახმარების გარეშე რჩებოდა. ისეთი ადამიანები, რომლებიც ორგან მუშაობდნენ, ერთი სამსახური დაკარგეს და ერთი დაბალშემოსავლიანი სამსახური შეიძლება დარჩათ.
მესამე პრობლემა იყო ის, რომ ყოველთვე 200 ლარიანი შემოსავალი, შენ თუ ამის რესურსი გაქვს ჯობია მისცე თავიდანვე, იმიტომ რომ ამ ფულის ღირებულება ექვსი თვით ადრე უფრო მეტია ვიდრე ექვსი ან ხუთი თვის მერე. და მოსახლეობამ თვითონ გადაწყვიტოს როგორ გამოიყენოს ეს სწორად.
კიდევ ერთი მთავარი პრობლემა ის იყო რომ ასიათასობით ადამიანი უბრალოდ დახმარების გარეშე დატოვეს და ბარიერები აღუმართეს, რომ დაემტკიცებინათ ადამიანებს, რომ ისინი მუშაობდნენ. ეს ეხება თვითდასქმებულების ნაწილს. 850 ათასი თვითდასაქმებულიდან განაცხადი გააკეთა რამდენმა? 150 ათასმა კაცმა მაქსიმუმ თქვა, რომ დოკუმენტის წარმოდგენა შეუძლია. სად არის დანარჩენი ასიათასობით ადამიანი?
ანუ დახმარების მიღება ისეთი რამეა, რომ მაგალითად, თუ ადამიანი მუშაობდა ძიძად, ან ტაქსის მძღოლად არა თბილისში, მარტო თბილისში ხომ არ არიან ტაქსის მძღოლები, შეიძლება სხვაგან მუშაობდა ან ე.წ. მუშა იყო, ფიზიკურ სამუშაოს ეწეოდა, მისთვის თითქმის შეუძლებელი აღმჩნდა დაემტკიცებინა, რომ ის მუშაობდა.
შესაბამისად, ამ მხრივ ასიათასობით ადამიანი დახმარების გარეშე დარჩა. ამავე დროს ინ ნაბიჯები, რაც გადაიდგა ე.წ ეკონომიკური სტიმულირების მიზნით, საერთოდ ვხედავთ, რომ ეკონომიკურ სტიმულირებასთან არანაირი კავშირი არ აქვს და არც ექნება, იქიდან გამომდინარე, რომ როცა სესხების სუბსიდირებას აკეთებ და არ ზრუნავ იმაზე, რომ ზოგადად გახსნა ბიზნესი და ის სექტორები აამუშავო, რომლებიც უკვე შეიძლება აამუშავო და მაინც დახურულს ამყოფებ უამრავ ბიზნესს, მაგრამ ამასობაში ეხმარები ისეთ ადამიანებს, რომლებსაც მერე შეიძლება დასჭირდეთ დახმარება და ჯერ არა, ვგულისხმობ უძრავი ქონების სექტორს და სამშენებლო სექტორს, და მათაც კი არ უხსნი იმ უამრავ მავნებლურ რეგულაციებს, რომლებიც მათ შორის კორონაკრიზისამდე დაუწესე, ეს არა თუ თანმიმდევრულია, არამედ წყალში გადაყრილი ფულია და საერთოდ არანაირ ეკონომიკურ სტიმულირებას არ მოგვცემს ქვეყანაში.
ეკონომიკურ სტიმულირებას ბუნებაში სულ ორი რამ იძლევა. ეს არის ინვესტიციები და ეს არის რეგულაციების მოხსნა. ინვესტიციები იმიტომ რომ უფრო მეტი ფული ჰქონდეს ადამიანს, რომ სამუშაო ადგილები შეინარჩუნოს ან შექმნას და მეორე- რეგულაციები, ასევე არის არაფულადი ხარჯი, რომელსაც სწევს ბიზნესი და მოქალაქე და ეს ხარჯი რაც უფრო ნაკლები გაქვს, უფრო მეტი სტიმული გაქვს, რომ წინ აღუდგე უმუშევრობას, არ გაუშვა სამსახურიდან ის უამრავი ადამიანი, რომელიც მანამდე მოგიწევს რომ გაუშვა.
ამის მარტივ მაგალითს გეტყვით. ახლა, ამ დღეებში, პარლამენტში დარეგისტრირებულია შრომის კოდექსში შესატანი ცვლილებები, რომელიც კატასტროფულ, კაბალურ შეზღუდვებს უწესებს იმ ადამიანს, რომელსაც შეიძლება გახსნილი აქვს რაღაც კომპანია და ასაქმებს 10 ან 12 ადამიანს.
კატასტროფულად უზრდის ხარჯებს, თან მითუმეტეს ამ კრიზისში. თუნდაც ეს რომ ამოქმედდეს 2021 წლის 1 იანვირიდან, ჩვენ ხომ ჯერ ისეთ ღრმა კრიზისში ვართ, როდის ამოვალთ კაცმა არ იცის და იმის მაგივრად, რომ ერთის მხრივ შეამცირონ გადასახადები, მეორეს მხრივ მოხსნან რეგულაციები, პირიქით ხდება.
მაგალითად, გადასახადების კუთხითაც, არათუ ამცირებენ, რაღაც ტიპის გადასახადებს ზრიდან. ახლა აპირებენ გაზარდონ აქციზის გადასახადი. ფისკალური ეფექტი, დაახლოებით 5 მილიონამდეა, მაგრამ მაინც პრინციპის საკითხია. იმ დროს, როდესაც შენ უნდა შეამცირო, ზრდი გადასახადებს. მეორე რაც თქვენ მკითხეთ, რა ნაბიჯები იქნებოდა ყველაზე სწორი. ყველაზე სწორი ნაბიჯები იქნებოდა ის, რასაც ამდენი ხანია უმარავი ადამიანი ეხვეწება ხელიუფლებას, ეს არის შეუმციროს გადასახადები მოქალაქეებს, რაც იმოქმედებს იმაზე, რომ მეტი ფული დარჩება და მეტი გადახდისუნარიოანობა ექნებათ, ასევე დადებითად იმოქმედებს იმ საერთო პრობლემაზე, რაც არის ფასების ზრდა ქვეყანაში.
და მეორე, ეს არის რომ მაქსიმალურად სწრაფად მოიხსნას მაქსიმალურად ბევრი შეზღუდვა, არამხოლოდ კორონაშეზღუდვები, არამედ კორონაკრიზისამდე შეზღუდვებიც,რომელიბითაც დაახრჩვეს მაგალითად, საფინანსო სექტორი, უძრავი ქონების სექტორი, სამშენებლო სექტორი და კიდევ სხვა უამრავი სექტორი. ორნიშნა ზრდიდან ჩამოიყვანეს ერთნიშნა ზღვარზე და ხშირ შემთხვევაში ინვესტირების გადინება იყო ხოლმე ამ სექტორებიდან.
შესაბამისად თუ ეს ორი ნაბიჯი არ გადაიდგა, ჯერ არც ერთი არ მომხდარა, ერთი- გადასახადების შემცირება და მეორე-რეგულაციების მოხსნა, კრიზისი კიდევ უფრო გაღრმავდება და რასაც აქამდე ვამბობდით, ის სრულდება სიტყვა-სიტყვით.
ველოდებოდით 2 პროცენტიან ზრდას? მივიღეთ რეალისტური შედეგით 4 პროცენტიანი ზრდა. ველოდებოდით -4 პროცენტიან კლებას? მივიღეთ კიდევ უფრო მეტი გეგმა, რომ კიდევ უფრო შემცირდება ეკონომიკა. კიდევ არ იზამენ, კიდევ უფრო უარეს დღეში აღმოვჩნდებით.
სამწუხაროდ, ჯერ-ჯერობით ვერ იბერტყავს მთავრობა ყურს. ძალიან რთული იქნება, მაგრამ როგორღაც უნდა მივაღწიოთ იმ ეტაპამდე, რომ ეს უმარავი გაჭირვებული ადამიანი, რომელსაც პირდაპირ აშიმშილებს მთავრობა, ალბათ რაღაცას შეცვლის და შემდეგ უკვე გადაიდგმება რეალური ნაბიჯები.
-გიორგი, ზვიადმა თქვა, რომ გამოსავალი არის შეზღუდვების მოხსნაში. თუმცა ჩვენ ვიცით, რომ მთავრობა იხანგრძლივებს შეზღუდვების რეჟიმს და დღეს ისეთ სიტუაციაში ვართ, რომ მთავრობა წყვეტს, ვინ უნდა იფრინოს, მთავრობა წყვეტს, რომელი სასტუმრო უნდა გაიხსნას, რომელი არ უნდა გაიხსნას, იქ რაღაცეები უნდა შეუმოწმოს. ანუ დაამყარა ისეთი გავლენა ეკონომიკაზე…
გიორგი კანდელაკი: ბევრს არ ამოწმებენ. ბევრი სასტუმრო რომელმაც მიიღო, შეასრულეს, მაგრამ შემოწმება არ მოდის. ამას არ აკეთებენ.
– ანუ ხელისუფლებას ეს სიტუაცია ხომ არ აწყობს და ამიტომ ხომ არ ცდილობს გაახანგრძლივოს ეს რეჟიმი? ანუ არიან ეკონომიკურ აქტივობაში ჩართული ადამიანები ვინც ალბათ ამით სარგებლობს? და თქვენ,თუ შეგიძლიათ თქვათ რა უნდა გაკეთდეს პირველ რიგში, რომ სიტუაცია შედარებით გამოსწორდეს?
გიორგი კანდელაკი: რეგულაციებში, ზვიადი, დარწმუნებული ვარ, გულისხმობდა არამხოლოდ ამ ახალშემოღებულ რეგულაციებს, არამედ ვთქვათ როგორიც არის ეს თეთრი ტაქსები.
ვინმემ ახსნას, რა საჭიროა ეს თეთრი ტაქსები ახლა, ამ კრიზისის დროს. მწვანე მანქანა თუ გყავს უმუშევარი ხარ. ეს უბრალოდ მაგალითად.
ასევე იგულისხმება საბანკო რეგულაციები. სუბსიდირება კი არ უნდა მოხდეს დეველოპერების, რომელთაგან ხშირ შემთხვევაში მმართველ პარტიასთან დაახლოებული დეველოპერები არიან და აქ კორუფციის რისკი რა თქმა უნდა ძალიან მაღალია, არამედ უნდა მოხდეს ამ საბანკო რეგულაციების გაუქმება.
უნდა მოხდეს გადასახადების შემცირება. ადამიანებმა თვითონ უნდა შეძლონ, რაც ყველაზე მწვავედ უდგათ იმ პრობლემის გადასაჭრელად მიმართონ გადასახადების შემცირებით დაზოგილი თუნდაც მცირე თანხა.
უნდა მოხდეს ჩვენი აზრით, ამ საპენსიო ფონდის გაუქმება და ყოველშემთხვევაში არჩევანის შესაძლებლობის მიცემა ადამიანებისთვის, რაც მის სახელზე დევს დაიბრუნოს და გამოიყენოს შეხედულებისამებრ.
მომავალში რა თქმა უნდა სხვანაირად უნდა მოეწყოს ეს ფონდი. უნდა იყო ნებაყოფლობითი და იქ საშემოსავლო გადასახადის ნაწილის გადარიცხვის არჩევანი უნდა ქონდეს ადამიანს. ანუ ჩვენი მოდელი, “ ეროპული საქართველოს” მოდელი, ამას გულისხმობს, რომ ადამიანს უნდა ჰქონდეს შესაძლებლობა საშემოსავლო გადასახადის მცირე ნაწილი გადარიცხოს ან საპენსიო ფონდში, ან როგორც ახლა არის, წავიდეს ბიუჯეტში.
ასე რომ, ამ ნაბიჯების გარეშე, ხარჯების შემცირების გარეშე, იმიტომ რომ გადასახადები რომ შემცირდება, ხარჯებიც უნდა შემცირდეს, ვერ ვხედავ გამოსავალს.
ისინი ალბათ მაინც უფრო არჩევნების გარდა არაფერზე ფიქრობენ და არჩევნების შემდეგ ყველაფერს ერთბაშად მოხსნიან და ყველანი დავავადდეთ კორონავირუსით, თუ როგორ არის? რას ფიქრობენ არ ვიცი საერთოდ.
