"სამხელისუფლებიანობა" ყარაბაღის აღმოსავლეთით. მხარეების საპირისპირო განცხადებები
მოსკოვი, ბაქო და ერევანი ყარაბაღზე
ყარაბაღის აღმოსავლეთით, სადაც დროებით რუსეთის ფედერაციის სამშვიდობო ძალები დგას, ყარაბაღის მეორე ომის დასრულების შემდეგ უცნაური და უპრეცედენტო ვითარება შეიქმნა. მოსკოვი, ბაქო და ერევანი ყარაბაღზე, სადაც ბოლო დღეებში ვითარება გამწვავდა, ურთიერთსაპირისპირო განცხადებებს ავრცელებენ. კონკრეტულად, ჯარების გადაადგილებაზე დაშბაში/კარაგლუხის მთასა და მიმდებარე სოფელ ფარუხში/პარუხში.
რა წერია მხარეების ოფიციალურ განცხადებებში და რას ამბობენ ექსპერტები.
- სომხეთი მთიან ყარაბაღში აზერბაიჯანის შეჭრაზე იუწყება, ბაქო ამას პოზიციების დაზუსტებას უწოდებს
- „გაზსადენი სომხეთიდან ხანკენდამდე უკანონოა“ – კომენტარი ბაქოდან
კვირას, 27 მარტის საღამოს, რუსეთის თავდაცვის სამინისტრომ ყარაბაღში სამშვიდობოების განლაგების შესახებ მორიგი საინფორმაციო ბიულეტენი გამოაქვეყნა. მასში ნათქვამია, რომ სამშვიდობო ძალებმა შეძლეს მოლაპარაკების გზით აზერბაიჯანის შეიარაღებული ძალების გაყვანა სოფელ ფურუხიდან (ასეა მოხსენიერბული სოფელი ფარუხი/პარუხი ბიულეტენში).
ასევე, აღნიშნულია, რომ აზერბაიჯანის არმიამაც და სომხეთის შეიარაღებულმა ძალებმაც ზარალი განიცადა – ორივე მხარეს ორ-ორი ადამიანია დაჭრილი. დაშბაში/ყარაგლუხის მთაზე კი დოკუმენტში არაფერია ნახსენები.
ამ საინფორმაციო ბიულეტენს აზერბაიჯანის თავდაცვის სამინისტრომ მორიგი მკვეთრი განცხადებით უპასუხა. უწყებამ კოლეგები მოსკოვიდან სიცრუეში დაადანაშაულა. ბაქოს ინფორმაციით, აზერბაიჯანის შეიარაღებულ ძალებს 24 მარტს დაკავებული პოზიციებიდან არსად დაუხევიათ.
აზერბაიჯანის თავდაცვის სამინისტრომ კიდევ ერთხელ მოუწოდა კოლეგა უწყებას რუსეთში, მკაფიოდ იკითხებოდეს მათ განცხადებებში აზერბაიჯანის მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე არსებული სოფლების სახელწოდებები.
თავის მხრივ, რუსეთმა, არასწორი ინფორმაციის მიწოდებაში, სომხეთის საგარეო საქმეთა სამინისტრო დაადანაშაულა.
28 მარტს, დილით, თავისი ვერსია გაავრცელა ხანქენდის/სტეფანაკერტის საინფორმაციო ცენტრმაც. ამ განცხადებაში იკითხებოდა, რომ სოფელი ფარუხი/პარუხი სამშვიდობოების კონტროლის ქვეშაა, ხოლო დაშბაშის/კარაგლუხის მთაზე ერთ ნაწილს აზერბაიჯანელები აკონტროლებენ, მეორეს კი სომხები.
რა წერია მოსკოვის ოფიციალურ განცხადებაში
რუსეთის თავდაცვის სამინისტროს 27 მარტით დათარიღებულ დოკუმენტში ნათქვამია:
„აზერბაიჯანის რესპუბლიკის შეიარაღებული ძალების მხრიდან, ასკერანის რაიონში ცეცხლის შეწყვეტის რეჟიმის დარღვევის ორი ფაქტი დაფიქსირდა. შეტაკების შედეგად ორივე მხარეს ორ-ორი ადამიანი დაშავდა. რუსეთის სამშვიდობო კონტინგენტის სარდლობამ, კონფლიქტის მხარეებთან თანამშრომლობით, სიტუაციის დამშვიდება შეძლო.
მოლაპარაკების შედეგად, აზერბაიჯანულმა მხარემ გაიყვანა თავისი ქვედანაყოფები ფურუხის დასახლებული ტერიტორიიდან”.
რა თქვა ბაქომ?
„აზერბაიჯანის თავდაცვის სამინისტრო წუხს, რომ რუსეთის თავდაცვის სამინისტროს 2022 წლის 27 მარტის განცხადებაში ასახული პუნქტები რეალობას არ შეესაბამება“, – ნათქვამია განცხადებაში, რომელიც აზერბაიჯანის თავდაცვის სამინისტროს პრესსამსახურმა გაავრცელა.
„სოფელ ფარუხში, რომელიც ჩვენი ქვეყნის სუვერენული ტერიტორიის ნაწილია და მის მიმდებარე მთიან რაიონებში, აზერბაიჯანის არმიის პოზიციები არ შეცვლილა. ინფორმაცია ამ ლოკაციებიდან აზერბაიჯანის არმიის ქვედანაყოფების გაყვანის შესახებ, რეალობას არ შეესაბამება. ჩვენი ჯარი სრულად აკონტროლებს სიტუაციას.
ასევე, სიმართლეს არ შეესაბამება რუსეთის თავდაცვის სამინისტროს განცხადება, ცეცხლის შეწყვეტის რეჟიმის აზერბაიჯანის მხრიდან დარღვევის შესახებ. და არც აზერბაიჯანელ სამხედროებს შორის მსხვერპლის შესახებ დასტურდება ინფორმაცია. კიდევ ერთხელ შეგახსენებთ, რომ აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე არ არსებობს ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეული სახელწოდებით „მთიანი ყარაბაღი“.
რუსეთის თავდაცვის სამინისტროს 26 და 27 მარტის განცხადებებში სახელწოდება – „მთიანი ყარაბაღის“ გამოყენება არის უპატივცემულობა აზერბაიჯანის ტერიტორიული მთლიანობისა, რომელიც აღიარებული და მიღებულია საერთაშორისო საზოგადოების, მათ შორის რუსეთის ფედერაციის მიერ.
გვინდა შევახსენოთ რუსეთის ფედერაციის თავდაცვის სამინისტროს, რომ სამოკავშირეო თანამშრომლობის შესახებ დეკლარაციის პირველ პუნქტში, რომელსაც ხელი მოაწერეს ორი ქვეყნის პრეზიდენტებმა 2022 წლის 22 თებერვალს, აღნიშნულია, რომ „რუსეთის ფედერაცია და აზერბაიჯანის რესპუბლიკა თავიანთ ურთიერთობებს განმარტავენ, როგორც მოკავშირეთა ურთიერთქმედებას, რომელიც დაფუძნებულია ორი ქვეყნის დამოუკიდებლობის, სახელმწიფო სუვერენიტეტის, ტერიტორიული მთლიანობისა და სახელმწიფო საზღვრების ხელშეუხებლობის ურთიერთპატივისცემაზე, ისევე როგორც მათში ჩაურევლობის პრინციპებზე. საშინაო საქმეები ეფუძნება დავების მშვიდობიანი მოგვარების პრინციპების ერთგულებას და ძალადობის ან ძალის მუქარის არარსებობას“.
გარდა ამისა, დეკლარაციის მე-18 პუნქტის თანახმად, რუსეთის ფედერაცია და აზერბაიჯანის რესპუბლიკა აერთიანებენ ძალისხმევას საერთაშორისო ტერორიზმის, ექსტრემიზმისა და სეპარატიზმის საფრთხეების წინააღმდეგ ბრძოლაში და მათ ნეიტრალიზაციაში.
რუსეთის ფედერაციის თავდაცვის სამინისტრო, თავისი განცხადებით, უპატივცემულობას გამოხატავს იმ დეკლარაციის მიმართაც, რომელსაც ხელი მოაწერა რუსეთის პრეზიდენტმა ვლადიმერ პუტინმა.
თავდაცვის სამინისტრო იმეორებს, რომ აზერბაიჯანში, ხოჯალის რაიონში სოფელი „ფურუხი“ არ არსებობს. აღნიშნული სოფლის სახელია ფარუხი. ვიმედოვნებთ, რომ მომდევნო განცხადებებში სოფლის სახელწოდება სწორად იქნება მითითებული“, – ნათქვამია აზერბაიჯანის თავდაცვის სამინისტროს განცხადებაში.
ერევნის პოზიცია
სომხეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს მიერ გავრცელებულ განცხადებაში, გამოთქმულია კმაყოფილება იმის შესახებ, რომ „ეუთოს მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარეებმა მკაფიო შეფასება მისცეს მთიან ყარაბაღში ვითარების ესკალაციას და განაცხადეს, რომ ეს არის აზერბაიჯანული ჯარების დისლოკაციის შედეგი“.
სომხეთის საგარეო საქმეთა სამინისტრო ციტირებს რუსეთის თავდაცვის სამინისტროს განცხადებას, რომელშიც ნათქვამია, რომ აზერბაიჯანულმა მხარემ თავისი შენაერთები მთიანი ყარაბაღის პარუხის დასახლებიდან გაიყვანა და ამბობს:
„გრძელდება მთიან ყარაბაღში, რუსული სამშვიდობო კონტინგენტის პასუხისმგებლობის ზონაში, აზერბაიჯანული შენაერთების შეჭრა. ჩვენ ველით, რომ რუსეთის ფედერაციის სამშვიდობო ძალები მიიღებენ კონკრეტულ ზომებს ამ შეჭრის შესაჩერებლად. მიგვაჩნია, რომ მნიშვნელოვანია გამოძიებულ იქნას სამშვიდობო კონტიგენტის მოქმედებები აზერბაიჯანული ქვედანაყოფებში შეჭრის პერიოდში და პასუხი გაეცეს რიგ კითხვებს”.
განცხადებას თან ერთვის რუკები. მითითებულია, რომ მათზე რუსული სამშვიდობო კონტინგენტის განლაგების სქემა რუსეთის თავდაცვის სამინისტროს ვებგვერდიდან არის აღებული.
განმარტებულია, რომ 24 მარტის ვითარების ამსახველ რუკაზე, მთიან ყარაბაღში რუსული სამშვიდობო კონტინგენტის პასუხისმგებლობის ზონაში, აზერბაიჯანული ბაზები არ არის.
ხოლო რუკაზე, რომელიც 28 მარტის დილის ვითარებას ასახავს, აზერბაიჯანული პოზიციები რუსული სამშვიდობო კონტინგენტის პასუხისმგებლობის ზონაშია განლაგებული.
ინფორმაცია მთიანი ყარაბაღიდან
არაღიარებული მთიანი ყარაბაღის საინფორმაციო შტაბის მიერ გავრცელებულ ინფორმაციაში ნათქვამია, რომ 28 მარტის 12:00 საათის მდგომარეობით, ვითარება საკონტაქტო ხაზზე შედარებით სტაბილურია, ცეცხლის შეწყვეტის რეჟიმის მნიშვნელოვანი დარღვევა არ დაფიქსირებულა.
რაც შეეხება სოფელ ფარუხს, შტაბის ინფორმაციით, ის რუსეთის სამშვიდობო ძალების კონტროლის ქვეშაა. მეტიც, ნათქვამია, რომ „არცახის შეიარაღებული ძალების ძალისხმევით, სომხურმა მხარემ მოახერხა აზერბაიჯანული ძალების წინსვლის შეჩერება, კონტროლის შენარჩუნება კარაგლუხის მთის ძირითად ნაწილზე“:
„აზერბაიჯანის ჯარები პოზიციებს იმაგრებენ მხოლოდ მთა კარაგლუხის ნაწილში. რუსული სამშვიდობო ძალების სარდლობით გრძელდება მუშაობა აზერბაიჯანული მხარის თავდაპირველ პოზიციებზე დასაბრუნებლად”.
კომენტარი ბაქოდან
რუსეთისა და აზერბაიჯანის თავდაცვის სამინისტროების განცხადებებს შორის არსებულ წინააღმდეგობას აზერბაიჯანის პარლამენტის წევრი რასიმ მუსაბეკოვი გამოეხმაურა:
„უკანასკნელმა ორმა ინციდენტმა ვითარების ესკალაცია გამოიწვია. ამას რუსეთის ფედერაციისა და აზერბაიჯანის თავდაცვისა და საგარეო საქმეთა სამინისტროების მკაცრი განცხადებები მოჰყვა.
რუსმა სამხედროებმა, ადგილობრივი სომხების უარყოფითი რეაქციის გავლენით, უარი თქვეს აზერბაიჯანული ესკორტის გადაადგილებაზე აღდარას (ყოფილი მარდაკერტის) რაიონში ქელბაჯარის მიმართულებით.
შედეგად, ბაქომ სარსანგის წყალსაცავის ჩრდილოეთ სანაპიროზე ახალი გზის აშენება გადაწყვიტა, რასაც სომხების გაღიზიანება მოჰყვა.
გარდა ამისა, კონფლიქტი მოხდა სოფელ ფარუხისა და ამავე სახელწოდების მთის მიდამოებში, სადაც სომხურმა არალეგალურმა ფორმირებებმა სიმაგრეების მშენებლობა დაიწყეს. ყველა გაფრთხილებას ამ ქმედებების დაუშვებლობის შესახებ, იგნორი მოჰყვა. მეტიც, ამ სიმაგრეებიდან აზერბაიჯანის პოზიციების მიმართულებით სროლა იყო.
იმის გათვალისწინებით, რომ მთა ფარუხი არის ქალაქ აღდამში, რომელიც აღდგენილია და სადაც მალე მშვიდობიანი მოქალაქეები უნდა დაბრუნდნენ, მიღებულ იქნა გადაწყვეტილება საფრთხის წინასწარ განეიტრალების შესახებ.
როგორი განცხადებებიც არ უნდა გააკეთონ სომხების უცხოელმა ლობისტებმა, აზერბაიჯანს აქვს უფლება უზრუნველყოს უსაფრთხოება თავის ტერიტორიაზე და არ მოითმენს არალეგალური სომხური სამხედრო ფორმირებების ქმედებებს”.
მუსაბეკოვმა კრემლის მიერ, ასეთი “სიჯიუტისთვის” ოფიციალური ბაქოს “დასჯის” ალბათობაც შეაფასა.
აღსანიშნავია, რომ ზოგიერთმა რუსმა ბლოგერმა გამოთქვა მოსაზრება, რომ რუსეთს შეუძლია აზერბაიჯანში სტრატეგიულ ობიექტებს დაარტყას.
„თუ ვინმეს მოსკოვში აზერბაიჯანის „დასჯის“ სურვილი აქვს და კონფლიქტის ესკალაცია სურს, რათა ეს ჩვენს სტრატეგიულ მილსადენის ინფრასტრუქტურაზე დარტყმის საბაბად გამოიყენოს, მაშინ ეს ცუდი იდეაა.
ცნობილია, რომ გამოგონილი საბაბით – ვითომდა უბედური შემთხვევა გადაზიდვის პუნქტზე – ნოვოროსიისკიდან ყაზახური ნავთობის ექსპორტი შეჩერდა. თუ ვინმე ფიქრობს, რომ აზერბაიჯანული ნავთობისა და გაზის ექსპორტისთვის სირთულეების შექმნით, დასავლეთის ქვეყნებს აიძულებენ უარი განაცხადონ, ან შეარბილონ ემბარგო რუსული ენერგორესურსების შესყიდვაზე, მაშინ ისინი ძალიან ცდებიან.
მჯერა, რომ ბაქო, თბილისი და ანკარა წინასწარ მიიღებენ ზომებს მილსადენის ინფრასტრუქტურის უსაფრთხოების გასაძლიერებლად. უკრაინაში შეჭრის გამო ნატოსთან დაპირისპირების კონტექსტში, ფხიზელი გონების მქონე რუსი პოლიტიკოსებისა და სამხედროებისთვის სასარგებლო იქნება გაიხსენონ ტალეირანდის ბრძნული გამონათქვამი, რომ „კარგმა დიპლომატიამ მტრები არ უნდა გაამრავლოს”.
მართლაც, მოსკოვის მუქარის შემთხვევაში, არც აზერბაიჯანი და არც თურქეთი ნეიტრალურები არ დარჩებიან“, – აღნიშნა პარლამენტარმა.
კომენტარი ერევნიდან
პოლიტიკური მიმომხილველი ჰაკობ ბადალიანი მიიჩნევს, რომ სომხურმა მხარემ რუსებს მთიან ყარაბაღში სამშვიდობოების კრიმინალური გარიგების შესახებ მიანიშნა. ამის შესახებ, ექსპერტის თქმით, 26 მარტის სატელეფონო საუბრის დროს აღნიშნეს:
„ფაშინიან-პუტინის სატელეფონო საუბარში ერევანმა მკაცრი დიპლომატიური ენა გამოიყენა, ვინაიდან, სომხეთის პრემიერ-მინისტრმა რუსეთის პრეზიდენტს რუსი სამშვიდობოების ქმედებების გამოძიების აუცილებლობის შესახებ აცნობა. ანუ, მიანიშნა, რომ რუსმა სამშვიდობოებმა ბაქოსთან კრიმინალური გარიგება დადეს. და შეეძლოთ მათ ამის გაკეთება კრემლის გარეშე? ეს, რა თქმა უნდა, რიტორიკული კითხვაა“.
კომენტარი მთიანი ყარაბაღიდან
სტეფანაკერტის პრესკლუბის ხელმძღვანელი გეგამ ბაღდარასარიანი ფეისბუქის საკუთარ გვერდზე წერს:
„ვფიქრობ, რომ ვიდრე ოფიციალური სტეფანაკერტი არ შეაფასებს პოლიტიკურ სიტუაციას, ამ დესტრუქციული პროცესის შეცვლა შეუძლებელია. პრინციპულია შეფასება, რომელიც ყველაფერს თავის სახელს დაარქმევს. დროა შევწყვიტოთ აზერბაიჯანული აგრესიის კვალიფიკაცია როგორც სამშვიდობო მისიის დისკრედიტაციის მცდელობად.
ვიდრე არ იქნება პრინციპული შეფასება, არ შესრულდება არცახის საგარეო საქმეთა სამინისტროს მოთხოვნა, კერძოდ, – „საერთაშორისო თანამეგობრობის მიერ აზერბაიჯანის ანტისომხური, აგრესიული პოლიტიკის მკაცრი შეფასება”. საერთაშორისო თანამეგობრობა ჩვენგან ელის არსებული მდგომარეობის მკაცრ და ყოვლისმომცველ შეფასებას. ამის საფუძველზე უნდა გამოვხატოს მან პოზიცია.
რა თქმა უნდა, ამ კუთხით ძალიან მნიშვნელოვანია არცახის საზოგადოების თვითორგანიზება და აქციები. მაგრამ ეს აქტივობა ახალი შინაარსით უნდა დაიტვირთოს. არა მხოლოდ საერთაშორისო თანამეგობრობისადმი მიმართული მოწოდებებით, არამედ ახალი პოლიტიკური დღის წესრიგის, ახალი პოლიტიკური აზროვნების ფორმირებით თვით არცახში, საზოგადოების ზეწოლის გაძლიერებით, რათა [სახელმწიფო] ინსტიტუტები უფრო ეფექტური გახდეს.
ვფიქრობ, რომ ეს საჯარო ინიციატივა ქვეყნის ბედით შეშფოთებული ხელისუფლებისთვის მომგებიანი უნდა იყოს. თუმცა, არცახის ხელისუფლება სხვა გზით მიდის და ამ ინიციატივის შეკავებას ცდილობს. არცახის არსებული პოლიტიკური ინსტიტუტები კი ვერ ახერხებენ ახალი პოლიტიკური დღის წესრიგის ჩამოყალიბებას. და, ეს არის ჩიხი“.
მოსკოვი, ბაქო და ერევანი ყარაბაღზე
