ამომრჩეველზე ზეწოლა, დაშინება, არათანაბარი საარჩევნო გარემო - როგორ აფასებენ არჩევნებს საერთაშორისო სადამკვირვებლო მისიები
სადამკვირვებლო მისიები არჩევნებს აფასებენ
ღრმა პოლიტიკური პოლარიზაცია, ფინანსური უთანასწორობა, სადავო საარჩევნო საკანონმდებლო ცვლილებები, მედია პოლარიზაცია, დაძაბული წინასაარჩევნო გარემო, ამომრჩეველთა ნების სავარაუდო კონტროლი, კითხვები ხმის მიცემის ფარულობაზე – საქართველოში მყოფმა საერთაშორისო სადამკვირვებლო მისიებმა უკვე შეაჯამეს ქვეყანაში ჩატარებული 26 ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნები.
- უბნების თითქმის 100 % დათვლილია – “ქართული ოცნების” ხმები 54 %- მდე გაიზარდა
- ოპოზიციური კოალიციები აცხადებენ, რომ არჩევნების შედეგებს არ აღიარებენ
- საპარლამენტო არჩევნები საქართველოში დასრულდა. ეგზიტპოლის პირველადი შედეგები ცნობილია
ეს იყო პირველადი, ზეპირი შეფასებები. წერილობითი დოკუმენტები მოგვიანებით გამოქვეყნდება. შეფასებები იყო ძალიან მკაცრი და კრიტიკული და უემეტესად, ეხებოდა სისტემურ პრობლემებს.
ამ სტატიაში თავი მოვუყარეთ ძირითად გზავნილებს იმ შეფასებებიდან, რაც ცნობილია 27 ოქტომბრის შუადღისთვის.
ეუთო/ოდირი
ეუთო/ოდირის სადამკვირვებლო მისიის წევრებმა ისაუბრეს იმ დარღვევებზე, რაც მათი დაკვირვებით გამოვლინდა როგორც წინასაარჩევნო პერიოდში, ასევე, არჩევნების დღეს.
მისიის წევრებმა პირველად შეფასებებში ისაუბრეს პოლარიზებულ საარჩევნო გარემოზე, ამომრჩევლებზე ზეწოლისა და დაშინების ფაქტებზე, ფინანსურ უთანასწორობასა და ამ კუთხით მმართველი პარტიის უპირატესობაზე, პოლარიზებული მედიაგარემოზე, კერძო მედიასაშუალებების გამოყენებაზე პოლიტიკური პროპაგანდისთვის, ქალების ნაკლებ ჩართულობაზე არჩევნებში.
ეუთო/ოდირის სადამკვირვებლო მისია 42 ქვეყნის წარმომადგენელი 529 დამკვირვებლით მუშაობდა როგორც წინასაარჩევნო პერიოდში, ასევე არჩევნების დღეს.
მათ შორის იყო დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და ადამიანის უფლებების ოფისის (ODIHR) მიერ გამოგზავნილი 380 ექსპერტი, გრძელვადიანი და მოკლევადიანი დამკვირვებლების, ეუთოს საპარლამენტო ასამბლეის (OSCE PA) 60 პარლამენტარი, ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეის 39-წევრიანი დელეგაცია (PACE), ევროპარლამენტის 12-წევრიანი დელეგაცია (EP) და ნატოს საპარლამენტო ასამბლეის 38-წევრიანი დელეგაცია (NATO PA).
„ფინანსურ რესურსებს შორის არსებული დისბალანსი, განხეთქილების გაღრმავებისკენ მიდრეკილი წინასაარჩევნო კამპანიის ატმოსფერო და ბოლოდროინდელი საკანონმდებლო ცვლილებები მნიშვნელოვანი შეშფოთების საგანი იყო მთელი საარჩევნო პერიოდის განამავლობაში“, – განაცხადა პასკალ ალიზარდმა, ეუთოს სპეციალურმა კოორდინატორმა და მოკლევადიან დამკვირვებელთა მისიის ხელმძღვანელმა.
სადამკვირვებლო მისიის შეფასებით, საქართველოში, ზოგადად, საარჩევნო კანონმდებლობა უზრუნველყოფს დემოკრატიული არჩევნების ჩატარებას. მაგრამ, ეს სურათი შეცვალა საარჩევნო კოდექსში ბოლო პერიოდში შეტანილმა ცვლილებებმა.
„ხშირმა საკანონმდებლო ცვლილებემა ძირი გამოუთხარა მის სტაბილურობას და პოლიტიკური სარგებლის მისაღებად ამ ცვლილებების ბოროტად გამოყენების თაობაზე შეშფოთების საფუძველი გააჩინა“
სადამკვირვებლო მისია ახსენებს პოლიტიკურ და მედია პოლარიზაციას, ოპოზიციისა და სამოქალაქო საზოგადოების წინააღმდეგ მიმართულ სიძულვილის ენას და პრეზიდენტის აპარატის წინააღმდეგ მიმართული კამპანიას.
საუბრობს ამომრჩეველთა ხმების მოსყიდვის, ზეწოლისა და დაშინების შემთხვევებზე არჩევნებამდე, განსაკუთრებით, რეგიონებში:
“კენჭისყრამდე და კენჭისყრის დროს, დავაფიქსირეთ შემთხვევები, როდესაც ხდებოდა ამომრჩევლების მოსყიდვა და ორმაგად ხმის მიცემა. განსაკუთრებით სოფლად. ჩვენი გამოცდილებით, ამ არჩევნებზე არსებობდა ორი სამყარო – ერთი საარჩევნო უბანზე, სადაც ხმის მიცემის ადმინისტრირების პროცესი იყო კარგად ორგანიზებული და მეორე – უბნების გარეთ”, განაცხადა იულიან ბულაიმ, ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეის დელეგაციის ხელმძღვანელმა.
მისი თქმით, საარჩევნო უბნებზე მმართველი პარტიების მიერ დამონტაჟებული კამერები და ასევე ამომრჩევლების აღრიცხვა, ქმნიდა ზეწოლისა და დაშინების კლიმატს
“იყო ასეთი შეგრძნება – „დიდი ძმა გიყურებს“.
“გარდა ამისა, საარჩევნო პროცესში დაფიქსირდა არათანაბარი პირობები და სხვა ნაკლოვანებები, რაც ძირს უთხრის მის შედეგსა და სამართლიანობას და საბოლოო შედეგებს“, – დასძენს იულიან ბულაი.
ეუთო/ოდირი ხაზს უსვამს გენდერულ უთანასწორობას. ახსენებს წელს განხორციელებულ საკონონმდებლო ცვლილებებს, რომელმაც არჩევნებზე ქალ კანდიდატთა რიცხვი მნიშვნელოვნად შეამცირა [იგულისხმება კვოტირების გაუქმება_JAMnews].
ამბობს, რომ პარტიების პროგრამებში ნაკლები იყო ქალებისთვის განკუთვნილი გზავნილები. ცოტა ქალი მონაწილეობდა წინასაარჩევნო კამპანიის ღონისძიებებში. ამავე დროს, საქართველოში ქალიპოლიტიკოსებს ისევ უწევთ ბრძოლა ღრმად დამკვიდრებული სტერეოტიპებსა და ძალადობასათანაც კი.
„მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენი შეფასებით ეს არჩევნები მეტწილად მშვიდი იყო, ქალ კანდიდატთა რაოდენობის შემცირება გენდერული კვოტირების გაუქმების შემდეგ უკან გადადგმულ ნაბიჯს წარმოადგენს; საარჩევნო უბნებზე ქალთა აქტიური მონაწილეობა განსაკუთრებით უსვამს ხაზს მათი როლის სასიცოცხლო მნიშვნელობას და საჭიროებს უფრო ფართო წარმომადგენლობას“, – განაცხადა პია კაუმამ, ეუთოს საპარლამენტო ასამბლეის ხელმძღვანელმა.
მისია პირველად შეფასებაში დადებითად აფასებს ცესკოს ძალისხმევას, ამომრჩევლებისთვის კენჭისყრის დღემდე მიეწოდებინა ინფორმაცია ელექტრონული მოწყობილობების გამოყენების შესახებ. ამბობს, რომ კენჭისყრის დღეც პროცედურული თვალსაზრისით ზოგადად კარგად იყო ორგანიზებული. მაგრამ, ამბობს, რომ ეს დღე ხასიათდებოდა დაძაბულობით. ხმის მიცემის ფარულობა ხშირად იყო კომპრომეტირებული და ვრცელდებოდა დაშინებისა და ამომრჩეველთა ზეწოლის ცნობები.
“ეს არჩევნები საქართველოს დემოკრატიისთვის კიდევ ერთი კრიტიკული გამოცდა იყო; მისი შედეგი კიდევ ერთი ასეთი გამოცდა იქნება.
“ახლა ჩემი მოვალეობაა ჩემს ანგარიშში ავსახო ამ არჩევნების შესახებ ჩემი მოსაზრებები – არჩევნების ადმინისტრირებიდან ამომრჩეველთა დაშინებისა და ზეწოლის ფაქტებამდე, რათა ასამბლეამ შეძლოს გამოიკვლიოს, თუ ყველაზე უკეთ როგორ დაეხმარება ქართველ ხალხს, რომელმაც არაერთხელ დაგვანახა, რომ მას სურს დემოკრატიული საქართველო ევროკავშირსა და ნატოში იხილოს”, – განაცხადა ფაიკ ოზთრაქმა, ნატოს საპარლამენტო ასამბლეის დელეგაციის ხელმძღვანელმა.
მისის პირველად შეფასებაში ნათქვამია, რომ წინასაარჩევნო პერიოდში მმართველი პარტიის წარმომადგენლებმა საჯაროდ განაცხადეს თავისი განზრახვის შესახებ, არჩევნების დასრულების შემდეგ ძირითადი ოპოზიციური პარტიების ასაკრძალად საქმის აღძვრის თაობაზე.
დამკვირვებლები ასევე გაეცნენ ამომრჩეველთა, განსაკუთრებით საჯაროს სექტორში დასაქმებულთა და სხვა ჯგუფების, დაშინების, იძულებისა და ზეწოლის შესახებ ანგარიშებს, “ რაც შეშფოთებას იწვევს, რადგან ზოგიერთმა ამომრჩეველმა შესაძლოა თავისუფლად ვერ გააკეთოს არჩევანი და შეეშინდეს ხმის დასჯის შიშის გარეშე მიცემა“
“ჩვენ კვლავაც ძალზედ შეშფოთებული ვართ საქართველოს დემოკრატიული უკუსვლის გამო. გუშინ ჩატარებული არჩევნები სამწუხაროდ ამ უკუსვლის დადასტურებაა“
“ჩვენ კვლავაც ყურადღებით დავაკვირდებით საქართველოში განვითარებულ მოვლენებს, რათა ვნახოთ შემდგი მთავრობა აირჩევს თუ არა ევროკავშირის ღირებულებებთან და ნორმებთან დაახლოების გზას და შეცვლის თუ არა გასული თვის უარყოფით ტენდენციებს”, -განაცხადა ანტონიო ლოპეს ისტურის უაითმა, ევროპარლამენტის დელეგაციის ხელმძღვანელმა.
IRI და NDI
ამერიკული ორგანიზაციებს – „საერთაშორისო რესპუბლიკური ინსტიტუტი“ (IRI) და „ეროვნულ-დემოკრატიული ინსტიტუტი“ (NDI), საქართველოში ერთობლივი სადამკვირვებლო მისია ჰქონდათ. IRI-ს დამკვირვებლები იყვნენ 260 უბანზე 44 მუნიციპალიტეტში.
მათ პირველად შეფასებაშიც საუბარია წინასაარჩევნოდ უპრეცედენტო სამართლებრივ და ადმინისტრაციულ ცვლილებებზე. ასევე, წინასაარჩევნო პერიოდში მიღებულ შემზღუდავ კანონებზე.
სადამკვირვებლო მისია ახსენებს ამომრჩეველთა დაშინებას, განსაკუთრებით თვითმმართველობაში დასაქმებულ ადამიანებზე ზეწოლას.
IRI-ის პრეზიდენტმა დენ თვაინინგმა პირველად შეფასებაში თქვა, რომ წინასაარჩევნო პერიოდში მთავრობამ უპრეცედენტო პოლიტიკური, სამართლებრივი და ადმინისტრაციული ცვლილებები განახორციელა, რაც ზღუდავს პოლიტიკურ კონკურენციას:
„ამგვარი მანიპულაციები ქმნის არათანაბარ სივრცეს პოლიტიკური სუბიექტებისთვის არჩევნებამდე“.
შვედეთის პარლამენტის წევრმა, მარგარეტა სიდერფელდმა, რომელიც სადამკვირვებლო დელეგაციის წევრია, ახსენა ე.წ. აგენტების შესახებ რუსული კანონი
„არასამთავრობო ორგანიზაციების უწყვეტი შევიწროების და დაშინების რისკის წინაშე დგანან მთავრობისა და ხელისუფლებასთან დაკავშირებული ჯგუფების მხრიდან”, – განაცხადა სიდერფელდმა.
მანვე განაცხადა, რომ „ქართული ოცნება“ აკონტროლებდა ადგილობრივი თვითმმართველობის ბევრ წარმომადგენელს:
„იყო დაშინება, რომ თუკი ადგილობრივი მოსახლეობა არ მისცემდა მმართველ პარტიას ხმას, მათ სოციალურ დახმარებას შეუწყვეტდნენ“.
ჯონ შიმკუსმა, დელეგაციის კიდევ ერთმა წევრმა ისაუბრა არათანაბარ საარჩევნო გარემოზე:
„წინასაარჩევნო პერიოდში ოცნების ნარატივი იყო, რომ გამოიყენებდნენ ხმების დათვლის ახალ ტექნოლოგიებს, რათა ყველაფერი გარკვეული ყოფილიყო ყველა ამომრჩეველი აღრიცხული ყოფილიყო. ძირითადად კამპანია იყო მიმართული უმცირესობით დასახლებულ რეგიონებზე, სოფლად, რათა მომხდარიყო მათზე ზეწოლა“.
შიმიკუსმა ახსენა ამომრჩეველთა პირადობების მოგროვების შემთხვევები და თქვა, რომ ეს ფსიქოლოგიური ზეწოლისთვის გამოიყენეს:,
“ამან ხელი შეუწყო ხმების მოსყიდვის სქემის განვითარებას, შექმნა შიშით დატვირთული გარემო, რამაც შემდეგ გამოხმაურება პოვა NGO-ების ანგარიშებში“.
IRI პირველად შეფასებაში ამბობს, რომ იყო კითხვის ნიშნები ხმის ფარულობასთან დაკავშირებით, სისტემური ზეწოლა, დათრგუნვა, რამაც შექმნა შიშის გარემო.
მისიის წარმომადგენლები აცხადებენ, რომ საბოლოო შეფასება უნდა მოხდეს მომავალში, მანამდე კი ცესკოს მოუწოდეს, რომ შესული 337 საჩივარი განიხილოს სამართლიანად და გამჭვირვალედ.
ENEMO
„არჩევნებზე დამკვირვებელ ორგანიზაციათა ევროპული ქსელი“ (ENEMO) აცხადებს, რომ საქართველოში საპარლამენტო არჩევნები პოლარიზებულ და შეზღუდულ გარემოში ჩატარდა, რაც ძირს უთხრის ინკლუზიურობას, გამჭვირვალობასა და სამართლიანობას.
სადამკვირვებლო მისია საუბრობს ოპოზიციის მიმართ ძალადობის ფაქტებზე, ადმინისტრაციული რესურსის გამოყენებაზე, ჟურნალისტების მიმართ ზეწოლაზე.
ENEMO-ს აქვს კითხვები ცესკოს დამოუკიდებლობაზეც.
“ჯამურმა დარღვევებმა საგრძნობი ზეგავლენა იქონია საარჩევნო პროცესის დემოკრატიულ ხასიათზე. 26 ოქტომბერს ახალი პროპორციული სისტემით გაიმართა არჩევნები და საარჩევნო პროცესი ჩატარდა ძალიან პოლარიზებულ გარემოში, საკანონმდებლო ცვლილებების გამო ტარდებოდა უფრო დაძაბულ გარემოში, მიმდინარეობდა პროტესტი წინასაარჩევნო პროცესში”, – განაცხადა ENEMO-ს სადამკვირვებლო მისიის ხელმძღვანელმა, ზლატკო ვუიოვიჩმა.
გუშინ ჩატარდა საპარლამენტო არჩევნები საქართველოში, რომელიც უპრეცედენტო იყო თავისი მნიშვნელობით. რადგან, ამ არჩევნების შედეგი განსაზღვრავს ქვეყნის მომავალ პოლიტიკურ და გეოპოლიტიკურ კურსს. ამომრჩეველს არჩევანის გაკეთება პრორუსულ “ქართულ ოცნებასა” და პროდასავლურ ოპოზიციას შორის უწევდა.
საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის მონაცემებით, არჩევნები მმართველმა პარტია “ქართულმა ოცნებამ” მოიგო.
ცესკოს მონაცემებით მმართველმა პარტიამ ხმების 53.92% მიიღო, კოალიციამ ცვლილებებისთვის – 11.03%, “ერთიანობა – ნაციონალური მოძრაობამ” – 10.16%, “ძლიერი საქართველო” – 8,81%, ხოლო ყოფილი პრემიერის პარტიამ “საქართველოსთვის” – 7,77%.
მაგრამ, ეს მონაცემები საკმაოდ განსხვავებდა ეგზიტპოლების შედეგისაგან. ეგზიტპოლების თანახმად, “ქართული ოცნების” მაჩვენებელი 40-42 პროცენტი იყო.
ოპოზიცია არჩევნების შედეგებს არ აღიარებს და ამბობს, რომ იქნება ქუჩის პროტესტი. ზოგიერთი პარტია აპირებს დადოს გაყალბების ფაქტები.
სადამკვირვებლო მისიები არჩევნებს აფასებენ
