რუსეთის გარიცხვა ევროსაბჭოდან და მისი სამართლებრივი შედეგები
რუსეთის გარიცხვა ევროსაბჭოდან
2022 წლის 24 თებერვალს რუსეთმა უკრაინის ტერიტორიაზე სრულმასშტაბიანი ომი დაიწყო. ეს ევროსაბჭოს წევრი ქვეყნებისთვის გამოწვევად იქცა. ვინაიდან რუსეთი ამ ორგანიზაციის წევრი იყო, ამ ორგანიზაციაში შემავალ ქვეყნებს სასწრაფო რეაგირება უნდა მოეხდინათ ამ აგრესიაზე.
ევროპის საბჭოს საწესდებო დოკუმენტების თანახმად, ორგანიზაციის თითოეულმა წევრმა უნდა აღიაროს კანონის უზენაესობის პრინციპი და პრინციპი, რომ მის იურისდიქციაში მყოფთა ადამიანის უფლებები და ძირითადი თავისუფლებები დაცული უნდა იყოს.
ამ მუხლის უხეში დარღვევის შემთხვევაში ევროპის საბჭოს წევრობა შეიძლება შეჩერდეს. შეჭრის დაწყებიდან მეორე დღესვე, ევროპის საბჭოს მინისტრთა კომიტეტმა, უკრაინისა და პოლონეთის ინიციატივით, დაიწყო ევროპის საბჭოში რუსეთის წევრობის შეჩერების პროცედურა.
ევროპის საბჭო დაარსდა 1949 წელს და არის ევროპის უძველესი საერთაშორისო ორგანიზაცია, რომელშიც 46 წევრი ქვეყანაა გაერთიანებული. ორგანიზაცია ხელს უწყობს წევრ-სახელმწიფოებს შორის თანამშრომლობას სამართლებრივი სტანდარტების, ადამიანის, მოქალაქეების უფლებებისა და თავისუფლებების, დემოკრატიული განვითარების, კანონიერებისა და კულტურული ურთიერთქმედების სფეროში.
ევროპის საბჭო არის სრულიად დამოუკიდებელი ორგანიზაცია და არ შედის ევროკავშირის სისტემაში, რომელიც მხოლოდ 27 სახელმწიფოს აერთიანებს.
ევროპის საბჭოს ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი მექანიზმია ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო. ეს არის სახელმწიფოთაშორისი ორგანო, რომლის მთავარი დოკუმენტია ადამიანის უფლებათა ევროპული დეკლარაცია. ამ ორგანოში შეუძლიათ იჩივლონ კონვენციის ხელმომწერი ქვეყნების მოქალაქეებს, თუკი ჩათვლიან რომ მათი ფუნდამენტური უფლებები დაირღვა.
ხშირად ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილებები ხდება ბოლო ინსტანცია, სადაც მოქალაქეებს შეუძლიათ გაასაჩივრონ სახელმწიფოს მიერ მათი უფლებების დარღვევა. საჩივრები სახელმწიფო ქმედებების წინააღმდეგ შეიძლება შეიტანონ როგორც კონკრეტულმა მოქალაქეებმა, ასევე სხვა სახელმწიფოებმა. მაგალითად, 2018 წელს ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოში სამხრეთ ოსეთისა და აფხაზეთის ტერიტორიებზე „საქართველოს მოსახლეობის მასობრივი შევიწროვების“ გამო რუსეთის წინააღმდეგ სარჩელი შეიტანა საქართველომ.
იმისათვის, რომ მორიგ ჯერზე არ აღმოჩენილიყო წამგებიან სიტუაციაში (რუსეთი აქამდეც გაურიცხავთ საერთაშორისო ორგანიზაციებიდან – ყირიმის ანექსიის შემდეგ ქვეყანა გაირიცხა G8 საერთაშორისო პარტნიორობიდან, რამაც უკიდურესად უარყოფითი გავლენა მოახდინა მის საერთაშორისო იმიჯზე), რუსეთმა თავად წარადგინა ევროპის საბჭოდან გასვლის წერილი 2022 წლის 15 მარტს.
მეორე დღეს, 16 მარტს, ევროპის საბჭოს მინისტრთა კომიტეტმა რუსეთი ორგანიზაციიდან გარიცხა. გადაწყვეტილება ძალაში დაუყოვნებლივ შევიდა. თუმცა, ადამიანის უფლებათა ევროპულ კონვენციასთან მიერთებული ქვეყნის სტატუსი რუსეთმა გარიცხვიდან მხოლოდ ექვსი თვის შემდეგ დაკარგა.
თუმცა, გარიცხვის მიუხედავად, რჩებოდა კითხვა, თუ რა ბედი ეწეოდა ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრაქტიკას და მის გადაწყვეტილებებს რუსეთთან მიმართებაში.
2022 წლის 23 მარტს სასამართლომ გამოსცა განჩინება, რომელშიც განმარტა, რომ 22 მარტიდან რუსეთის მიერ ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დარღვევასთან დაკავშირებით საჩივრის შეტანა შესაცლებელია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ინციდენტი მოხდა 2022 წლის 16 სექტემბრამდე. ამ თარიღამდე ჩადენილი რუსეთის ქმედებები კვლავ ევროსასამართლოს იურისდიქციის ფარგლებში იყო, ამიტომ უკრაინამ შეძლო რუსეთის აგრესიის წინააღმდეგ სარჩელის შეტანა.
რუსეთის ხელისუფლებისთვის ეს მდგომარეობა უკიდურესად მტკივნეული დარჩა. 2022 წლის მაისში რუსეთის პარლამენტი გამოვიდა ინიციატივით არ შესრულდეს რუსეთის ევროსაბჭოდან გარიცხვის შემდეგ ევროპის ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს მიერ რუსეთის წინააღმდეგ გამოტანილი გადაწყვეტილებები. უკვე ივნისში ეს ინიციატივა კანონად იქცა.
ევროპის საბჭოდან რუსეთის გარიცხვა უდავოდ მნიშვნელოვან გავლენას მოახდენს სხვა ქვეყნებზე და მათ ურთიერთობებზე მსოფლიო საზოგადოებაში.
ეს ნაბიჯი იყო ერთგვარი პრეცედენტი, რომელიც ხაზს უსვამდა საერთაშორისო ორგანიზაციების სერიოზულ და პასუხისმგებლობიან დამოკიდებულებას ადამიანის უფლებებისა და დემოკრატიის პრინციპების მიმართ. ამის დასტურია აზერბაიჯანი, რომელიც სულ უფრო და უფრო ხმამაღლა იმუქრება, რომ შესაძლოა, ევროსაბჭოდან გავიდეს.
ჟენია სნეჟკინა, “მედიაქსელი”
exchange
