რუსებისთვის სომხეთ-ირანის საზღვრის დატოვება სულაც არ არის წითელი ხაზი. მოსაზრება
ფაშინიანის მოსკოვში მოგზაურობის შედეგები
2025 წლის 1-ლი იანვრიდან ირანთან სახელმწიფო საზღვარს რუსეთის FSB-ს სასაზღვრო ჯარები დატოვებენ და საგუშაგოს მთლიანად სომხეთის ეროვნული უსაფრთხოების სამსახურის სასაზღვრო ჯარები გააკონტროლებენ.
სომეხი მესაზღვრეები ასევე ჩაერთვებიან ირანთან და თურქეთთან სახელმწიფო საზღვრის მთელი პერიმეტრის დაცვაში. ასეთი შეთანხმება რომ მოსკოვში გამართულ ფაშინიან-პუტინის შეხვედრაზე შედგა, ამის შესახებ სომხეთის პრემიერმინისტრის პრესმდივანმა, ნაზელი ბაღდასარიანმა განაცხადა.
რუსეთის FSB-ს სასაზღვრო დეპარტამენტი იცავს სომხეთის სახელმწიფო საზღვარს თურქეთთან და ირანთან სახელმწიფოთაშორისი შეთანხმების საფუძველზე “სომხეთის რესპუბლიკის ტერიტორიაზე დისლოცირებული რუსეთის ფედერაციის სასაზღვრო ჯარების სტატუსისა და პირობების შესახებ.”
მხარეებმა მას ხელი 1992 წელს მოაწერეს.
რამდენიმე თვის წინ რუსმა მესაზღვრეებმა დატოვეს ზვარტნოცის აეროპორტი, ასევე სომხეთის აზერბაიჯანის მოსაზღვრე რეგიონები. ისინი სომხეთის რეგიონებში 2020 წლის ყარაბაღის ომის შემდეგ იყვნენ განლაგებული.
სომეხი ანალიტიკოსების უმეტესობა მიიჩნევს, რომ ბოლო შეთანხმება რუსი მესაზღვრეების გასვლის შესახებ არის სომხური დიპლომატიის თანმიმდევრული მუშაობის შედეგი და ადრე დაწყებული პროცესის ბუნებრივი გაგრძელება. მაგრამ ასევე არსებობს მოსაზრება, რომ მისი “გეოპოლიტიკური შინაარსით ის არ არის სომხურ-რუსული, არამედ რუსულ-ირანულია“.
სომხეთიდან რუსული ჯარების გაყვანის პროცესის გაგრძელება
წინა მსგავსი შეთანხმება ასევე მიღწეული იყო ფაშინიანსა და პუტინს შორის შეხვედრისას. ეს იყო 2024 წლის 8 მაისს. მაშინ სომხეთის პრემიერმინისტრმა შეძლო დაეთანხმებინა რუსეთის პრეზიდენტი რუსი მესაზღვრეების გაყვანაზე ზვარტნოცის აეროპორტიდან და აზერბაიჯანის მოსაზღვრე ვაიოც ძორის, ტავუშის, სიუნიკის, გეღარქუნიკისა და არარატის რეგიონებიდან.
უკვე 1-ლი აგვისტოდან აეროპორტში სომხეთის ეროვნული უსაფრთხოების სამსახურის სასაზღვრო ჯარები დგანან.
არ არსებობს ოფიციალური ინფორმაცია იმის შესახებ, თუ რამდენი რუსი მესაზღვრე მსახურობდა ზვართნოცის აეროპორტში. ეროვნული უსაფრთხოების სამსახურმა განაცხადა, რომ ეს არის “სახელმწიფო საიდუმლოება”. მაგრამ ცნობილია, რომ მათ ბოლომდე არ დაუტოვებიათ სომხეთის ტერიტორია.
”რუსი მესაზღვრეები, რომლებმაც დატოვეს ზვართნოცის აეროპორტი, განაგრძობენ სამსახურს სომხეთ-თურქეთისა და სომხეთ-ირანის საზღვრებზე”, – იტყობინება უსაფრთხოების სამსახური.
კომენტარები
პოლიტოლოგი ლილიტ დალაკიანი მოსკოვში მიღწეულ შეთანხმებებს პოზიტიურ ნაბიჯად და წარმატებად მიიჩნევს.
„ეს მიუთითებს სომხეთის სუვერენიტეტის ზრდაზე, და ეს ძალიან მნიშვნელოვანია, განსაკუთრებით ევროკავშირთან ჩვენი ურთიერთობების გაღრმავების კონტექსტში. ის, რომ ჩვენ არ ვაკონტროლებთ და არც კი ვიმყოფებით ჩვენს ორ მნიშვნელოვან საზღვარზე, ნორმად ვერ აღიქმება“, – განუცხადა მან JAMnews-ს.
ამავე დროს, იგი ხაზს უსვამს, რომ რუსები დატოვებენ მხოლოდ საგუშაგოს, მაგრამ გააგრძელებენ მსახურებას როგორც სომხეთ-ირანის, ისე სომხეთ-თურქეთის საზღვარზე.
“უკეთესი იქნებოდა რუსეთის კონტროლი საერთოდ არ ყოფილიყო. ჩვენ უნდა ვიმოძრაოთ პატარა ნაბიჯებით, მაგრამ სწრაფი ტემპით. ჩვენ უნდა გამოვიყენოთ ყველა არსებული ინსტრუმენტი მათი საზღვრიდან მოშორებისთვის.”
პოლიტოლოგის თქმით, საგუშაგოს დატოვება რუსეთისთვის წითელი ხაზი არ არის:
“რუსებმა იციან, რომ საქონელი, რომელიც სომხეთ-ირანის საზღვარზე გადააქვთ, არ ეწინააღმდეგება რუსეთის ფედერაციის ინტერესებს. მოსკოვისთვის წითელი ხაზი საზღვრის მთლიანად დატოვებაა, და ამ მომენტში არ ვფიქრობ, რომ ეს რეალისტურია.”
ლილიტ დალაკიანი იხსენებს რუსი ოფიციალური პირების სიტყვებს და ამბობს, რომ მათი განცხადებები მიუთითებს იმაზე, რომ სომხეთ-ირანის საზღვარი რუსეთისთვის სტრატეგიული მნიშვნელობისაა.
პოლიტოლოგი არ გამორიცხავს, რომ მესაზღვრეების გასვლის სანაცვლოდ მოსკოვმა ერევნისგან გარკვეული დათმობები მიიღო. მისი თქმით, ეს უახლოეს დღეებში გახდება ცნობილი, როდესაც მეტი ინფორმაცია გახდება ხელმისაწვდომი.
