როგორ მიმდინარეობდა COP29 კლიმატის ცვლილების სამიტი აზერბაიჯანში
COP29 აზერბაიჯანში
ბაქოში, COP29-ის ფარგლებში, რომელიც ეძღვნება გლობალური კლიმატის ცვლილებასთან ბრძოლას, დაიწყო მსოფლიო ლიდერების სამიტი, რომელიც ორ დღის განმავლობაში გაგრძელდება.
სამიტზე მისულ ოფიციალურ პირებს მიესალმა აზერბაიჯანის პრეზიდენტი ილჰამ ალიევი და გაეროს გენერალური მდივანი ანტონიო გუტიერეში.
სამიტის მონაწილეებს შორის არიან თურქეთის პრეზიდენტი რეჯეფ თაიფ ერდოღანი, პაკისტანის პრემიერმინისტრი მუჰამედ შაჰბაზ შარიფი, პოლონეთის პრეზიდენტი ანჯეი დუდა, მოლდოვის პრეზიდენტი მაია სანდუ, უნგრეთის პრემიერმინისტრი ვიქტორ ორბანი, ევროპის საბჭოს გენერალური მდივანი ალენ ბერსეტი, ევროკავშირის საბჭოს პრეზიდენტი შარლ მიშელი, დიდი ბრიტანეთის პრემიერმინისტრი კირ სტარმერი, ბრაზილიის ვიცე პრეზიდენტი ჯერალდო ალკმინი, ბელგიის პრემიერმინისტრი ალექსანდრე დე კრუა, საქართველოს პრემიერმინისტრი ირაკლი კობახიძე, ირანის ვიცე-პრეზიდენტი შინა ანსარი, ვატიკანის წმინდა საყდრის გვირგვინის სახელმწიფო მდივანი პიეტრო პაროლინი, ჩეხეთის პრემიერმინისტრი პეტრ ფიალო.
ბაქოში ჩავიდნენ სლოვაკეთის, სერბეთის, ბელარუსიის, ერაყის, ფინეთის, მონტენეგროს, კონგოს რესპუბლიკის, სამხრეთ აფრიკის, ბულგარეთის, ტოგოს, უზბეკეთის, ტაჯიკეთის, ყირგიზეთის, ზიმბაბვეს, გვინეა-ბისაუს, სან-ტომე და პრინსიპეს, მონღოლეთის, ჩრდილოეთ მაკედონიის ლიდერებიც.
ღონისძიებას დაესწრებიან BP-ის აღმასრულებელი დირექტორი მიურეი ოჩინკლოსი, მსოფლიო ბანკის პრეზიდენტი აჯაი ბანგა, ფიფას პრეზიდენტი ჯანი ინფანტინო და ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკის პრეზიდენტი ოდილ რენო-ბასო.
გერმანიის კანცლერმა ოლაფ შოლცმა ბოდიში მოიხადა იმის გამო, რომ იძულებული გახდა გაეუქმებინა მოგზაურობა ბაქოში COP29 სამიტზე მის ქვეყანაში პოლიტიკური კრიზისის გამო.
ევროკომისიის პრეზიდენტი ურსულა ფონ დერ ლაიენი ასევე არ იმყოფება ბაქოში.
გარდა ამისა, ამერიკის შეერთებული შტატების, ჩინეთის, იაპონიის, რუსეთის, საფრანგეთისა და ინდოეთის ლიდერები არ დაესწრნენ ღონისძიებას, რომელიც წლის ყველაზე დიდი კლიმატის სამიტია.
11 ნოემბერს აზერბაიჯანის დედაქალაქში კლიმატის ცვლილების ჩარჩო კონვენციის – COP29 მხარეთა კონფერენციის 29-ე სესია დაიწყო. COP29 ღონისძიებაში მონაწილეობის მისაღებად 67 ათასი ადამიანი დარეგისტრირდა.
JAMnews წარმოგიდგენთ BBC-ის აზერბაიჯანის ბიუროს მიერ მომზადებულ დეტალურ მასალას COP-ის არსის, მიზნების, ღონისძიების ორგანიზებაზე დახარჯული თანხების, კლიმატის ნეგატიური ცვლილების თავიდან ასაცილებლად მსოფლიოს ქვეყნების მიერ ნაკისრ ვალდებულებებზე, ასევე, აზერბაიჯანის “მწვანე დაპირებებზე“.
COP-ის 29-ე სესია ითვლება მსოფლიოში უდიდეს ღონისძიებად, რომელიც ეძღვნება გლობალურ კლიმატის ცვლილებას და არის ყველაზე დიდი საერთაშორისო ღონისძიება აზერბაიჯანის ისტორიაში.
COP29-ის მთავარი მოლოდინი არის კლიმატის დაფინანსების სამართლიან და ამბიციურ ახალ კოლექტიურ რაოდენობრივ მიზანზე (NCQG) შეთანხმება.
მხარეთა 29-ე კონფერენცია, რომელიც ყოველწლიურად სხვადასხვა ქვეყანაში იმართება, ბაქოს ოლიმპიურ სტადიონზე იმართება.
ოფიციალური ბაქო ამ მოვლენისთვის დაახლოებით 11 თვის განმავლობაში ემზადებოდა.
მიიღწევა თუ არა ფინანსური შეთანხმება დიდი უფლებამოსილებების გარეშე?
როგორც ჩანს, COP29-ის მოედანზე მზადებამ მშვიდად ჩაიარა. აქ სიჩქარე და ხარისხი უზრუნველყოფილია ღიმილიანი, კვალიფიციური, ახალგაზრდა პერსონალით.
თუმცა, ამ ღონისძიებას ბევრი მნიშვნელოვანი მსოფლიო ლიდერი არ ესწრებოდა – ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკის პრეზიდენტი სი ძინპინგი, ინდოეთის პრემიერმინისტრი ნარენდრა მოდი, გერმანიისა და საფრანგეთის ლიდერები G7-დან. ამის მიზეზები განსხვავებულია.
ერთ-ერთმა ლიდერმა მოიმიზეზა შიდა კრიზისი, მეორე კი აზერბაიჯანის მთავრობას ეწინააღმდეგება, მესამე მოლოდინშია – შესაძლოა, ტრამპმა აშშ გამოიყვანოს COP-დან.
ამ კონფერენციის მთავარი საკითხია ღარიბი ქვეყნებისთვის სახსრების მოძიება ემისიების შესამცირებლად, განსაკუთრებით ისეთი დიდი ქვეყნებიდან, რომლებიც პასუხისმგებელნი არიან გლობალურ დათბობაზე. თუმცა, მათ არჩიეს არ დასწრებოდნენ ღონისძიებას – ამის გამო ფინანსური შეთანხმება შიძლება ვერ იქნას მიღწეული.
რა არის COP29?
COP ნიშნავს მხარეთა კონფერენციას, ანუ „წყვილთა კონფერენციას“ (COP), ხოლო სახელის ნომერი 29 მიუთითებს, რომ ღონისძიება 29-ეა.
წინა ღონისძიება, COP28, გაიმართა გასულ წელს დუბაიში, არაბეთის გაერთიანებულ საემიროებში.
TCOP-ის ღონისძიებებზე, როგორც წესი, დღის წესრიგი დგება და ღონისძიების განმავლობაში განხილვის შემდეგ მიიღება საბოლოო დოკუმენტი.
ბაქოში COP29-ზე გამოცხადდა, რომ წლევანდელი დიალოგის მთავარი თემები იქნება კლიმატის ცვლილების გავლენა და შემოთავაზებული დაფინანსება კლიმატის ცვლილების შედეგებით დაზარალებული ქვეყნებისთვის.
რა არის მიზანი?
2015 წლის დეკემბერში გაეროს კლიმატის ცვლილების ჩარჩო კონვენციის მხარეთა 21-ე კონფერენციაზე მიღებულ იქნა პარიზის შეთანხმება.
დოკუმენტს 171 ქვეყნის მთავრობის სახელით ხელი მოაწერეს სახელმწიფოთა და მთავრობის მეთაურებმა, საგარეო საქმეთა და გარემოს დაცვის მინისტრებმა.
აზერბაიჯანიდან ამ დოკუმენტს ხელი მოაწერა ეკოლოგიისა და ბუნებრივი რესურსების ყოფილმა მინისტრმა ჰუსეინ ბაგიროვმა, გაეროს შტაბ-ბინაში ნიუ-იორკში, 2016 წლის აპრილში.
COP-ის მიზანი იყო პროგრესის მიღწევა ნახშირორჟანგის (CO2) გლობალური დონის შეზღუდვაში 1,5 გრადუს ცელსიუსამდე პრეინდუსტრიულ დონეებზე, როგორც ამას პარიზის შეთანხმება მოითხოვდა.
ითვლება, რომ ატმოსფეროში ნახშირორჟანგის ემისიები იწვევს გლობალურ დათბობას და კლიმატის ცვლილებას და, შესაბამისად, საჭიროა საერთაშორისო თანამშრომლობა მათ შესაჩერებლად.
გადაწყდა, რომ მსოფლიოს ქვეყნები და დაინტერესებული მხარეები უნდა გაერთიანდნენ და ერთად იმუშაონ პლანეტისთვის ნორმალური კლიმატის დასაბრუნებლად პრეინდუსტრიული რევოლუციის ეპოქაში, რაც განიხილება და შეთანხმებულია COP-ის ღონისძიებებზე.
გარდა ამისა, განვითარებული ქვეყნები აგროვებენ სახსრებს განვითარებადი ქვეყნებისთვის ფინანსური დახმარებისთვის, რათა მოერგოს და შეარბილოს კლიმატის ცვლილების შედეგები.
განვითარებადი ქვეყნები უკვე დგანან კლიმატის ცვლილების გარდაუვალი შედეგების წინაშე და ესაჭიროებათ ფინანსური და სხვა მხარდაჭერა ამ შედეგების შესარბილებლად – მხარდაჭერის გარეშე განვითარებადი ქვეყნები ვერ შეძლებენ გადასვლას სუფთა ენერგიის წყაროებზე, რათა შეამცირონ ნახშირბადის გლობალური გამონაბოლქვი.
დაძაბული დებატები COP29-ზე?
გარემოსდაცვითი აქტივისტები თვლიან, რომ ჩვენ ვიხილავთ ინტენსიურ დებატებს COP29-ზე.
აღსანიშნავია, რომ კლიმატის კონფერენცია ბონში (გერმანია), რომელიც განიხილებოდა როგორც COP29-ის მოსამზადებელ შეხვედრა, მხარეები იმედგაცრუებული დარჩნენ.
2009 წელს მსოფლიოს ქვეყნები შეთანხმდნენ, რომ ყოველწლიურად 100 მილიარდი დოლარი გამოიყოფოდა განვითარებად ქვეყნებში განვითარებული ქვეყნების კლიმატის მოქმედების მხარდასაჭერად.
2015 წელს დადასტურდა, რომ პარიზის შეთანხმებით ეს თანხა 2020-2025 წლებში დაიხარჯებოდა. საერთაშორისო ორგანიზაციების ანგარიშში ნათქვამია, რომ 100 მილიარდი დოლარის მიზანი პირველად 2022 წელს იქნა მიღწეული.
100 მილიარდი თუ 1 ტრილიონი – და ვისი ჯიბიდან?
მიუხედავად იმისა, რომ განვითარებადი ქვეყნები ამბობენ, რომ მათ სჭირდებათ $1.1 ტრილიონი და $1.3 ტრილიონი დაფინანსება, განვითარებულ ქვეყნებს სურთ, რომ თანხა დარჩეს $100 მილიარდზე ან ოდნავ გაიზარდოს.
ერთ-ერთი საკამათო საკითხი ეხება იმას, თუ ვინ გასცემს ამ თანხებს. ზოგიერთი ქვეყანა, მათ შორის ნორვეგია და შეერთებული შტატები, თვლიან, რომ ჩინეთმა და სხვა მდიდარმა ქვეყნებმა ასევე უნდა შეიტანონ წვლილი კლიმატის ფონდებში.
COP29-ის პრეზიდენტმა მუხტარ ბაბაევმა The Guardian-ს მაისში განუცხადა, რომ აზერბაიჯანმა სთხოვა ქვეყნებს თავიანთი ანგარიშების წარდგენა რაც შეიძლება მალე, COP29-მდე რამდენიმე დღით ადრე, ფინანსური გადატვირთვის თავიდან ასაცილებლად.
“თუ ღარიბ ქვეყნებს შეუძლიათ აჩვენონ, რომ ცდილობენ შეამცირონ ემისიები, მოერგონ კლიმატის კრიზისის ზემოქმედებას და გაითვალისწინონ ნებისმიერი კლიმატის დაფინანსება, რომელსაც ისინი იღებენ განვითარებული ქვეყნებიდან, ნაკლები საბაბი იქნება მათთვის კლიმატის დაფინანსებაზე უარის თქმისთვის“, – თქვა მან.
გამოცემის თანახმად, ბაქოში გამართულ COP29 ღონისძიებაზე განვითარებული ქვეყნები, სავარაუდოდ, მიაღწევენ ახალ გლობალურ მიზნებს, რათა უზრუნველყონ კლიმატის ფონდები ღარიბი ქვეყნებისთვის, დაეხმარონ მათ ემისიების შემცირებაში და ექსტრემალური ამინდის ეფექტებთან ადაპტაციაში.
რა არის აზერბაიჯანის მწვანე დაპირებები?
აზერბაიჯანის პრეზიდენტის, ილჰამ ალიევის ბრძანებულებით, 2024 წელი ქვეყანაში “მწვანე მსოფლიო სოლიდარობის წლად“ გამოცხადდა.
ეკონომიკის სამინისტროში აცხადებენ, რომ “მწვანე“ ეკონომიკაზე გადასვლა და “მწვანე“ ენერგიის მიმწოდებლად ქცევა აზერბაიჯანის ეკონომიკური პოლიტიკის პრიორიტეტებს შორისაა და პრეზიდენტის ბრძანებულება ამ მიმართულებით ინიციატივებს წაახალისებს.
ქვეყანამ განაცხადა, რომ მიზნად ისახავს 2030 წლისთვის განახლებადი ენერგიის პოტენციალის 30 პროცენტამდე გაზრდას და არსებული ენერგეტიკული სისტემის დივერსიფიკაციას.
აზერბაიჯანში განახლებადი ენერგიის ლიდერი ელექტროენერგიაა, რომელიც მთლიანი სიმძლავრის 20,3 პროცენტს შეადგენს.
“აზერბაიჯანის რესპუბლიკის პრეზიდენტმა ოკუპაციისგან გათავისუფლებული მიწები მწვანე ენერგიის ზონად გამოაცხადა, დამტკიცდა 2022-2026 წლების სამოქმედო გეგმა და 2050 წლისთვის იგეგმება ამ ტერიტორიების წმინდა ნულოვანი ემისიის ზონად გადაქცევა.“ – წერს AzerTaj.
