რატომ შეიჭრა რუსეთი უკრაინაში, რა სურს პუტინს და როგორ შეიძლება დასრულდეს ომი?
რატომ შეიჭრა რუსეთი უკრაინაში
მოკლე ანალიზი, პოლ კირბი, BBC News
როდესაც რუსეთის პრეზიდენტმა პუტინმა უკრაინაში , ევროპის უდიდეს, 44 – მილიონიან ქვეყანაში ომი დაიწყო, მან ეს კიევის პროდასავლურობით გაამართლა.
“უკრაინა მუდმივი საფრთხეა და რუსეთი ვერ იგრძნობს თავს დაცულად, ვერ განვითარდება, ვერ იარსებებს”, – თქვა მაშინ პუტინმა.
უკრაინაში უამრავი ქალაქის დაბომბვის მეორე თვე დაიწყო. ათი ათასობით მშვიდობიანი მოქალაქე დაიღუპა. სულ ცოტა ათმა მილიონმა ადამიანმა სახლი დატოვა. ისინი უკრაინის უსაფრთხო რეგიონებში ან ქვეყნის ფარგლებს გარეთ გაიქცნენ.
რა არის პუტინის მიზანი და არის თუ არა გამოსავალი ამ კატასტროფიდან?
რა იყო პუტინის თავდაპირველი, რეალური მიზანი?
ბევრი ექსპერტი თანხმდება, რომ პუტინის თავდაპირველი მიზანი უკრაინის ხელში ჩაგდება იყო. პუტინს სურდა ხელისუფლების დამხობა, ქვეყნის პროდასავლური კურსისა და ნატოში გაწევრიანების სურვილისთვის წერტილის დასმა.
რუსული ჯარები უკრაინაში ერთდროულად რამდენიმე მხრიდან შევიდნენ – სამხრეთსა და აღმოსავლეთში რუსეთიდან და ჩრდილოეთში ბელარუსიდან.
მაგრამ შეჭრა შეფერხდა და როგორც ჩანს, რუსეთმა ამბიციები შეამცირა. უკრაინის სასტიკ წინააღმდეგობას დიდი მსხვერპლი მოჰყვა. ზოგიერთ რაიონებში რუსულმა ჯარმა უკან დაიხია.
ფრონტები უკრაინაში: ვინ რას აკონტროლებს, რა ტენდენციებია
შეცვალა თუ არა პუტინმა მიზნები?
1. დონბასი
როგორც ჩანს, რუსეთმა ამბიციები შეამცირა. 25 თებერვალს რუსეთის გენერალურმა შტაბმა განაცხადა, რომ შეჭრის პირველი ეტაპის მიზნები, რაც გამოიხატებოდა, უკრაინის საბრძოლო პოტენციალის მნიშვნელოვან შემცირებაში, “მთლიანობაში, შესრულებულია”.
ახლა მთავარი მიზანი „მთელი დონბასის გათავისუფლებაა“. საუბარია უკრაინის აღმოსავლეთ ნაწილზე – ლუგანსკისა და დონეცკის ოლქებზე. ამ ტერიტორიის მესამედზე მეტი უკვე დაკავებული აქვთ პრორუს სეპარატისტებს, ომით, რომელიც 2014 წელს დაიწყო.
უკრაინაში შეჭრამდე, პრეზიდენტმა პუტინმა, 21 თებერვალს, უკვე აღიარა თვითგამოცხადებული ლუგანსკისა და დონეცკის სახალხო რესპუბლიკების დამოუკიდებლობა. რუკას თუ დავაკვირდებით, მივხვდებით, რომ ის გეგმავს უკრაინის ტერიტორიის დიდ ნაწილზე დაამყაროს კონტროლი. ქვეყნის სამხრეთ სანაპიროზე, დაწყებული ყირიმიდან, რომელიც უკვე ანექსირებულია რუსეთის მიერ 2014 წელს.
- „დედა, გვიღალატეს“ – რუსი ჯარისკაცების ისტორიები უკრაინაში მიმდინარე ომიდან
- ომი უკრაინაში. ვის მხარეს არის აზერბაიჯანი?
- 10 ნაბიჯი ევროკავშირისკენ – სამოქალაქო სექტორი ხელისუფლებას კონკრეტულ გეგმას სთავაზობს
2. უკრაინის ნეიტრალიტეტი, როგორც პროდასავლური კურსის გაუქმება
მას შემდეგ, რაც უკრაინამ დამოუკიდებლობა მოიპოვა, 1991 წელს, საბჭოთა კავშირის დანგრევის შემდეგ, ის მუდმივად დასავლეთისკენ – ევროკავშირისა და ნატოსკენ მიისწრაფვის.
პუტინი ცდილობს ეს შეცვალოს. საბჭოთა კავშირის დაშლას იგი განიხილავს, როგორც „ისტორიული რუსეთის დაშლას“. მისი თქმით, რუსები და უკრაინელები ერთი ერია და “უკრაინას არასოდეს ჰქონია მდგრადი სახელმწიფოებრიობა”.
ზუსტად პუტინის ზეწოლამ, პრორუს უკრაინის პრეზიდენტზე ვიქტორ იანუკოვიჩზე, არ მოეწერა ხელი ევროკავშირთან შეთანხმებისთვის 2013 წელს, მიიყვანა ქვეყანა პროტესტამდე და იანუკოვიჩის გადაყენებადე (2104 წლის თებერვალში).
შემდეგ რუსეთმა სამხრეთ უკრაინის რეგიონი ყირიმი აიღო და აღმოსავლეთში სეპარატისტთა აჯანყება გამოიწვია. ომმა სულ მცირე 14 ათასი ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა.
როგორ ხედავს რუსეთი „ნეიტრალურ უკრაინას”?
როგორც ჩანს, ეს არის დემილიტარიზებული ქვეყანა მცირე ჯარით და საზღვაო ფლოტით, რაც გარანტიას იძლევა, რომ ის არ შეუერთდება დასავლურ გაერთიანებებს, იქნება ეს ევროკავშირი, ნატო თუ სხვა.
არსებობს გზა ამ ომის დასასრულებლად?
უკრაინას სამი ძირითადი მოთხოვნა აქვს: ცეცხლის შეწყვეტა, უსაფრთხოების გარანტიები და სუვერენიტეტისა და ტერიტორიული მთლიანობის უზრუნველყოფა.
უკრაინამ ნატოს მიმართ პოზიცია შეარბილა. პრეზიდენტმა ზელენსკიმ თქვა, რომ უკრაინას ესმის, რომ მას ბლოკის წევრად არ მიიღებენ: „ეს სიმართლეა და ეს უნდა აღიარონ”.
თუმცა, ამავდროულად, უკრაინას სჭირდება სამართლებრივად სავალდებულო უსაფრთხოების გარანტიები, რაც მოკავშირე ქვეყნებმა უნდა უზრუნველყონ.
დასავლეთის მოკავშირე ქვეყნების ვალდებულება იქნება აქტიურად ჩაერთონ კონფლიქტში უკრაინის მხარეს, მომავალში ქვეყანაზე თავდასხმის შემთხვევაში.
რუსეთს სურს ყირიმი რუსულად იყოს აღიარებული. ხოლო სეპარატისტთა ხელში მყოფი ტერიტორიები, ე.წ. დონეცკისა და ლუგანსკის სახალხო რესპუბლიკები, დამოუკიდებელ ქვეყნებად აღიარონ.
ყოველ შემთხვევაში, ეს საკითხები ცეცხლის შეწყვეტამდე არ მოგვარდება. პრეზიდენტმა ზელენსკიმ თქვა, რომ ასეთი ისტორიული გადაწყვეტილებები რეფერენდუმით უნდა მიიღონ. მისი ჩატარება კი მხოლოდ მშვიდობის დროს არის შესაძლებელი.
წითელი ხაზი როგორც უკრაინისთვის, ასევე დასავლეთისთვის, არის რუსული ჯარების გაყვანა ომამდელ პოზიციებზე.
რუსეთისთვის სხვა საკვანძო საკითხებია უკრაინის განიარაღება, რუსული ენის უკრაინაში მეორე ენად აღიარება და „დენაციფიკაცია“. ეს უკანასკნელი იმდენად არაგონივრულია, რომ მოსკოვი, სავარაუდოდ, იძულებული გახდება მას გადახედოს.
რა პრობლემა აქვს პუტინს ნატოსთან?
პუტინის წარმოდგენით, დასავლეთის 30-წევრიან თავდაცვით სამხედრო ალიანსს ერთი მიზანი აქვს: საზოგადოების დაყოფა რუსეთში და საბოლოო ჯამში, ამ ქვეყნის განადგურება.
უკრაინაში ომის დაწყებამდე, მან ნატოს “საათის უკან გადაწევა”, 1997 წლის მდგომარეობაზე დაბრუნება მოსთხოვა.
შეერთებული შტატებისა და ნატოს ხელმძღვანელობისთვის წაყენებულ პირობებში ნათქვამია, რომ მათ უნდა შეწყვიტონ გაფართოება აღმოსავლეთით, გაიყვანონ ძალები და სამხედრო ინფრასტრუქტურა იმ წევრი ქვეყნებიდან, რომლებიც ალიანსს 1997 წლის შემდეგ შეუერთდნენ და არ განათავსონ „შეტევითი იარაღი რუსეთის საზღვრებთან…”
და, ეს ნიშნავს მთელ ცენტრალურ ევროპას, მთელ აღმოსავლეთ ევროპასა და ბალტიისპირეთს.
აქვს თუ არა პუტინს გეგმები უკრაინის ფარგლებს გარეთ?
დაინახეს რა პუტინის მზაობა, მიზნის მისაღწევად გაანადგუროს ევროპული ქალაქები, დასავლელი ლიდერები ახლა ილუზიებში აღარ ცხოვრობენ.
პრეზიდენტმა ჯო ბაიდენმა მას ომის დამნაშავე და ყასაბი უწოდა. გერმანიისა და საფრანგეთის ლიდერები ამ ომს ევროპის ისტორიაში გარდამტეხ მომენტად მიიჩნევენ.
რუსეთის ავტორიტარ ლიდერთან მრავალსაათიანი დისკუსიის შემდეგ, გერმანიის კანცლერმა ოლაფ შოლცმა დაასკვნა:
„პუტინს რუსეთის იმპერიის აშენება სურს. მას სურს ძირეულად შეცვალოს სტატუს-კვო ევროპაში მისი ხედვის შესაბამისად. და, ის არ ერიდება ამისათვის სამხედრო ძალის გამოყენებას“.
პოლიტიკური კონსულტანტს, R.Politik-ის დამფუძნებელს, კარნეგის მოსკოვის ცენტრის წარმომადგენელ ტატიანა სტანოვაიას ახალი ცივი ომის ეშინია:
”მტკიცედ მწამს, რომ ჩვენ უნდა მოვემზადოთ დასავლეთისადმი ახალი ულტიმატუმისთვის, რომელიც იქნება იმაზე უფრო მილიტარიზებული და აგრესიული, ვიდრე შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ”.
