რატომ არის პუტინის ომი დასავლეთის ყველაზე დიდი გამოცდა მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ
პუტინი და დასავლეთი, რა იქნება შემდეგ
Foreign Policy-ის სტატიის მოკლე ვერსია, ავტორი Michael Hirsh
დემოკრატიული დასავლეთისთვის რუსეთის პრეზიდენტ ვლადიმირ პუტინის სრულმასშტაბიანი შეჭრა უკრაინაში, მისი ძალებისა და მთლიანობის ყველაზე დიდი გამოცდაა უკანასკნელი 77 წლის განმავლობაში, ფაშისტური გერმანიის კაპიტულაციის შემდეგ.
გარკვეულწილად, პუტინის გამბიტი შესაძლოა უფრო სერიოზული გამოცდა იყოს, ვიდრე ადოლფ ჰიტლერის გამბიტი, ვინაიდან რუსეთი ბირთვულ იარაღს ფლობს.
და პუტინმა ივარაუდა, რომ შესაძლოა ის გამოიყენოს კიდეც, თუკი დასავლეთი საპასუხო დარტყმას მიაყენებს.
„ეს რეალურად ცივი ომის შემდგომი შეთანხმებების დასასრულია“, – განაცხადა კონსტანცე შტელცენმიულერმა, ბრუკინგსის უნივერსიტეტის ევროპული ურთიერთობების ექსპერტმა.
„უნდა გვესმოდეს, უკრაინაზე ეს თავდასხმა – ყველა ჩვენგანზე თავდასხმაა, რომელიც ფართოდ სცდება ევროპის საზღვრებს და ტრანსატლანტიკურ ურთიერთობებს“.
მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ, ამერიკის შეერთებულმა შტატებმა და მისმა მოკავშირეებმა შექმნეს სამშვიდობო და ეკონომიკური ინსტიტუტების სისტემა, რომლებიც მომართული იყვნენ ახალი დიდი ომის თავიდან ასაცილებლად. თითქმის 80 წლის განმავლობაში ეს სისტემა საკმაოდ ეფექტიანად მუშაობდა, ცივი ომის პირობებშიც კი.
მაგრამ ახლა მსოფლიოს წინაშე დიდი უფსკრულია.
გარკვეულწილად, ეს დაკავშირებულია იმასთან, რომ გაეროს უშიშროების საბჭოში ვეტოს უფლებით, პუტინს მარტივად შეუძლია აქციოს გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია ერთა ლიგად, არაეფექტიან სალაყბოდ, რომელსაც ჰიტლერი და იტალიელი ფაშისტი ბენიტო მუსოლინი მსოფლიო არენაზე დასცინოდნენ 1930-იან წლებში.
შტელცენმიულერსა და სხვა ანალიტიკოსებს მიაჩნიათ, რომ ყველა დიდმა ერმა უნდა დაიკავოს გარკვეული პოზიცია, მათ შორის, ადრე პუტინის მეგობარმა ქვეყნებმა.
მათ შორის, ამის გაკეთება მოუწევთ ჩინეთსა და ინდოეთს, რომელთა ლიდერებიც დიდი ენთუზიაზმით არ აკრიტიკებდნენ პუტინის უკრაინაში შეჭრას.
ეს ეხება რუსეთის მეზობელ სახელმწიფოებს, კერძოდ, ეს უნდა გააკეთოს საქართველომაც.
ევროპული ქვეყნებისთვისაც, როგორიც არის გერმანია, ასევე დადგა დრო, გადახედოს თავის კრიტიკულად მნიშვნელოვან ინფრასტრუქტურას, განსაკუთრებით თავის ენერგეტიკულ დამოკიდებულებას რუსეთზე.
მეორე მსოფლიო ომიდან მოყოლებული, სხვა დიდი გლობალური კრიზისების უმეტესობა შედარებით მარტივ საქმედ ჩანს იმასთან შედარებით, რაც ახლა დაიწყო პუტინმა.
როდესაც საბჭოთა კავშირი უნგრეთში შეიჭრა 1956 წელს, აშშ-ის პრეზიდენტ დუაიტ ეიზენჰაუერის გადაწყვეტილებამ, არ ჩარეულიყო, დიდი შიდა კრიტიკა გამოიწვია.
მაგრამ მაშინ მსოფლიო მკვეთრად იყო გაყოფილი აღმოსავლეთად და დასავლეთად, ეს იყო ცივი ომის პერიოდი. და საბჭოელები მაშინ მთლიანად აკონტროლებდნენ იზოლირებულ აღმოსავლეთ ბლოკს.
ანუ არ იყო არანაირი რეალური საერთაშორისო სისტემები, რომელთა დანგრევაც იქნებოდა საჭირო.
იგივე მოხდა მაშინ, როდესაც საბჭოელებმა ჩაახშეს პრაღის გაზაფხული 1968 წელს, და ისე წარმოადგინეს, ვითომ, მათი შეჭრა ვარშავის პაქტის ქვეყნების ერთობლივი მანევრი იყო.
როდესაც ერაყის დიქტატორი სადამ ჰუსეინი შეიჭრა 1990 წელს ქუვეითში, ის საერთაშორისო საზოგადოების მხრიდან სრულ იზოლაციაში აღმოჩნდა. მის წინააღმდეგ წარმატებით იყენებდნენ გაეროს უშიშროების საბჭოს რეზოლუციებს, ასევე, მრავალეროვნულ ძალებს.
იუგოსლავიელი დიქტატორი სლობოდან მილოშევიჩიც იზოლაციაში აღმოჩნდა, როდესაც 1990-იანებში ბოსნიელი და კოსოვოელი მუსლიმების გენოციდი დაიწყო.
თითოეული ეს კრიზისი, მართალია, საშინელი იყო, მაინც საკმაოდ იზოლირებულად დარჩა. მაგრამ ახლანდელი კრიზისი გაცილებით უფრო შორსმიმავალად გამოიყურება.
1930-იანი წლების ჰიტლერთან კიდევ ერთი ანალოგი იმაში მდგომარეობს, რომ პუტინმა უკრაინაში თავისი მოქმედებები მითებისა და ფაქტების ბოდვით ნაზავს დააფუძნა.
ნაცისტი დიქტატორიც ასევე ამართლებდა თავის ადრეულ ქმედებებს, როგორებიც არის დემილიტარიზებული რაინის ოლქის ოკუპაცია და ავსტრიული ანშლუსი, იმით, რომ ის აერთიანებდა გერმანულენოვან ხალხებს და აღმოფხვრიდა ვერსალის ხელშეკრულების უსამართლობას.
ზუსტად ასევე, პუტინსაც უყვარს საუბარი უკრაინის რუსულენოვანი მოსახლეობის მრავალწლიან ისტორიაზე და ყოფილი საბჭოთა ბლოკის სხვა ქვეყნებზე, ისეთზე, როგორიც არის საქართველო, რომელშიც ის 2008 წელს შეიჭრა.
როგორც ჩანს, პუტინმა ასევე გათვალა, რომ დადგა დრო, განახორციელოს თავისი დიდი ხნის ამბიციები, რათა აღადგინოს რუსეთი მის ყოფილ იმპერიულ სიდიადემდე, საბჭოთა კავშირისა და მისი აყვავების პერიოდის დონემდე.
მან შეაფასა საკუთარ ქვეყანაზე სანქციების გავლენა უკრაინაში თავდაპირველი შეჭრის დროს, 2014 წელს, როდესაც მან ყირიმის ანექსია მოახდინა და ნაწილობრივ დაიპყრო დონბასი. და გადაწყვიტა, რომ მისი ატანა შესაძლებელია.
რუსეთის პრეზიდენტმა ასევე იცის, რომ მისი ქვეყანა უფრო ნაკლებად არის ინტეგრირებული მსოფლიო ეკონომიკაში, ვიდრე სხვა დიდი ქვეყნები, ისეთი, როგორიც არის ჩინეთი – ენერგომატარებლების ექსპორტის გამოკლებით.
ამერიკელმა სენატორმა ჯონ მაკკეინმა ერთხელ დასცინა რუსეთს, უწოდა რა მას „ბენზინგასამართი სადგური, რომელიც ქვეყნად ასაღებს თავს“.
„ჩვენ ზემოქმედების გაცილებით ნაკლები ბერკეტები გვაქვს რუსეთის ეკონომიკის შედარებითი იზოლაციის გამო“, – ამბობს აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის ყოფილი მოადგილე, ჯეიმს სტეინბერგი, რომელიც ახლა ჯონს ჰოპკინსის უნივერსიტეტის მოწინავე საერთაშორისო კვლევების ცენტრის დეკანია.
„დარწმუნებული ვარ, პუტინს გათვლა აქვს იმაზე, რომ დროთა განმავლობაში მსოფლიო მას მიეჩვევა, იმიტომ რომ, მათ ნავთობი და გაზი სჭირდებათ. ვფიქრობ, რომ მან ყველაფერზე იფიქრა“.
პუტინმა ასევე იცის, რომ თავის ბირთვულ შეიარაღებასთან ერთად, ძლიერი კიბერპოტენციალი შექმნა.
იანვრის ბოლოს CNN-მა განაცხადა: აშშ-ის სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის მონაცემებით, მოსკოვია პასუხისმგებელი აშშ-ის ტერიტორიაზე მომხდარ ფართომასშტაბიან კიბერთავდასხმებზე, მათ შორის, კრიტიკულად მნიშვნელოვან ობიექტებზე, თუ ჩავთვლით, რომ უკრაინაში რუსეთის შეჭრაზე საპასუხოდ მას აშშ-ისა და ნატოს პასუხი ემუქრება.
ამ სიტუაციაში, მსოფლიოს გარკვეული სარგებელი მაინც აქვს.
ბოლო პერიოდში, ნაციონალისტურმა განწყობებმა მოიცვა ბევრი ქვეყანა, საერთაშორისო თანამეგობრობა კი დასუსტდა. და პუტინის აგრესიამ შესაძლოა მათ ახლიდან გააცნობიერებინოს დემოკრატიული ერთობის აუცილებლობა.
იმიტომ რომ, როგორც თავის ცოტა ხნის წინანდელ გამოსვლაში აშშ-ის პრეზიდენტმა ჯო ბაიდენმა განაცხადა, „პუტინის შეჭრა – არის ხელყოფა იმ პრინციპებისა, რომელიც ხელს უწყობს გლობალურ მშვიდობას“.
ბევრი რამ არის დამოკიდებული იმაზე, მოქმედებს თუ არა პუტინი საერთოდ რაციონალურად. ნებისმიერ შემთხვევაში, მას დასავლეთი და ომისშემდგომი საერთაშორისო სისტემა, არნახულ საზღვრებამდე მიჰყავს.
